Dichter bij kornoelje -3-

 Toen ik in de verzamelde gedichten van Anneke Brassinga het woordgedicht 'kornoelje' vond(zie vorige blogberichten), dacht ik onmiddellijk: Hubert van Herreweghen (1920-2016) heeft ook iets over kornoelje geschreven. In mijn boekenkast vond ik het nogal vlug: de bundel "Kornoeljebloed. Gedichten", een bundel uitgegeven door Lannoo in 2002 (toen was de dichter al 82 jaar).. Deze bundel bevat zes afdelingen met drie tot zeven verzen. De gedichten wortelen bijna allemaal in een observatie van de directe natuur rond hem. Van daaruit waaieren zijn gedachten uit. Hoe hij ook speelt met taal, toch hangt er over alles een sfeer van berusting en bedachtzaamheid.  De laatste afdeling gaf ook de naam aan de gehele bundel: kornoeljebloed. 

(vruchten van de cornus mas of gele kornoelje
©wikipedia)

De korte notities bij deze vier gedichten geven een inkijk in hoe deze verzen zijn ontstaan. Hij noteert bij de titelbladzijde van deze afdeling: "Merels en lijsters zijn verzot op de rode, rijpe steenvrucht van de kornoeljeboom - of heester, zodat de wandelaar op een bospad naar Oppède-le-Vieux zou vermoeden dat een roofdier daar prooi heeft geslagen. Het is kornoeljebloed."  En boven het eerste van de vier verzen schrijft hij tussen haakjes: ("oktoberwandelingen in de Luberon, een gedachtenis)". In deze reeks spreekt hij een zekere Anna aan.

Toeval bestaat niet...want net toen ik deze berichten opmaakte, mocht ik gaan eten bij vrienden die heel erg betrokken zijn bij de natuur én graag experimenteren in de keuken. Bij het hoofdgerecht lag een gestoofde appel overgoten met een felrood sausje. Deze bleek gemaakt van kornoelje, meer bepaald van de Cornus mas (gele kornoelje...gele bloempjes maar daarna rode vruchten die eetbaar zijn).  Kornoeljebloed???

Laat al deze verhalen maar mooi meeklinken bij het lezen van het tweede gedicht uit de afdeling "Kornoeljebloed".

Zo komen we misschien dichter bij de kornoelje...?!

OPGESPAT KORNOELJEBLOED

Opgespat kornoeljebloed

van de lijsterbek gedropen

op de rots met rossig vel

van het zilver onder 't lover

tondelzwam en kantarel

hagedisje op een menhir

bokje steekt zijn snuit uit 't hout

                              het is ochtend in oktober

slee saffier en rode vlier

marjolein onder de voet

zilverschoon klavertjevier

tijm en akkermunt oktober

grootse zomer is aan 't ebben

sap en kleur vechten om dood

goud en zilver morgen lood.

                             'Anna waarom weende gij?'

(uit :van Herreweghen, Hubert, Kornoeljebloed. gedichten, Uitg. Lannoo, Tielt, 2002, blz. 58)

Dichter bij kornoelje -2-

 Zoals in een vorig bericht wil ik nog even aan de hand van Anneke Brassinga (°1948) "kornoelje" verkennen : het woord én de plant die door het woord wordt benoemd.

De dichteres is heel in het bijzonder geboeid door de letter l in het woord. Ze associeert vaak met Franse woorden vb. noe en 'nous' (wij), noel en 'noël'(kerstmis).

KORNOELJE

(Anneke Brassinga - ©Nederlandse Poëzie Encyclopedie)

(...) Kornoelje is mooi ook omdat

associaties in steeds groter vloed aanstromen

voor wie wil. Il.

Misschien is van een bril

dat woord het ergst. Hoeveel liever droeg ik

lunettes, volle maantjes voor de ogen.

En wil? Verlangen doet mij smelten,

wil niet, smelten ook niet. Kornoelje is

veel. Korn, een golvende akker, een rijke

ronde korrel. Peeperkorn(*), welgedane kerel

in zijn ziekbed, glooiende lakens, jenever.

Noe is wij, je spreekt voor zich. Noel,

nog meer rood en knusheid des harten. Or-

naat, de kornoelje was in vol ornaat.

Andere woorden zijn mooi omdat ze zonder

associatie zijn, in zich besloten, hard

en ondoorzichtig (...)   Stel

dat venkel fenoelje heette zoals zijn Franse

verwant fenouil. Of

kornoelje korkel, orde moet er toch zijn.

Fe is geen waardige opmaat tot noelje,

geeft de oe geen duw in de rug. Fanoelje

mist ook iets. Over korkel kan men kort zijn,

zo heet alleen een waterplant, (...)

(uit: Brassinga, Anneke, Wachtwoorden. Verzamelde, herziene  gedichten 1987-2015, blz.61-62 passim)

(*)misschien een verwijzing naar een personage uit "De Toverberg" van Thomas Mann?

Dichter bij kornoelje -1-

 Bij gelegenheid van de voorbije gedichtendag (26 januari) heb ik mezelf de verzamelde gedichten van Anne Brassinga (°1948) cadeau gedaan.

