Shiota een groot paleis vol - 3 -

 Ondanks de schaal van grootte ervaren we de installaties van de Japanse Chiharu Shiota (1972) als intiem, kwetsbaar, ingetogen en poëtisch. Broze werken die ons confronteren met onze eigen broosheid, maar op een niet schokkende of agressieve manier. Zo wordt onze ziel geraakt en trillen de innerlijke snaren van ons bestaan. De grote toeloop tussen Kerst en Oudejaar 2024 in Grand Palais te Parijs vond ik soms té, maar toch bleef er in de immense zalen van de expositieruimte een 'gewijde' en 'ingetogen' sfeer hangen. 

Veel installaties hebben hun start bij een beleving van de artieste zelf, maar zonder die link expliciet te kennen, heb je al toeschouwer al visuele handvatten om in het werk te verdwalen.

Een dradeninstallatie van een heel donkere soort laat zich lezen zonder het verhaal. Wie goed kijkt 'ziet' het verhaal. Je komt in een ruimte met heel wat zwarte stoelen en een zwart skelet van een piano (uitgebrand?). Het is alsof na de brand niemand meer in deze ruimte is binnengekomen want alles is overdekt en verbonden met een zware zwarte draden (spinnenwebben?). De installatie heeft als titel : "Silentium" en verwijst naar de 'zwijgende' piano. Ze gaat terug op een herinnering aan de brand bij de buren die een piano hadden en die ze vaak hoorde spelen erop. Sedert de brand enkel maar stilte...

(Shiota : Silence - foto: Marc Deconinck)

Een van de enige installatie waar géén draden bij te pas komen is voor het eerst opgezet in Dresden in 2009: Inside-Outside. Shiota die het grootste deel van haar leven woont en werkt in Duitsland heeft gezien hoe in het voormalige Oost-Duitsland de angst voor 'buiten' (de Stasi, de mogelijks klikkende buren,...) begon te verdwijnen. Tegelijk kwam ook de eerste Westerse luxe binnen met bijvoorbeeld het veranderen van de ramen. 

(Shiota: Inside-Outside - eigen foto)

Niet langer houten, enkelglazige vensters, maar nu kunststoffen raamwerk met (drie)dubbele beglazing. Zo bleven veel houten ramen achter op het stort. Al deze elementen samen verenigde ze in een halfopen verdiepingenhoge stapeling van houten afgedankte ramen. De relatie tussen privé en publiek is veranderd en als toeschouwer kijk je op naar deze hoge muur van ramen en besef je: hier is iemand bezig met het zoeken naar de waarde van een raam, van een medium tussen binnen en buiten.

Wie nog in Parijs geraakt voor 19 maart, kan zich laten verleiden door de poëtische wereld van Shiota en voelen hoe haar ziel trilt en zo onze ziel tot trillen beweegt.

Shiota een groot paleis vol - 2 -

 De tentoonstelling van en over Chiharu Shiota die nog te zien is in Parijs (Grand Palais) tot 19 maart, wordt ons gepresenteerd als een retrospectieve, dus een terugblik en overzicht. 

In 's Hertogenbosch (2017) had ik naast haar draden-installaties enkele video's gezien en enkele werkschetsen, maar dat was het. Eerst iets over haar videowerken.  In 1996 verhuist Shiota naar Duitsland en studeert in 1997-1998 bij Abramovic in Hamburg. In haar jaren van opleiding (jaren 1990) maakt ze meerdere video's van en met haar zelf tijdens een performance. In die eerste werken is ze heel sterk schatplichtig aan Abramovic. Meer dan in 's Hertogenbosch zijn er video's van haar performances te zien in Parijs. In die zin biedt Grand Palais echt ook een retrospectieve.

Hier tonen ze ook een ander facet van haar werk, nl. hoe ze decors ontworpen heeft voor toneel en opera, met enkele filmpjes waarin je kan zien hoe die decors functioneerden. Dat was voor mij de verrassing van deze expo.   Zo zal in Amsterdam de eerstvolgende operaproductie februari dit jaar (Idomeneo, re de Creta) spelen in een decor ontworpen door Shiota. Hieronder het speelvlak van "Gotterdämmerung" (Wagner), gespeeld in de opera van Kiel in 2018.

(©Olaf Struck)

Er zijn in Grand Palais ook heel wat aquarellen en ander grafisch werk te zien. Het grote knoopnetwerk van haar installaties versmalt tot een blad papier en vaak kan je in die werken 'cellen' zien. Dat is niet zo toevallig want in 2005 werd bij Shiota kanker gediagnosticeerd en in 2017 een recidive. Dan zoekt zij als het ware haar weg in de/haar microkosmos.  

