Teveel tekort

Naar aanleiding van zijn emeritaat verscheen onlangs het boek "Wat brengt u hier? In gesprek met Paul Verhaeghe". Sarah Vankersschaever gaat daarbij in gesprek met de psychotherapeut en professor. In het laatste nummer van de Poëziekrant (november 2021, jg. 45,6) wordt dit boek voorgesteld. In de psychoanalyse is 'het Tekort' een kernbegrip. "Dat Tekort", zegt Verhaeghe, "raakt aan de Grote Vragen waar we allemaal bewust of onbewust mee worstelen. Waar komen we vandaan? Waar gaan we naartoe? Het zijn vaak vragen over pijn, lichamelijkheid, liefde, dood.."(ibidem blz. 39). Even later vervolgt hij : "We hebben als mens minstens drie symbolische systemen ontwikkeld om met de Grote Vragen om te gaan : religie, wetenschap en kunst." (Poëziekrant,  blz. 40). Religie zoekt het antwoord boven ons en buiten dit leven; wetenschap verwacht het antwoord binnen dit leven terwijl kunst als scheppend probeert tot antwoorden te komen. 

Aan dit interpretatieschema van Verhaeghe dacht ik bij het lezen van een gedicht van Arnoud Rigter in het recentste nummer van het poëzietijdschrift Het Liegend Konijn (oktober 2021, jg.19, nr.2).

In het titelloze vers zien we een verstrengeling van de drie genoemde systemen. Godsdienst met het hemelgewelf, het vagevuur, de liefde... Wetenschap met verwijzingen naar het klimaat en het leefmilieu, het verdwijnen van ijsberen en ijskappen. Kunst door het gedicht zelf natuurlijk, maar ook het kantklossen, borduren.

Laten we ons maar uitdiepen door dit vers. Maar bedenk toch eerst nog de slotwoorden van Paul Verhaeghe in het genoemde artikel in de Poëziekrant (ibidem blz. 42) : "Want je verdiepen in poëzie is een schitterende manier om te mislukken in je zoektocht naar antwoorden."

Een blauwbekkende aardbol ligt onder de zoden

(©Wikipedia.nl
Vagevuur uit de
Très riches heures du duc de Berry
folio 113)

met platgehemelde vogels op de stoep,

het plakt aan alle lagen van de bevolking.

Ik zal braaf van doorgewinterd zogen dromen,

van ijsbeermelk & iglo-intimiteit,

want antivries is van droomsel gemaakt,

het drupt door alle lagen van de bevolking.

De liefde heeft als tegenpool dus haat,

waar derdegraads op crematie overgaat.

Als ik ooit een hemelgewelf kantklos of

een vagevuur borduur denk ik aan

bevolkingsdichtheid en lichaamstemperatuur.

(uit: Het Liegend Konijn, okt. 2021, blz. 184)