De zee herontdekken in Gent - 2 -

 In een vorig bericht introduceerde ik al de tentoonstelling Transcripts of a sea  in het MSK Gent (nog tot 4 januari 2026), met en rond werk van Stephan Vanfleteren.

De indrukwekkende zeefoto's van Vanfleteren worden getoond naast zogenaamde 'marines' (zeeschilderijen) uit verschillende tijdperken tot op vandaag. Ondanks de soms acrobatische posities bij het fotograferen blijven de foto's van Vanfleteren ook 'maar' foto's: captaties van een moment via een apparaat. Dat was mijn eerste bedenking bij het zien van de schilderijen die naast de foto's worden tentoongesteld. De schilderijen hebben een andere soort bezieling, het zijn transcripties van de zee die een menselijke stempel dragen en tonen. Waar het genre van de marine voor veel museumbezoekers niet zo een boeiend gegeven is, word je hier geconfronteerd met een eigen waarde/waarheid van marines. Met meer dan gewone aandacht vergelijk je beide uitvoeringswijzen : fotografie naast schilderkunst en tekenkunst. 

(Vanfleteren en Hendrik Chabot - eigen foto's)

De niet fotografische marines laten de eigenzinnigheid van de zee ontdekken op een andere, soms intensere manier dan de foto's.  De kijkervaring is anders. Ik denk dan : de foto's zijn alsof je de zee ziet vanuit een appartement op de zeedijk, dicht én tegelijk ook op afstand, terwijl de schilderijen bij mij een strandwandeling langs de kustlijn oproepen. 

Maar dit doet niets af van de meesterlijke foto's van Vanfleteren.

(Vanfleteren en Constand Permeke - eigen foto's)

De zee herontdekken in Gent -1-

 Enkele eerdere posten op deze blog hebben we het basiselement vuur nader ontdekt via een expo in de villa Empain. Nu wordt het tijd voor het tegengestelde element, het water. Nog tot 4 januari 2026 kan je de zee herontdekken in het Gentse Museum voor Schone Kunsten dank zij het bijzondere fotoproject van Stephan Vanfleteren (1969) Transcripts of a sea. 

De voorbije vijf jaren werd de artiest naar én in de zee gedreven om als fotograaf te proberen het altijd andere leven van de Noordzee te bevatten. Het zijn transcripties van een zee, niet dé zee. Dezelfde werkwijze aan de Middellandse Zee of op een eiland in de Stille Oceaan zou een heel ander beeld opleveren. 

In deze tentoonstelling zijn de meeste foto's groot tot zéér groot te zien en we ontdekken al dwalend door de museumzalen de altijd weer veranderende zee. 

(Stephan Vanfleteren : Transcripts of a sea - eigen foto)

In een video op het einde zien we hoe Vanfleteren te werk is gegaan. Best indrukwekkend. Zijn ontzag voor de zee én zijn drang om die zee te ontmoeten spatten van alle foto's.

In dialoog/confrontatie met deze fotografische marines worden ook schilderijen en tekeningen getoond van kunstenaars. Dat wekt een mooie spanning op bij de toeschouwer. Zeer de moeite om te passeren in het MSK. 

(zaalzicht van expo Transcripts of a sea in MSK Gent - eigen foto)

David Claerbout

 Begin november, in de laatste dagen dat de expo nog te zien was, bezocht ik in het kasteel van Gaasbeek "At the window" met ouder en recent videowerk van kunstenaar David Claerbout (1969). Het kasteel zelf is al de moeite, de vaste collectie die er is gehuisvest evenzeer alsook het mooie park waarin het ligt. En dan nog eens de meestal trage en verstilde video's van Claerbout.

Een ouder werk van de artiest, die ik al eerder gezien had in o.a. le Grand Hornu, blijft ontroeren : A long goodbye (2006).

(David Claerbout : A long goodbye - videostill - keuken van het kasteel - eigen foto)

Helemaal op zolder was dan zijn allernieuwste videowerk te zien (2025) The woodcarver and the forest. Een traag werk waarin een houtbewerker altijd maar weer nieuwe lepels snijdt. De bezoeker bevindt zich nu binnen in het atelier, waar het stil is, maar het bos prominent aanwezig dank zij een groot venster, en dan weer buiten in het bos met zingende vogels waar je via het groot venster binnenkijkt bij de ambachtsman. Een diepe ervaring die allerlei vragen losweekt over onze relatie met de natuur.

