Appelblauw

 De dichteres Herlinda Vekemans (1961) publiceerde bij het Poëziecentrum (Gent) in 2022 haar recentste bundel "Appelblauwzeegroen". Een zeer mooi uitgegeven en inhoudelijk zeer coherente bundel die uitnodigt om met een niet zo antropocentrische blik naar onze aarde te kijken. Kleuren zijn voor de schrijfster daarbij belangrijk zoals de titel al aangeeft. De titel van het vers waarmee ze de eerste afdeling van de bundel afsluit geeft het ook aan... 

Het is alsof je als schilder in een speciaalzaak op zoek bent naar het juiste kleur blauw. Zoals in een goede winkel zijn de waren in dit vers overzichtelijk gegroepeerd. De lezer zal de indeling gemakkelijk ontdekken. Bijna elk woord in dit opsommend gedicht zou op zijn beurt weer aanleiding kunnen worden van een nieuw gedicht.

Verdwaal maar lekker in dit vers.

BLAUWBOEK

lichtblauw, donkerblauw, helderblauw, bleekblauw, felblauw, matblauw,

paarsblauw, zwartblauw, groenblauw, grijsblauw,

kristalblauw, saffierblauw, aquamarijnblauw, turkooisblauw, kobaltblauw,

indigoblauw, korenbloemblauw, viooltjesblauw, gentiaanblauw, lavendelblauw,

parelmoerblauw, midnachtsblauw, lichthemelsblauw, hemelsblauw,

pauwblauw, parkietblauw, ijsvogelblauw, walvisblauw,

zeeblauw, oceaanblauw, diepblauw

Chartresblauw, onzelievevrouwblauw,

Delfts blauw, Pruisisch blauw, Chagallblauw,

staalblauw, olieblauw, pertroleumblauw

koningsblauw, marineblauw, politieblauw en blauwblauw

geen appelblauw

(uit: Vekemans, Herlinda, Appelblauwzeegroen, uitg. Poëziecentrum, Gent, 2022, blz.20)

Bij dit vers had ik even overwogen om als begeleidend beeld op zoek te gaan naar een staalkaart met vele variaties blauw. Maar bij het rondneuzen in mijn foto-archief kwam ik bij een foto, genomen in 2016 bij een tentoonstelling over Chagall en de muziek in de Philharmonie de Paris: "Le Cirque bleu" (1952). 

Chagallblauw!

(eigen foto)

Chagall in Roubaix

 Nog tot en met 7 januari 2024 is in het Noord-Franse Roubaix een tentoonstelling te zien over Marc Chagall met een 'politieke' lezing van zijn werk. Ik was benieuwd naar deze invalshoek, want voor mij is Chagall in de eerste plaats een poëtische schilder die met kleur en met metaforen zijn verhaal brengt. 

Als jood was hij in tsaristisch Rusland geduld, met het risico van antisemitische opstootjes. Na de oktober-revolutie van 1917 was hij enige tijd actief in avant-garde bewegingen tot het regime de kunstenaars wilde gebruiken voor hun eigen propaganda. In Frankrijk vond Chagall dan een nieuwe basis waar hij de vrijheid ontdekte om zijn eigen weg verder te zoeken. Tot de dreiging van het nazisme hem ook uit Frankrijk deed vertrekken naar de Verenigde Staten. Deze verschillende ervaringen van ballingschap drukten een stempel op zijn werk, maar werden bijna nooit tot thema gemaakt van schilderijen of andere artistieke projecten. 

De tentoonstelling moest dan ook veel duiding brengen bij vele werken in deze expo.

(Chagall : Zelfportret met rode hoed
eigen foto)

Ik hou van Chagall en geraak niet uitgekeken op zijn werken die sprankelen van verhalen, kleuren en verlangen. 

In de tentoonstelling waren heel wat werken uit privé-collecties te zien, die nog maar zelden of nooit waren naar buiten gebracht. Dat was voor mij het grote pluspunt.

Maar de vele werken worden in te kleine ruimtes te dicht bij elkaar getoond. De werken misten ademruimte om voluit te kunnen stralen en spreken. En de vele lange toelichtingen maken het nog wat intenser. Ook de belichting viel behoorlijk tegen : het glas voor de meeste werken weerkaatste teveel spotlicht of als toeschouwer werd je gehinderd door je eigen schaduw.

Chagall verdiende meer...

