Op de vlucht

(Belgische vluchtelingen begin Wereldoorlog II
©Pieter Sierren)

De Kortrijkse dichter Achilles M. Surinx is geboren in Hasselt in 1941 en groeide op in de buurt van Winterslag. Als jonge jongen heeft hij veel verhalen gehoord over zijn ouders en grootouders tijdens de Tweede Wereldoorlog. Daarrond schreef hij heel wat verzen, die hun aanleiding vinden in deze familieverhalen maar ook op vandaag nog (jammer genoeg) heel actueel zijn.

Een van de meest prangende gedichten verwoordt de kinderangst tijdens zo'n oorlog.

RAUS

Ik herinner mij zijn leren gordel en

het groen van zijn uniform. Hij zwaaide

met ijzeren speelgoed en zijn mond

schreeuwde ons het huis uit.

Moeders rok voelde niet langer veilig.

Gevels, weiden en bomen werden grauw:

we durfden onze angst niet tonen,

verdwenen met een kruiwagen vol

nutteloze dingen als vluchteling die

wisten waarheen, maar niet verder keken

dan één nacht slapen bij een lieve oom.

In het donker zocht ik vaders hand.

Wakker en gesterkt vonden we dagen later

een andere weg naar waar we hoorden.

Door de kamers dreven geuren van

bloed, geroosterd vlees en braaksel.

(uit: Surinx, Achilles M., Wat het voorstelt. Gedichten 1989-2017,

uitg. Aleph Press, Wevelgem, 2017, blz. 24)

Voor verhalen over Belgische vluchtelingen tijdens de Groote Oorlog kan je terecht in het In Flanders Fields Museum van Ieper die rond dit thema een tijdelijke tentoonstelling opzet van 4 oktober 2025 tot 14 juni 2026.

De idylle van de poëzie

(trap in de Villa Verbeelding Hasselt
eigen foto augustus 2021)

 In 2015 verscheen een bundel "Nieuwe poëzie" van Ilja LeonardPfeijffer onder de titel "Idyllen". In een reeks van Elvis Peeters (in Het Liegend Konijn, 2025/1, blz. 160-161) wordt naar die uitgave verwezen en daarop geparafraseerd in een gedicht over dichten, taal, het belang van woorden en de (on)macht van woorden in verhouding tot muziek.

Hier neem ik enkele passages over uit het eerste van de vier lange

 gedichten.

NIEUWE IDYLLEN

1

(...) In mijn herinnering

vallen woorden niet altijd met de waarheid samen,

al is de waarheid ook een woord. De namen

die we elkaar geven, worden slechts waar

naarmate we ze leven. Ook dan vormt het geen bezwaar

elkaar nog weer andere te geven. 

(...)

Het zijn dichters die het woord en waarheid moeten schenken.

Ik schrijf er in een bocht omheen. Wij hebben taal

uit communicatie gepuurd. Onderwijl de wereld kaal-

geplukt, klimaat in de war gestuurd en lyriek

en dramatiek geschapen die ons moeten helpen niet ziek

van onrust te gaan slapen wanneer de avond komt.

Wat valt er meer te zeggen? Poëzie is verdomd

moeilijk uit te leggen aan wie het niet kan schelen.

Gedichten zijn geen middel tegen het vervelen.

Soms denk ik, geef mij een elektrische gitaar,

ik laat de woorden dansen op een snaar,

geef ze volume, ritme, het klappen van de zweep,

laat ze rijmen, dwing ze in een stalen greep,

opdat het klinkt en swingt en liederlijk de mens

ter ore komt, hem duwt tot aan de grens

van het begrijpen, zodat de zachte tarwe niet neerstort

op de harde rots van het gelijk: niet is, maar wordt.

Alleen wat ik ervaar, in onomstotelijk waar.

Dat is de basis van oprechte poëzie. Daar

hoeft geen woord aan toegevoegd, geen gedachte

aan onttrokken. (...)

Er wordt hier veel gepraat,

de vraag rijst of het de poëzie ook baat.