(David Claerbout : The woodcarver and the forest - eigen foto)

David Claerbout blijft zoekende en als toeschouwer word je meegezogen in zijn (meestal) stille video's die ons binnenvoeren in een bevreemdende wereld die blijft nazinderen, dagen na je bezoek aan een expo. Prachtig om uit te kijken naar een volgende tentoonstelling...

Vuur en vluchteling

 In vorige berichten kon je hier kennismaken met enerzijds een tentoonstelling over Belgische vluchtelingen (InFlandersFields museum Ieper) en anderzijds een expo over vuur (Boghossianstichting Brussel). Hier breng ik deze thema's samen dank zij een gedicht van Annemarie Estor (1973) in de recente (en laatste) uitgave van Het Liegend Konijn en een kunstwerk dat ik enige jaren terug (september 2021)  heb gezien in Parijs, Institut du Monde Arabe.

Het beeldende kunstwerk is een schilderij van de Libanese artiest Hanibal Srouji (1957). Hij vluchtte bij het uitbreken van de Libanese burgeroorlog in 1975 naar Canada. In 2010 keerde hij terug naar Beiroet waar hij les geeft. Het werk hier heeft als titel "Terre Mer XIII" en is gemaakt in de jaren 2013-14. Zijn werken worden benoemd als een soort autobiografie van de ontworteling. De zoektocht naar een land om veilig te wonen toont hij in deze marine. Doordat hij in zijn doek gaten brandt ervaar je als kijker onmiddellijk dat het hier niet gaat om een liefelijk of 'neutraal' zeezicht. De artiest zelf noemt dit werken met vuur 'een zuiverend ritueel'. Deze brandgaten tonen ook hoe de kunstenaar beseft dat in zijn land de vrede een broos, fragiel, kwetsbaar gegeven is die zomaar aan flarden kan worden geschoten.

(Hanibal Srouji : Terre Mer XIII - eigen foto)

De dichter Annemarie Estor publiceerde een wat langer gedicht met als titel "De vuurmaker" in Het liegend konijn (2025, nr. 2, blz. 80-81). Hieruit een fragment uit dit vers. In dit vers heeft het element vuur een positief, zuiverend karakter. 

DE VUURMAKER

(...)

Prop je rugzak vol angst en keten hem dicht.

Ren, ren, met je rugzak, door het vuur, door het grote vuur!

De vuurmaker is je beste vriend,

en misschien ben je al oud

en heb je hem nog steeds niet ontmoet, maar hij bestaat, hij bestaat,

er is nog tijd om hem te leren kennen, je hebt nog jaren.

(...)

Hoe beeld en woord, bij mij toch, de twee tentoonstellingen die nog altijd lopen versterken en verbinden.

Fire ... een vurige tentoonstelling in Brussel - 2 -

 Zoals in een vorig bericht al gemeld loopt er in de Villa Empain (Boghossianstichting) in Brussel tot 1 maart 2026 een tentoonstelling rond het element vuur. 

De Italiaanse kunstenaar Claudio Parmiggiani(1943) maakt composities waarbij het voor te stellen object is verdwenen en waar je enkel de afdruk ervan ziet, zichtbaar gemaakt door rook. De sporen van het object resten als fragiele zwarte afdrukken. Zijn werken zijn te categoriseren tussen fotografie en schilderkunst in en doen de kijker stilstaan bij wat er na verloop van tijd rest... Vuur om kunst te maken.

(Claudio Parmiggiani : Senza Titolo - eigen foto)

Een andere kunstenaar, de Fransman Pascal Convert (1957), confronteert ons ook met vergetelheid en fragiliteit. Via een proces van kristallisatie toont hij ons in Brussel een bibliotheek met schijnbaar verbrandde boeken. Die boeken zijn als het ware in glas ingepakt. Ze zijn niet meer raadpleegbaar maar worden als een kostbare herinnering, want bewaard in glas, geëxposeerd. 

(Pascal Convert :Bibliothéque  -detail - 2018 - eigen foto)

(Pascal Convert : Bibliothéque 2018 - eigen foto)

Deze en nog vele andere 'vurige' artiesten en 'vurige' kunstwerken zijn nog te bekijken en beleven in Brussel. 

Fire ... een vurige tentoonstelling in Brussel -1-

 Nog tot 1 maart 2026 kan je in de mooie art deco Villa Empain een tentoonstelling bezoeken met bijna honderd kunstwerken die je dichter brengen bij een van de vier oerelementen (vuur, lucht, aarde, water), nl. het vuur. Met de expo Fire  brengt de Boghossianstichting  ruim vijftig artiesten samen uit de voorbije 70 jaar. Een deel van de kunstwerken hebben 'vuur' als onderwerp en een ander deel is gemaakt met o.a. het element vuur. 

