de bekoring van Brussel

 Brussel bezoeken vind ik altijd weer boeiend. 

De zoveel verschillende gezichten van de stad,

de zovele culturen en architecturen naast elkaar,

de zoveel variërende kleuren van mensen,

de zo verschillende wijken en de hoogtes en laagtes...

Na het bezoek aan de Villa Empain, 

midden vorige novembermaand,

nog even ronddwalen in het centrum van Brussel.

Vlakbij de minimenkerk in de Minimenstraat

aan de voet van het megalomane gerechtsgebouw

kijk je omhoog naar het 'paleis' van justitie.

(eigen foto)

als ik een bloem was

 In de bijzonder mooi uitgegeven bloemlezing

samengesteld door Bart Moeyaert

en van vele mooie naaktfoto's voorzien door Elisabeth Broekaert,

"Vlees is het mooiste"  uitgegeven in 2007 bij Davidsfonds (Leuven), 

vond ik dit vers van Toon Tellegen over bloeien en verwelken,

in dit jaargetijde te lezen met een scheut nostalgie...

EEN BLOEM

(eigen foto)

Als ik een bloem was,

zou ik dan nu bloeien?

Of zou ik een bijzondere bloem zijn,

een onvoorstelbare bloem,

een bloem die niet kan kiezen tussen bloeien

                   en niet bloeien,

en die over de rand van een vaas voorover

leunt

om te zien of zijn afgrond een bodem heeft?

Of zou ik alleen maar kunnen bloeien,

moeten bloeien,

rood en gedachteloos,

op een ongerepte schoorsteenmantel, ergens

tussen schaamte en geluk?

En als ik een bloem was,

zou ik dan weten wanneer ik moest verwelken?

Nu nog niet?

(uit : Vlees is het mooiste, uitg. Davidsfonds, Leuven, 2007, blz. 197)

de bekoring van de Villa Empain

 Reeds meerdere keren heb ik hier bericht 

over tentoonstellingen die ingericht worden 

door de Boghossianstichting in de Brusselse Villa Empain 

(zie nog berichten van 23 en 25 november laatst).

Naast de meestal boeiende tentoonstellingen 

met vaak bij ons minder gekende artiesten 

uit het Midden Oosten 

blijft het gebouw zelf altijd weer bekoren.

Bij het laatste bezoek begin november 

bleef ik geboeid door het spel van licht en schaduw 

en reflecties terwijl ik even neerzat in de grote inkomhal. 

Beide foto's zijn identiek én toch : 

de kleurfoto vertelt vooral een verhaal van blauw en rood, 

terwijl de zwart-wit foto ons laat verloren lopen 

in een geometrische ruimte en ritme.

(eigen foto's 12 november 2025)

Bladerloze herfst

(eigen foto oktober 2024)

 In deze nadagen van de herfst,

met de winter vlak voor de deur, 

zien we de laatste moedige bladeren 

zich nog even vasthaken aan de boom... 

maar niet voor lang meer.

In dit seizoen van loslaten en ouder worden, 

van stilte en donkere dagen,

is er plaats voor verandering en voor wind.

Zo lezen we bij Roberto Juarroz in zijn Verticale poëzie VIII  in een vertaling van Mariolein Sabarte Belacortu.

Een blad valt om zijn gezicht te verbergen,

zijn schaamte over het geweld van de herfst.

De boom begrijpt het blad,

de aarde begrijpt het,

maar iets dat lijkt op licht

merkt de ouderdom van zijn randen

van gebroken stilte niet op.

Het blad is veranderd in papier.

Dan begroet een papieren wind het:

waardoor het nog eens omdraait in de lucht.

(uit : Juarroz, Roberto, Verticale poëzie, uitg. Wagner&Van Santen, 2002, blz. 123)

De zee herontdekken in Gent - 3 -

 In dit afsluitend bericht over de expositie van foto's van Stephan Vanfleteren in dialoog met marine-schilderijen wil ik stilstaan bij enkele begeleidende teksten. De informatiepanelen over de tentoonstelling Transcripts of a sea (nog tot 4 januari) worden aangevuld met quotes van bekende personen over de zee. De veelvormigheid van de zee, haar vele gedaanten en kleuren, de grote verscheidenheid aan emotionele impact op mensen komen in deze citaten enigszins tot hun recht.

"De zee is geen landschap,

  het is de ervaring van de eeuwigheid." (Thomas Mann 1875-1955)

"Hoe ongepast is het om deze planeet

  Aarde te noemen, terwijl het overduidelijk

  Oceaan is." (Arthur C. Clarke  1917-2008)

De Spaanse dichteres Concha Méndez (1898-1986) hoorde bij de zogenaamde generatie van '27 samen met de bij ons meer bekende Federico Garcia Lorca. Zij vluchtte met haar man en kinderen voor de Spaanse burgeroorlog naar Londen en dan Parijs. In 1939 gingen ze naar Cuba om zich vanaf 1944 definitief in Mexico te vestigen. 