Ik schrijf er in een bocht omheen. De waarheid

laat zich niet openen of dichten. Wie klaarheid

wil scheppen, moet helaas zijn ziel ontwrichten

(...)

Woorden als pogingen tot verheldering te komen

over wie we zijn. Woorden die altijd weer komen

na het leven zelve te ervaren. Woorden die als

muziek kunnen klinken, ritme kunnen geven

en adem aan ons leven.

Kröller-Müllermuseum - 5 -

Tijdens het bezoek aan het Kröller-Müller Museum in Otterlo liep nog eventjes de tentoonstelling "Charley Toorop liefde voor Van Gogh" (laatste dag was 14 september). Een ruime verzameling schilderijen die op de een of andere manier losjes of meer strikt gelinkt kunnen worden met Vincent van Gogh waren er te zien. Van Gogh was voor Charley Toorop (1891-1955) een voorbeeld en inspiratiebron en zij bezocht dan ook vele locaties waar van Gogh geschilderd heeft. Toorop blijft mij, na deze tentoonstelling, vooral bij als een begaafde tekenaar en een goede schilder.

In de voetstappen van van Gogh bezocht ze de Borinage en schilderde ze bomen in bloei en hooimijten op een veld.

(eigen foto's)

Zij maakte ook portretten van o.a. mensen in een psychiatrisch centrum en ze maakte ook zelfportretten. Thema's die ook bij van Gogh prominent aanwezig zijn.

(foto : Marc Deconinck)

(Zelfportret 1943-1944 - eigen foto)

 

Kröller-Müllermuseum - 4 -

 Het museum Kröller-Müller in park De Hoge Veluwe (provincie Gelderland, Nedeland) is een schatkamer met een topcollectie van moderne schilderkunst én moderne beeldhouwkunst. Vele beelden staan verspreid in het park rond het museum. De dag van ons bezoek regende het pijpenstelen en dus bleef een bezoek beperkt tot de binnenlocatie. Maar ook hier zijn een aantal sculpturen te bewonderen. 

Enkele bekende namen als smaakmaker...

(Albert Giacometti : L'homme qui marche II 1960 - eigen foto)

En dan vanuit twee verschillende standpunten een boeiend werk van Henry Moore : Sculpture with hole and light (1967).

(eigen foto's)

En nog een sculptuur vanuit twee standpunten...

(Constantin Brancusi : Le commencement du monde 1924 - eigen foto)

Kröller-Müllermuseum - 3 -

 Het Kröller-Müller museum is het levenswerk van Helene Kröller-Müller (1869-1939). Ze verzamelde obsessioneel kunst die gemaakt werd tijdens haar leven. Naast Vincent van Gogh (zie vorige blogposten) kocht ze internationaal zoals James Ensor, Pablo Picasso, Paul Gauguin enz. Enkele werken die ze aankocht vallen voor deze periode, zoals enkele werken van Lucas Cranach.

Hier enkele  schilderijen uit de rijke collectie van het museum.

(Gustave Caillebotte : Landschap met hooimijten 1877- eigen foto)

(Jan Weissenbruch : Huizen in aanbouw -ongedateerd- eigen foto)

(Odilon Redon : Pegasus en de Hydra ca. 1907 - eigen foto)

Kröller-Müllermuseum - 2 -

 'Er is niets zo slecht, dat het niet voor iets goed is.' Dit gezegde van een goede vriendin wordt dikwijls geciteerd, zoals tijdens een paar dagen in de Nederlandse Achterhoek. In dit fietsparadijs was de felle regen op een dag een spelbreker, maar in nationaal park De Hoge Veluwe gingen we dan maar naar het Kröller-Müller museum om te genieten van onder anderen een grote Van Gogh collectie. Het slechte weer werd zo toch omgebogen tot iets goeds...

Hier een tweede blik, nu haalde ik een aantal details uit geziene  werken, details met kleine menselijke figuren in een landschap.

(eigen foto's)

Kröller-Müllermuseum - 1 -

 Een regendag tijdens een fietsvakantie in Midden-Nederland is het mooiste excuus om -na vele jaren- nog eens een bezoek te brengen aan het Kröller-Müller museum in Otterlo. Té nat om te fietsen, plan B dus. 