De ambiguïteit van het vuur is alom zichtbaar : scheppend en vernietigend, hemel en hel, levensnoodzakelijk en dodelijk doorheen schilderijen, beelden, installaties, video's, tekeningen, tapijten, foto's en performances. 

Vuur was en is en blijft mensen fascineren. Filosofen als Ignace Devisch ("Vuur. Urgent en gedurfd betoog voor een nieuw wereldbeeld", uitg. Bezige Bij, 2021) en Gaston Bachelard ("Psychoanalyse van het vuur", Boom Uitgevers, 1990 - enkel nog antiquarisch te verkrijgen) hebben geprobeerd het belang van dit oerelement voor de mens filosofisch door te denken. Met Fire kan je als het ware beschouwend en belevend de vele facetten van dit element op het spoor komen. Door de technologische evoluties lijkt vuur zich te beperken tot een romantisch brandende kaars of een gezellige open haard in de winter of barbecue in de zomer. Maar er is veel meer aan de hand zoals blijkt uit deze tentoonstelling.

In de inkomhal zie je een soort mobile, een installatie met ongeveer 2500 fragmenten rood porselein, van de Zuid-Koreaanse Jiana Kim (1972), een werveling van rood. "Red Fire of Life" kreeg dit werk als titel mee.

(Jiana Kim : Red Fire of Life 2025 - eigen foto)

En nog een eigen foto van de badkamer van mijnheer met onder anderen een werk van Jannis Koenellis, naast werken van Jef Verheyen, Alberto Burri en Yves Klein.

Verscheidenheid troef zoals het element vuur zelf ook zorgt voor verscheidenheid.

Een woordenomdraaister

 Een kind leert lezen, schrijven en rekenen. 

Zonder dat het het beseft, leert het 

hoe het zijn/haar plaats kan bepalen in de wereld.

Maar wat is meest waardevol in dit zoeken naar een thuis:

de cijfers of de letters? Of zoals dichter Ed Hoornik ooit schreef:

het hebben of het zijn (zie ook berichten van 11 en 20 augustus).

Een in Rusland geboren dichter, Vlada Darenenkova (1985) publiceerde 

in Het Liegend Konijn (2025/1, blz.28-29) dit lange maar mooie titelloze gedicht. 

Het veelduidige beeld van de kraaien 

geven de unheimliche sfeer goed weer. 

Het gedicht weeft een veelheid aan beelden en lagen 

gedrenkt in weemoed, humor en een tastend zoeken. 

(Vincent van Gogh :
Korenveld met kraaien 1890
eigen foto)

Merk je niet hoe je begint

voordat de kraaien de hemel bedotten

hoor je de wind een vliegtuig

schrikwekkend laag een bal

rolt terug naar de draaimolen nog niet krom

een regenworm die zijn lijf aanbiedt

buurvrouw op het bankje

dat niet gestolen is

tot er iemand roept : stop met kraaientellen

maar hoe hoe want je moet door

en nee, het gaat niet om de aantallen, niet

om de kraaien zelf - een plek om te schuilen

is een telwoord jouw onderzoeksmethode

zolang het binnen het buiten niet geordend

tot tien twintig tachtig

kraaien zijn klanken

net als een liter melk

(hoor je wat ik zeg hier de munten)

tellen maakt dagen verdraagbaar

thuis bekijk je de tafels van Pythagoras jaloers

je denkt dit is precies wat ik wil ontdekken

wie weet is er nog meer

hard werk je tot er iemand roept : een liter melk

en stopt weer wat munten in je hand

het mislukt telkens cijfers slaan deuren dicht

misschien zijn letters betrouwbaarder

Om de wereld te vereigenen

begin je woorden om te draaien

wil je weten of er niets aan de achterkant

schuilt geen weerwolf

of het woord een woord blijft

vaker tref je zwerfhonden

bij de kiosk

precies waar jij wilt zijn

een plassende vrouw in de portiek

haar lichtblauwe onderbroek zo lang

maar je gaat door

beklim je de namen van vrachtwagens gebouwen

je telt de letters want een som betekent

vast iets

later doe je het blind - omdraaien

je hebt talent en als er iemand vraagt

wat wil je worden

zeg je : een topwoordenomdraaister

je oefent met reeksen

tot je tegen jouw achternaam aanloopt

elf letters om te schrikken

van iemand die plots

in het raam zo verdrietig

dat je het aan je moeder vertelt

zij schrikt ook en zegt: O!

je huis je stad wordt een lang woord

verslaafd aan letterreeksen

vergeet je soms de kraaien te tellen

melk te kopen