(Cell - ©ueshima museum collection)

Zo laveer je als toeschouwer mee tussen het 'kleine' individuele verhaal en zogenaamde 'meta'verhalen. Zo zoek je, samen met Shiota, jouw weg in dat wondere gegeven dat we 'leven' noemen.

Shiota een groot paleis vol - 1 -

Nog tot 19 maart kan je in Parijs in het Grand Palais gaan zien naar een grote tentoonstelling van de 53 jarige Japanse installatiekunstenares Chiharu Shiota. De titel van deze retrospectieve is "The Soul Trembles". 

Haar voornaamste medium waarmee zij werkt zijn touwen (wit, zwart, rood) die ze tot een groot web verknoopt. Zo de grote ruimtes van het Grand Palais inpalmen is geen sinecure, en daar lukt ze meestal heel goed in. Een knooppuntennetwerk van touwen dat tegelijk transparant is én toch een zekere ondoorzichtigheid veroorzaakt; een soort doolhof waar je als bezoeker ronddwaalt en waar onherroepelijk persoonlijke herinneringen en verhalen naar boven komen, uitgelokt door een installatie die zelf vaak is gebaseerd op een bepaalde gebeurtenis of herinnering. De titels van de werken zijn daarbij tegelijk een toegang tot een interpretatie maar ook zijn ze open genoeg om onder te schuilen met je eigen, andere verhaal.

Neem nu een werk dat ik al zag in 2017 in 's Hertogenbosch en nu ook in Parijs is en een affichebeeld voor deze expo. De titel reikt een bril aan "Uncertain Journey" (de onzekere reis) en je ziet enkele kleine skeletten van bootjes onder een rood gewelf van geweven draden. Die reis is onzeker, maar over welke reis gaat het? De bootjes zijn leeg: waar zijn de mensen die ze gebruikten? De levensreis? De overtocht van bootvluchtelingen? Het bootje dat de Lethe of de Styx oversteekt? En alles in het rood : kleur van het leven, van de liefde, van bloed dat vergoten is??? Wandelend doorheen dit poëtische spel van rode draden kijk je hoe alles is gemaakt én tegelijk word je getrokken binnen een schijnbaar doorzichtig verhaal...

(eigen foto: where are we going?)

De installatie waarmee je wordt verwelkomd doet je even naar adem happen en roept de vraag op: wat zal ik nog te zien krijgen. De titel van dit werk sluit helemaal aan bij deze ervaring : "Where are we going?". Je blik wordt naar boven getrokken, naar buiten jezelf en tegelijk voel je jezelf klein en op die manier teruggeworpen op jezelf. Waar gaan we heen en wie zijn we in dat verhaal van de op weg zijnde mensheid? En hoe heeft ze dit bedacht én voor elkaar gekregen?

 Bewondering, verwondering... de basis van een kunstbeleving die bijblijft. Het Grand Palais wordt kundig ingepalmd door de dradenpoëzie van Shiota.

In het web van Chiharu Shiota

In het Noordbrabants Museum ('s Hertogenbosch) loopt nog tot 15 oktober een bijzonder intrigerende tentoonstelling van de Japanse kunstenares Chiharur Shiota (°1972). Naast een in situ gemaakte installatie zijn er ook een aantal vroegere werken te zien zodat de bezoeker een overzicht krijgt van de weg die deze eigenzinnige dame tot nu toe heeft afgelegd.

De speciaal voor deze expositie gemaakte installatie heeft als titel: Uncertain Journey (De onzekere reis). In en door deze webachtige compositie wandelen maakt stil. Er is bewondering voor hoe alles is gemaakt. Op You Tube vind je meerdere filmpjes over hoe ze bepaalde installaties heeft gemaakt.
Ter info: op deze link zie je zo een maakproces. https://www.youtube.com/watch?v=B3q2AJkXUtU

Maar er is meer... Woorden die dan bij mij opkomen zijn o.a.: broosheid, de levensreis, bloedbanden, netwerken, dromen, herinneringen, verbondenheid, besef van breekbaarheid en vergankelijkheid...

Deze foto's die ik heb genomen tijdens mijn bezoek op 9 juli laatstleden kunnen slechts op een heel onvolkomen manier iets weergeven van wat zo'n installatie is en doet.