Hier een van haar vele gedichten over de zee, geschreven in Havana...

VROEGER GING IK NAAR ZEE...

(Stephan Vanfleteren : Transcripts of the Sea - eigen foto)

Vroeger ging ik naar zee

en mijn hart begon

te zingen in mijn borst.

En toen ik de zee niet zag

had ik genoeg aan de aarde

om mijn blijdschap te uiten.

En soms was het de hemel,

of een lied, of twee ogen

die me van de grond optilden.

Als ik nu naar de zee kijk,

hoor ik mijn hart

en ik begin te huilen.

(uit : Concha Méndez in : Poëziekrant 2025, nr.5)

In dit vers klinkt door hoe de zee voor ontheemden tegelijk een  toevluchtsoord is én een plek van pijn en confrontatie met een ontvluchtte, verloren of gedroomde thuis.

De Libanese dichter Kahlil Gibran (1886-1931) wordt in de expo geciteerd met deze quote :

"Er wordt gezegd dat een rivier beeft

  van angst voor zij in zee vloeit.

  Niet omdat ze verdwijnt in de oceaan,

  wel omdat ze de oceaan wordt."

En een laatste korte zin waarbij géén auteur stond vermeld, 

waardoor ik vermoed dat het een gezegde is van Vanfleteren zelf...?

"Aan zee zijn we allemaal weeskinderen."

De zee herontdekken in Gent - 2 -

 In een vorig bericht introduceerde ik al de tentoonstelling Transcripts of a sea  in het MSK Gent (nog tot 4 januari 2026), met en rond werk van Stephan Vanfleteren.

De indrukwekkende zeefoto's van Vanfleteren worden getoond naast zogenaamde 'marines' (zeeschilderijen) uit verschillende tijdperken tot op vandaag. Ondanks de soms acrobatische posities bij het fotograferen blijven de foto's van Vanfleteren ook 'maar' foto's: captaties van een moment via een apparaat. Dat was mijn eerste bedenking bij het zien van de schilderijen die naast de foto's worden tentoongesteld. De schilderijen hebben een andere soort bezieling, het zijn transcripties van de zee die een menselijke stempel dragen en tonen. Waar het genre van de marine voor veel museumbezoekers niet zo een boeiend gegeven is, word je hier geconfronteerd met een eigen waarde/waarheid van marines. Met meer dan gewone aandacht vergelijk je beide uitvoeringswijzen : fotografie naast schilderkunst en tekenkunst. 

(Vanfleteren en Hendrik Chabot - eigen foto's)

De niet fotografische marines laten de eigenzinnigheid van de zee ontdekken op een andere, soms intensere manier dan de foto's.  De kijkervaring is anders. Ik denk dan : de foto's zijn alsof je de zee ziet vanuit een appartement op de zeedijk, dicht én tegelijk ook op afstand, terwijl de schilderijen bij mij een strandwandeling langs de kustlijn oproepen. 

Maar dit doet niets af van de meesterlijke foto's van Vanfleteren.

(Vanfleteren en Constand Permeke - eigen foto's)

De zee herontdekken in Gent -1-

 Enkele eerdere posten op deze blog hebben we het basiselement vuur nader ontdekt via een expo in de villa Empain. Nu wordt het tijd voor het tegengestelde element, het water. Nog tot 4 januari 2026 kan je de zee herontdekken in het Gentse Museum voor Schone Kunsten dank zij het bijzondere fotoproject van Stephan Vanfleteren (1969) Transcripts of a sea. 

De voorbije vijf jaren werd de artiest naar én in de zee gedreven om als fotograaf te proberen het altijd andere leven van de Noordzee te bevatten. Het zijn transcripties van een zee, niet dé zee. Dezelfde werkwijze aan de Middellandse Zee of op een eiland in de Stille Oceaan zou een heel ander beeld opleveren. 

In deze tentoonstelling zijn de meeste foto's groot tot zéér groot te zien en we ontdekken al dwalend door de museumzalen de altijd weer veranderende zee. 

(Stephan Vanfleteren : Transcripts of a sea - eigen foto)

In een video op het einde zien we hoe Vanfleteren te werk is gegaan. Best indrukwekkend. Zijn ontzag voor de zee én zijn drang om die zee te ontmoeten spatten van alle foto's.

In dialoog/confrontatie met deze fotografische marines worden ook schilderijen en tekeningen getoond van kunstenaars. Dat wekt een mooie spanning op bij de toeschouwer. Zeer de moeite om te passeren in het MSK. 

(zaalzicht van expo Transcripts of a sea in MSK Gent - eigen foto)