Een eerste verkenning deed mij haperen bij de cyclus "Woorden" uit haar tweede bundel "Landgoed"(1989). Er worden hier zes lange teksten weergegeven, die blijkbaar eerst als een column verschenen in de Nederlandse krant NRC Handelsblad. Elke tekst gaat op een speelse talige en associatieve manier een bepaald woord verkennen, proeven, omcirkelen, ontdekken. 

Het eerste woord in deze cyclus is Kornoelje. Deze plantennaam roept bij de dichteres een resem associaties op. Er klinkt doorheen heel deze tekst (die ik niet helemaal zal weergeven) een verwondering door voor het woord én voor de struik waarnaar het woord verwijst. 

Hier de beginlijnen. Over klanken, letters en woorden...

KORNOELJE

(rode kornoelje
©tuindingen)

O kornoelje! Schoon als struik,

schoner nog als woord sta je in het groen.

Je klaroent in het Frans als cor,

een jachtbazuin. Nouilles? Dat zijn

noedels, vieze kluwens meelpasta. Maar

noelje is iets heel anders, de l met je

heeft een aandoenlijke branie, een zeld-

zaamheid van klank die waarachtig

eigenwijs is, geen verkleinwoord als zoeltje

maar rijmwoord op schoelje, en in de verte

verwant aan de fielt(*). Een l is lang niet altijd

lieflijk. Wel als hij het woord mag openen:

leeuwenbek, luistervink, ladekast. Toch

zijn al die woorden minder meeslepend

dan kornoelje, dat zijn klemtoon middenin heeft

als wordt de oe geblazen door die bazuin.

Kor heeft ook te maken met hart,

een stoer hart, stevig kloppend met een k.

Kornoelje is een struik met rode takken,

bloedvaten. In de herfst worden de bladeren

rood, als harten hangen ze aan de aderen

voordat ze, op hun stralendst, vallen.

Mijn kornoelje staat op het landgoed Elze,

(...)

(uit: Brassinga, Anneke, Wachtwoorden. Verzamelde, herziene gedichten 1987-2015, Uitg. De Bezige Bij, Amsterdam, 2015, blz. 60)

(*fielt : uit het Frans afkomstig : gemene schurk, schelm)

Station Gent Sint Pieters

 Gedurende mijn leven heb ik al honderden, misschien wel duizend keer opgestapt of uitgestapt of overgestapt in het station van Gent Sint Pieters. Maar blijkbaar heb ik nooit 'bewust' op een trein moeten wachten op het perron 1, tot 20 januari laatst. Vanaf dat perron ontdek je het centrale stationsgebouw vanuit een heel ander perspectief.

Het nieuwe kleed van een niet zo nieuw museum -3-

 Nog eenmaal - en beloofd dat ik hierna er nooit meer over zal beginnen - de kansen die de witte vloeren van het vernieuwde KMSKA bieden, ook al plakken de schoenen aan de vloeren.

Het ritme van de architectuur zie je weerspiegeld op de vloeren.

(eigen foto 20/01/2023)

Het weinige meubilair dat her en der verspreid staat is ook strak en zwart/wit/donkergrijs. Maar de goede belichting maakt dat ik evenzeer keek naar het ritmische spel op de grond, het is per slot van rekening een wit projectievlak, als naar wat er daarboven werd tentoongesteld.

(eigen foto 20/01/2023)

Het nieuwe kleed van een niet zo nieuw museum - 2 -

Op 20 januari 2023 bezocht ik voor het eerst het vernieuwde Antwerpse museum voor schone kunsten. Meer dan tien jaren wachten en vele loftuitingen in de media deden verwachtingsvol uitkijken.

Maar sommige momenten voelde ik mij eerder in een laboratorium of ziekenhuis met die rechte lijnen en witheid alom. Koud en ongepast clean.

(eigen foto - 20/01/2023)

 

(foto: Marc Deconinck)

Een museum wil goede omstandigheden creëren 

om een kunstcollectie optimaal te presenteren 

maar sedert enkele decennia eist 

het gebouw zelf ook véél aandacht op. 

De reeks van musea die roepen: 

kijk naar mij en niet alleen naar wat ik herberg, 

is ondertussen ellenlang. 

Het Moma in New York en 

het Centre Pompidou in Parijs 

kunnen we hierbij als trendsetters benoemen. 

De cleane witte vloer  van het KMSKA glanst 

en geeft bij momenten wel een bijzondere reflectie,

zeker als er bijzonder volk op stap is.

Het nieuwe kleed van een niet zo nieuw museum - 1 -

 Waar iedereen zeker over spreekt na een kennismaking met het vernieuwde koninklijke museum voor schone kunsten in Antwerpen (KMSKA) is meestal niet over de rijke en mooie collectie, maar over de witte vloeren.  Die vloeren bieden wel extra reflecties op, zelfs aan de begintrede van de nieuwe indrukwekkende trap die meerdere verdiepingen verbindt.

(eigen foto : de eerste trede)

De architecturale ingrepen om overal natuurlijk licht binnen te loodsen deden me met be- en verwondering naar boven kijken. Een mooi en ingenieus spel van lijnen en ritmes zijn te zien voor wie naar de plafonds kijkt.

(eigen foto)