BredaPhoto editie elf - 3 -

 In het voorbije fotofestival van Breda was er ruim plaats gemaakt voor Oekraïense fotografen.

Katya Lesiv kwam in mei 2022 aan in Finland, op vlucht voor de oorlog. In afwachting dat ze een treinreis kon organiseren om verder te trekken kan ze enige tijd verblijven in een leegstaande villa. Van haar verblijf daar met haar dochter heeft ze een reeks zwart-wit foto's gemaakt die in Breda te zien waren onder de toepasselijke titel 'You can spend a night in the Villa' .

(Katya Lesiv - eigen foto)

Van een heel andere orde zijn de foto's uit de reeks 'Naïve Ukrainian Gardens' in Breda gepresenteerd op heel grote bilboards en gemaakt door Sergii Polezhaka. In de regio Kiev ziet hij tuinen die na de terugtrekking van de Russen in lentebloei staan maar tegelijk de sporen dragen van de oorlog. Gebroken bomen, zandzakjes ter versterking van de uitgedolven loopgraven, brandsporen, achtergelaten camouflagenetten. Een verwoeste bloeiende tuin...natuur en cultuur die geslachtofferd worden op het altaar van de wreedheid. Indringende beelden.

(Sergii Polezhaka : Naïve Ukrainian Gardens - eigen foto)

 

Wij kennen de adresjes van de 'locals'

 Wij kennen de adresjes waar de 'locals' gaan eten. Je ziet er geen toeristen. Wie heeft dit nog niet gehoord of zelf eens gezegd naar aanleiding van een voorbije reis.

Toerisme is zodanig big business geworden dat het lastig wordt om je tegenover collega's of buren of familieleden te kunnen profileren als 'goede' meerwaardezoekende vakantieganger. De Nederlandse schrijver Ilja Leonard Pfeijffer schreef er een vuistdikke roman rond (Grand Hotel Europa) maar zijn landgenoot dichter Fred Papenhove rekent af met de toeristische marketingtaal in twaalf lijnen.

DAGJESVOLK

in de lucht een vluchtende vogelgroep

onze stad ligt er schitterend bij we houden

van citymarketing & toerisme kiezen voor

een plek waar style fashion lifestyle beauty &

food samenkomen met een bijzondere twist

zoals advocadotoast met gepocheerde eitjes en

radijsjes als ontbijt gezinnen dagjesmensen

gepensioneerde stellen met e-bikes en eigen

krentenbollen zijn natuurzijdank steeds meer

passé in het straatbeeld dagjesvolk kun je naar

ons idee als consumenten vergelijken met 't krijgen

van acute diarree terwijl we een witte broek dragen

(uit: Het liegend konijn, 2024/2, blz. 172)

(New York financial district - eigen foto oktober 2016)

BredaPhoto editie elf - 2 -

 De elfde editie van BredaPhotofestival gaat over reizen. Wie 'reizen' zegt, zegt ook dat je op deze planeet een plaats hebt die je 'thuis' noemt. Met de veelzijdige ontwikkelingen op gebied van geneeskunde, psychologie en antropologie én de impact van de sociale media wordt aan vele mensen die zich ergens tussenin 'klassieke' groepen bevinden een naam of 'label' geboden waar ze zich kunnen thuis voelen. Een kleine groep meestal heel gevoelige mensen komen niet gemakkelijk thuis in hun eigen lichaam en gender. Het thema 'gender' en 'seksualiteit' kwamen op meerdere plaatsen aan bod in Breda. 

Zo waren enkele grote geënsceneerde foto's van Max Grund die een niet-macho mannelijkheid uitbeelden als alternatief voor de heersende patriarchale masculiniteit. Zijn reeks "Contemporary Male Relationships' wil zoeken naar een andere manier om te spreken over mannelijkheid en bestaande vooroordelen te heroverwegen. Grund zoekt als het ware het mannelijke harnas open te breken.

(Max Grund - eigen foto)

De Duitse fotografe Aimilia Theofilopoulos zoekt bewust om de 'minder evidente' manieren van relaties in beeld te krijgen en om zo vragen te stellen bij wat we al dan niet verwachten van lichamelijkheid en liefde. Dit project gaf ze als titel mee: Die Wand ist nicht tragend.

Twee van de meerdere fotografen die de gangbare genderbepalingen bevragen en wiens beelden blijven hangen op ons netvlies. Twee fotografen ook die niet documentair te werk gaan maar in de studio hun verhaal en statement ensceneren. 

Er staat niet wat er staat

 In 1970 verscheen bij uitgeverij Bert Bakker in de Ooievaarreeks (nr.191/192) een bloemlezing uit het werk van de Nederlandse dichter Martinus Nijhof onder de titel :"Lees maar, er staat niet wat er staat".

Vaak denk ik aan die woorden als ik weer eens te snel een berichtje via een van de sociale media heb verstuurd en dan pas ontdek dat een woord anders is gestuurd dan ik heb getypt. Soms is het saai, soms is het vervelend, vaak is het best grappig hoe de artificiële intelligentie ons verbetert. De dichter Mahlu Mertens schreef er een mooi gedicht over.

