Vrouwen met toekomst : een drieluik - het middenpaneel

De twee films eindigen op een moment dat de vrouwen in de hoofdrol bewust opstappen uit hun 'verleden'. Nathalie (L'Avenir) slaat een bladzijde om in haar levensboek bij de geboorte van haar eerste kleinkind, Hatidze (Honeyland) stapt weg van de plek die haar ooit leven bood (via haar moeder, de bijen en een eigen huis) omdat daar alleen nog dood en leegte overblijft. De leefomstandigheden van beide vrouwen zijn compleet verschillend, maar de uitdaging is gelijkaardig: verder schrijven aan hun leven met een grote vrijheid omdat ze vrij komen van hun verleden. Die 'nieuwe' toekomst, die ongevormde vrijheid vormt het middenluik van deze triptiek. Vraag is natuurlijk hoe vorm te geven aan deze toekomst? En -zoals het woord zelf zegt- wat er op ons toekomt...

Is deze toekomst een donkere woelige zee, zoals in het drieluik dat ik gefotoshopt heb bij de aanzet (zie post van 9 september), beeld van Thierry De Cordier gezien tijdens een thematentoonstelling over "De zee" in Muzee Oostende, enkele jaren geleden? Of is deze toekomst een zonsopgang, zoals de foto van een boomgaard in Haspengouw net na zonsopgang?  "Que l'avenir soit un orient au lieu d' être un couchant, c'est la consolation de l'homme." (Dat de toekomst een zonsopgang is en geen zonsondergang zal zijn, is de troost van de mens). Dit is een quote van Franse schrijver Victor Hugo (1802-1885). Deze visie past bij de Franse film "L'Avenir", terwijl de donkere zee eerder zou kunnen passen bij 'Honeyland'. Ook al is de ene film een fictie en de andere een documentaire, toch blijft de vraag overeind: hoe stappen deze vrouwen naar hun toekomst toe? En hoe gaan ze om met wat op hen toekomt?

Naast dit aspect van hoe toekomst te beleven, tonen beide films ook hoe mensen zich proberen te verhouden tot de natuur. Ook een heet hangijzer in onze dagen van klimaatopwarming, milieuverontreiniging, ecologisch en duurzaam bouwen en leven, en dies meer.

(still uit Honeyland)

De idealisering van het leven dicht bij de natuur van de Parijse ex-student Fabian staat wel in schril contrast met het leven in de woestenij van Macedonië zoals we dat zien in "Honeyland". Hoe zouden mensen die gehard zijn door het leven in een onherbergzame streek de idealen en levenswijze van Fabian en zijn vrienden bekijken? En zelfs een leven als dat van Hatidze ontsnapt niet uit de klauwen van het kapitalisme met zijn destructieve gevolgen voor natuur én voor mensen.

Deze twee vrouwen hebben mij via deze films aan het denken gezet over onze tocht naar een zonsopgang, onvermoed anders dan verwacht. Uitdagend in deze onzekere tijden waar men de indruk heeft dat er een bepaald soort samenleven voorbij is, zonder dat we al zien hoe de nieuwe zonsopgang er zal uitzien. Hoe zien we onze toekomst, individueel en als samenleving: als een woeste donkere zee of als een mistige zonsopgang?

Vrouwen met toekomst : een drieluik - tweede zijluik : Honeyland (2019)

 "Honeyland" is een documentaire film van twee jonge Macedonische regisseurs Ljubo Stevanov en Tamara Kotevska. In een afgelegen bergstreek van Macedonië volgen ze drie jaar lang een imker, Hatidze. Deze vrouw onderhoudt meerdere kolonies van wilde bijen, die op de meest diverse plekken wonen zowel in rotsspleten als in bomen of vervallen huizen. Wanneer ze honing weghaalt zegt ze tegen de bijen: de helft is voor mij en de andere helft is voor jullie.  

(still uit de film Honeyland)

Ze keert dan terug naar haar huis, het enige bewoonde in een verlaten dorp, waar ze zorgt voor haar 85-jarige moeder die al vier jaar bedlegerig is. De geoogste honing gaat ze geregeld op de markt in Skopje verkopen en met dat geld doet ze inkopen voor hun kleine huishouden, zoals bananen die haar tandeloze oude moeder nog kan eten. 

Haar leven wordt echter overhoop gehaald door de komst van een rondtrekkende Turkse familie met zeven kinderen en een kudde koeien. Het gezin hoedt het vee en de vader ziet een extra bron van inkomen bij Hatidze: bijen houden. Hatidze leer hem alle knepen van het imkerschap. De vader is vooral uit op snel geld winnen en slaat daarom de raad van Hatidze in de wind. 

Met alle dramatische gevolgen van dien voor zijn eigen bijenkolonies én de kolonies die Hatidze onderhoudt. Ondertussen klikt het tussen Hatidze en een van de tienerkinderen van haar ongenode buren...Hij is als de zoon voor haar, die altijd alleen is gebleven.

[let op : spoiler]

Op het einde trekt de Turkse familie weer weg, sterft haar moeder en zijn haar bijenkolonies in en rond het dorp vernietigd. Zoals bij het beginbeeld van de film, zien we op het einde terug een eenzame Hatidze die alleen loopt (nu met haar hond) in een desolaat landschap, nu niet meer een droog stoffig zomerlandschap maar een besneeuwde troosteloze vlakte. Ze stapt een onzekere toekomst tegemoet.