Woord en beeld: Marc Chagall

De Duits-joodse Rose Ausländer leerde ik jaren geleden kennen via een tweetalige bloemlezing (Duits-Nederlands) uit 1985. Haar leven omspande ongeveer heel de 20ste eeuw: 1901 tot 1988.
In haar poëzie probeert ze haar jood-zijn een plaats te geven. Het is dan ook niet verwonderlijk dat ze zich aangesproken voelt door de schilderkunst van Marc Chagall.

In een van de laatste gedichten in de genoemde bloemlezing "Moederland Woord"  (blz. 225) roept Chagall op.

CHAGALLIAANS       

(Marc Chagall: De drie kaarsen)

Thora en talis
de vader bidt
voor de
maanzieke zoon

In het nabije dorp
op het dak van de nacht
omarmt hij
de viool

Schrijlings de huizen
veilig slaapwandelend
zweeft hij
boven de stad

Bloemen 
tederste geluk

Balkons van wolken
voor verliefden
uitgestraald door verzwegen
innerlijk licht

De bruid
bemint
de eeuwige bruidegom


Voor wie een beetje vertrouwd is met de 'wereld' van Chagall herkent de meeste thema's van zijn beeldend werk: het dorp, de vioolspeler, zwevende figuren, bruid en bruidegom, bloemen, joodse symbolen zoals de thorarol of kaarsen, de nacht...

Woord en beeld - 19- Chagall

Ik ben volop aan het genieten van de dichtbundel "Maak plaats van mij" van Stijn Vranken (Uitg. De Bezige Bij, 2014). Het is een kijkende dichter, een dichter ook die dicht bij zijn lichaam staat : horen, zien, ademen, voelen...woorden die vaak terugkeren in zijn gedichten.
Het kleine zijn ontploft in zijn verzen tot iets universeels en in alles ontdekt hij de grenzen van de taal, het onzegbare, het mysterie in ons bestaan.

Hier het mooie Small bang.

De nacht sluit zich als een stolp over ons heen,
driehonderdzestig graden stilte, een gewelf
van ongehoorde tijd waarin wij op elkaar het

ademen oefenen, het sprakeloos verdampen uit
onze lichamen tot iets waar we zelfs op de rand
van elkaars lippen geen verklaring voor vinden.


Ik weet niet waarom, maar dit gedicht roept bij mij de wereld van Marc Chagall op waarin de nacht een belangrijke rol speelt en ook lichamen bijna altijd zwevend een werk bepalen. Eind januari heb ik nog genoten van een expo in Roubaix over muziek als thema in zijn werk. Een echte ontdekking daarboven op was de tentoonstelling in Tourcoing over de tapijten die gemaakt zijn naar kartons van Chagall. De bijzondere textuur van tapijten bracht in sommige gevallen werkelijk nieuwe accenten aan het licht. De verleiding op deze aan te raken en om je te willen koesteren en rollen in zo'n tapijt waren groot.

Hier een tapijt gemaakt door Yvette Cauquil-Prince naar een schilderij van Marc Chagall.

(afbeelding van bezoekersgids bij de tentoonstelling
Chagall: de la palette au métier in Muba Tourcoing
van 24.10.2015 tot 07.02.2016)

Chagall in Brussel

Enige dagen geleden heb ik de schitterende Chagall-retrospectieve bezocht in Brussel, in het Museum van Schone Kunsten.
De opzet van de tentoonstelling is om de mens Marc Chagall te tonen met zijn emoties die verbeeld worden in zijn werken. Bij deze schilder is dit nu wel niet zo moeilijk, maar toch... De verliefde man, de gehuwde man, maar ook de vluchteling en balling, de schilder die zich engageert, de lijdende en rouwende...
Het geheel is een feest van kleuren en fantasie en een beeldend uitdrukken van zijn zoeken naar zin en van zijn heimwee naar het verloren paradijs van zijn jeugd.De uitgebreide verzameling van schilderijen blijft verwonderen en is een bad van kleur en emotie waarin je als kijker wordt ondergedompeld. Nu eens moet je glimlachen om de speelsheid, dan weer geniet je mee van zijn liefde voor zijn vrouw Bella, en dan droom je weemoedig weg bij beelden van de joodse voorbije wereld. Vaak wordt je als toeschouwer gedwongen stil te staan bij de rauwe kanten van het leven, want doorheen de kleurrijke werken komt ook het lijden op je af in de gekruisigde jood Jezus of in de man Job of de tragische Don Quichote.
Een heel indringende ontmoeting met een grote aparte schilder van de 20e eeuw.

(drie eigen foto's)