AUTOCORRECTIE

In mijn smartphone gaan de zielen zomaar verloren en

krijgen wij volwassen lichamen met kinderziekten

vergaan notes tot niets, wordt een groots vergezicht

groots vergeten.

Ik hoop op je mailadres, maar vraag naar

je maîtresse: mijn flirten vervormd tot grensoverschrijdend gedrag.

Mag ik het goedmaken? Een tweedekansdate

vervelt tot een tweedehandsdate: jij en ik

blijkbaar niets nieuws. Het ding ontkent zelfs ons bestaan,

verandert mijn naam in een werkwoord,

de jouwe in God. Ook Vlaams blijft vreemd:

ons geschreven gevoos verarmt tot kil Nederlands.

Maar soms, ongevraagd, schrijft het mijn woorden plots tot poëzie:

Hoe 'zwemmen we?' 'zwermen we?' wordt.

Een vraag die ik me nog nooit had gesteld.

(uit: Het liegend konijn, 2024/2, blz. 141)

Ook in de beeldende kunst zien we nu en dan smartphones en gsm's opduiken. Zo zag ik vorig jaar in München (museum Brandhorst) een schilderij van de Amerikaanse Nicole Eisenman getiteld 'What Happened'... een vraag die je jezelf ook stelt als je de autocorrectie-versie van je eigen bericht bekijkt.

(Nicole Eisenman : What Happened - eigen foto juli 2023)

 

BredaPhoto editie elf - 1 -

Van 13 september tot 3 november kon je in Breda terecht voor de elfde editie van het tweejaarlijkse fotofestival. Dit jaar was het overkoepelende thema 'Journeys'. Met dit gegeven kan je vele kanten uit, wat ook duidelijk werd tijdens mijn bezoek in de laatste week van het festival. Reizen, verhuizen, handel drijven, vluchten en de spanning tussen ergens thuis (kunnen/mogen) zijn en op weg gaan (als ontspanning, als zoektocht, als vlucht, als verlangen naar beter). Als evenement met 7 locaties en 53 deelnemende fotografen is het onmogelijk hierover een omvattend verslag uit te brengen. 

In deze blog zal ik enkele fotografen en enkele aspecten die mij bijgebleven zijn delen.

Zoals de zomer van Watou sedert enkele jaren samenwerking heeft gezocht met plaatselijke mensen, zo ook in Breda zijn er enkele fotografen die een project hebben opgezet met Bredanaars.

Adelheid Roosen & Leendert Vooijce vonden 26 Bredanaars bereid om per duo het verhaal van hun levensreis te delen. Vanuit die gesprekken zochten ze samen hoe ze deze ontmoeting konden omzetten in een beeld. Een video of foto's vormden als het ware het kristallisatiepunt van dit traject.

Hier een foto van Erik en Rosine en de korte tekst die je als bezoeker als toelichting kon lezen. Het project kreeg als titel mee: In getuigenis.

(eigen foto's)

Elf November

Weer staan we even stil bij wat de Groote Oorlog heeft aangericht 

en wat oorlogen overal in de wereld nu ook aanrichten aan materiële, morele en menselijk schade.  

Zoals een tentoonstelling in het Ieperse In Flanders Fieldsmuseum liep onder de titel 'De laatste getuige', 

zo is inderdaad het landschap in de Westhoek de laatste getuige van die 'Groote Oorlog'. 

Monumenten en begraafplaatsen laten je bij elke kilometer weer herinneren aan die zinloze slachtpartij. 

Een van de meest indrukwekkende getuigen kan je bezoeken in het dorp Passendale, waar zich de grootste Gemenebestbegraafplaats bevindt, 

het Tyne Cot Cemetery. 

De Kortrijkse dichter Joris Denoo (1953) bezocht deze 

en bedacht hoe dit nette, goed onderhouden 'park' en 'gazon' in schril contrast staat 

met de modderige en bloederige situatie tijdens de oorlog, vooral tijdens de derde slag om Ieper (zomer en najaar 1917). 

Denoo is echter ook een hedendaagse toerist met een fototoestel in de onmiddellijke nabijheid.

PASSENDALE

De namen van de vaders en de zonen

worden kruis aan kruis hier uitgespeld.

Altijd nieuwe wind waait over steen

en bladert steeds nieuwsgierig weer in kruinen.

En lispelt in de stad van stilte

de namen van de vaders en de zonen.

Blad na blad en boom na boom

vertakt zich naar de hemel schreiend.

Een weeë welhaast goddeloze droom

van bloed en stank en modder.

De Dood waart rond, vermenigvuldigt zich,

blad na blad en boom na boom.

Klik.

(uit: Vrede is eten met muziek. Sporen van oorlog in de Nederlandse poëzie. Samengesteld door Hans Groenewegen. Uitg. Van Gennep, Amsterdam, 2005, blz. 108-109)

(Tyne Cot Cemetery - ©CWGC)

Begraafplaats Campo Santo Sint-Amandsberg

(eigen foto's september 2024)