Vrouwen met toekomst : een drieluik - eerste zijluik : L' Avenir (2016)

 In 2016 kwam de film "L'Avenir" uit, geregisseerd door Mia Hansen-Løve, film die soms betiteld werd als een filosofisch drama.

We volgen Nathalie, gehuwd en moeder van twee kinderen, leraar filosofie aan een Parijs lyceum. Haar moeder, gewezen actrice, vraagt voortdurend aandacht en zorg, want ze begint te dementeren en wordt op een bepaald moment toevertrouwd aan een zorgcentrum. Daar sterft de moeder na een val.  Haar man bedriegt haar en besluit uiteindelijk om van haar te scheiden. Nathalie publiceert regelmatig over filosofie bij een gespecialiseerde  Parijse uitgeverij. Maar de uitgever wil meer bij de tijd zijn en haar boeken een frisser uiterlijk geven (meer kleur en foto's, meer magazine look) én de teksten grondig versimpelen. Met deze veranderende politiek kan de lerares niet leven. De samenwerking met de uitgever komt op de schop. En dan is er nog Fabian, een talentvolle oud-leerling, die haar pad opnieuw kruist en zijn dromen wil realiseren in een oude boerderij ver weg van Parijs in het zuiden van het land. 

De filosofe wordt uitgedaagd om haar leven opnieuw te oriënteren ; ze beseft dat ze opeens vrij is, niet meer gebonden aan man of moeder of uitgeverij. Maar wat te doen met die vrijheid? Haar vertrouwde filosofen blijken niet in staat haar uit de verwarring te halen.

 [let op : spoiler] 

Gelukkig is er de geboorte van een eerste kleinkind, toekomst en uitzicht. 

Vrouwen met toekomst : een drieluik - de onderschildering

 In de schilderkunst werden én worden tot op vandaag vaak drieluiken of triptieken gemaakt. De oude olieverfmeesters gingen daarbij niet over een nacht ijs. De panelen of doeken werden eerst geprepareerd en dan van een onderschildering voorzien of in het oude schildersjargon ook wel 'doodverf' genoemd. 

In de voorbije week zag ik twee avonden na elkaar een film opgebouwd telkens rond één vrouw, die een en ander meemaakt en voor nieuwe uitdagingen komt te staan. De eerste film zag ik op TV, een vroeger opgenomen speelprent, die mij aantrok omdat Isabelle Huppert de hoofdrol vertolkte. Deze grande dame van de Franse cinema kan mij doorgaans heel erg bekoren en dus had ik een opname geprogrammeerd. En ik had een avond tijd gemaakt voor deze Franse film, "L'Avenir". 

De dag daarna had ik gereserveerd voor een film in de cinemazaal, ja met Covid-19 is reserveren aangeraden, die goede kritieken had gekregen in de pers. Ook een Europese film, maar van voor mij totaal onbekende regisseurs uit Macedonië. Spannend wat dat zou worden. De lovende kritieken hadden mij niet voorbereid op deze confrontatie. Het was niet allemaal zo zoet als wat je zou verwachten bij een titel als "Honeyland". 

Deze twee films bleven nazinderen en hadden in hun anders-zijn toch veel met elkaar gemeen, zo vind ik toch. Daarover wil ik het hebben in de volgende drie posts...vandaar de titel: Vrouwen met toekomst: een drieluik. Met deze onderschildering zet ik je even op weg ...over twee vrouwen die in stormachtige zee terecht komen.

Verweerde schoonheid

 Tijdens het volgen van de zuidlus van het project Contrei Live fietste ik op 3 september langs de Schelde in de buurt van het dorpje Helkijn, een dorp met een oude geschiedenis, en met oude bomen...die in hun verweerde toestand ook schoonheid en mysterie uitstralen.

Industrieel erfgoed

 Het kunstproject ContreiLive biedt drie fietslussen aan om Zuid-West-Vlaanderen te verkennen en enkele kunstwerken 'in situ' te ontdekken (nog tot 26 oktober).

De fietslus zuid voert langsheen het kanaal Kortrijk-Bossuit dat de Schelde en Leie met elkaar verbindt.

Daarlangs zijn enkele resten van vroegere industrie en techniek te zien, zoals de vroegere electriciteitscentrale in Zwevegem ("Transfo") en het St.Pietersbruggetje in Moen.

Transfo Zwevegem

Sint Pietersbruggetje Moen

In Memoriam Matris

 Op deze dag, zes jaar geleden, vierden we nog je honderdste verjaardag, dankbaar omdat je ondanks alle ouderdomskwaaltjes nog heel helder van geest was en je nog behoorlijk zelfstandig kon bewegen. Iets meer dan negen maand later ben je onze wereld zachtjes uitgegleden...

Bij je 106de verjaardag hier een gedicht van Roger de Neef, dat ik las in de Poëziekrant (jg. 43, nr. 1, blz. 64) en mij in de stilte binnenvoerde die jou omringde bij je overlijden.

Moeder die ons voedde

Uw handen aan de buitenkant

Slapen voorgoed onder

De oorschelpen van gras

Onder de ruwte van een steen

In de stilte van mijn stem.