11 november: de wapens zwijgen

Een cliché wil dat het einde van een oorlog wordt aangeduid met de woorden: nu zwijgen de wapens. Dat is natuurlijk juist. De geweren en de kanonnen schieten niet langer, de gevechtsvliegtuigen blijven aan de grond, de tanks staan stil, of veel vroeger nog: het gekletter van de zwaarden en van de ruiterij verstomt.
En toch: de oorlog verstomt niet, komt niet tot zwijgen, blijft ons toeschreeuwen, tot de dag van vandaag. Ook al wordt herdacht dat 'de Groote Oorlog' honderd jaar geleden is afgelopen, toch blijft hij duren. Het vredesverdrag van Versailles legde de kiemen voor vele conflicten die op meerdere plaatsen tot op vandaag duren, denken we maar aan het Midden Oosten (naast andere plaatsen).
Dat wordt ook getoond in de zopas begonnen tentoonstelling in het In Flanders Fields Museum in Ieper (nog tot 15/11/2019) met als sprekende titel: "To end all wars? Een bilan van de Eerste Wereldoorlog."

Met deze 11 november wordt een intense periode van herdenking afgesloten. Bij de aanvang, in 2014, was er groot aanbod met o.a. op literair gebied Het Liegend Konijn, het poëzietijdschrift onder redactie van Jozef Deleu, dat een themanummer uitbracht met als titel: Oorlog.
Peter Verhelst publiceerde daarin onder anderen dit gedicht (blz.414).

Ik herinner me hoe mist uit de rivier en uit de beken en sloten
aan land kruipt alsof het sneeuwt en de sneeuwvlokken niet op 
de grond vallen maar een halve meter boven de grond blijven hangen.

De stilte van omvallende bomen, één voor één vallen ze geruisloos, de dreun
waarmee ze neerploffen onhoorbaar maar we voelen het tot in onze vingertoppen.
Dreun na dreun.

De geluidloze schreeuw van zij die niet langer kunnen schreeuwen, met opengesperde
kaken, hun gebit, hun oogkassen. De stilte van de laarzen van wie er niet meer zijn.
Links, rechts, links, rechts. Al die hakken van wie er niet meer zijn. Overal kruipen
ze tevoorschijn, uit de rivier, uit beken en sloten, uit heuvels die geen echte heuvels zijn,
ze komen onder gras vandaan, uit rietkragen, onder de blauwe deken van 
vergeet-mij-nietjes vandaan, uit modder - vooral uit modder.
Schouder aan schouder.
In volstrekte stilte.
Gaan ze samen, op dezelfde seconde, door de knieën.
Als een bos dat omvalt.

In dit laatste herdenkingsjaar kan je ook nog enkele weken de eigen beeldende herdenking van de Antwerpse schilder Sam Dillemans gaan bekijken in zijn galerie. Zijn schilderijen zijn evenzovele geluidloze schreeuwen van zij die niet langer kunnen schreeuwen, toen niet, nu niet. Die expositie zien is de stilte horen van omvallende bomen, van neervallende jonge levens die vanuit de modder naar ons toe kruipen. Niet te missen. Zie ook mijn vroegere posts op deze blog (label Dillemans). Nog tot 16 december te bezoeken in Antwerpen.

(eigen foto - detail )