In dat museum dat midden het nationale park De Hoge Veluwe is gelegen en gebouwd werd in de jaren '30 van vorige eeuw naar een ontwerp van Henry van de Velde, bevindt zich een rijke collectie van kunstwerken uit eind negentiende-begin twintigste eeuw. Rond het museumgebouw, in het park zijn nog eens vele sculpturen te ontdekken. Gezien de aanhoudende regen stond deze buitencollectie niet op ons verlanglijstje.

De blikvanger is de grote verzameling van werken van Vincent van Gogh, 90 schilderijen en 180 tekeningen. Van de schilderijen zijn er in een wisselende samenstelling altijd dertig à veertig werken te zien.

Hier enkele landschappen gezien op 10 september laatst.

(van Gogh : Korenschelf onder wolkenlucht 1889 - eigen foto)

(van Gogh : Korenschelven in de Provence juni 1888 - eigen foto)

(van Gogh : Korenvelden voor berglandschap dec. 1889 - eigen foto)

 Dank zij zo'n landschappen vergeet je helemaal de regen buiten...

Dier

 Dieren helpen ons, mensen, 

(eigen foto - begraafplaats
Père Lachaise maart 2024)

om ons een spiegel voor te houden:

zo zijn we. 

Dieren in de literatuur zijn altijd méér dan natuurverschijnsel.

Ze kunnen ook helpen om moeilijke, grootse dingen

toch behapbaar te maken, zoals bij Benno Barnard (1954)

de dood van zijn dochter.

In een klein gedicht, elf regels, toont hij

zijn onmacht om iets te snappen over leven en dood.

Je ziet twee gebroken mensen ronddolen doorheen de kauwen.

Dat kon ik lezen in Het Liegend Konijn (2025/nr.1- blz.13).

OP HET KERKHOF

Twee zoekende kauwen stappen

met hun handen op de rug

door een veld vol reusachtige stenen,

stom en op stramme benen.

Rondom hen namen, data, bedroefde regels.

Het schitterende grimmige korstmos

valt het menselijk alfabet aan.

Mijn kind is door het weer half uitgewist.

Tussen het gras en de wuivende margrieten

knikken twee donkere wijsgeren

alsof ze iets snappen.

 

No limits

 Voor vele mensen lijkt er geen grens te staan

 op hun 'to do list' en lijkt alles mogelijk. 

Dichter Vincent van Meenen merkt daarbij wel wat cynisch op

 dat je dan wel geld nodig hebt.

ZACHTE GUCCI-SLIPPER

mijn vader is op pensioen

deze week heeft hij een walvis gezien

een zebra en een nijlpaard in de stad dolfijnen

hij heeft door de townships getoerd

met een organisatie en heeft overal foto's van

 

mijn vader is met zijn zachte gucci-slipper

in de modder gaan staan van het koloniale toerisme

heeft naar de gedichten geluisterd van Antje Krog

het geklepper met de lippen forever dolphin love

mijn vader heeft de reis van zijn leven

hij is zijn slipper kwijtgeraakt en heeft zijn voeten

gewassen buiten bij het hotelontbijt bij 8 graden

wat mooi zei hij verwonderd als een kind

hij geeft me advies over de brandverzekering

over de toekomst van de beurs en over

het leven dat is zijn lievelingsonderwerp

mensen met geld willen gewoon fun

zegt hij en wie ben ik om dat te betwisten

(uit: Het liegend konijn, 2025/1, blz. 147)

(de Tafelberg uitstekend boven Kaapstad - ©Zuid-Afrika.nl)

Heel subtiel smokkelt de dichter de samenleving binnen (koloniaal toerisme, de beurs), de literatuur (Antje Krog - Zuid-Afrikaanse dichter) en de veranderende blik op 'het leven'. Als het over de reis en de reisfoto's gaat spreekt de dichter over 'mijn vader', maar in de laatste strofe wordt het een 'hij' en schept de dichter zo afstand t.o.v. zijn vader en zijn geld en zijn levensvisie.

Gedateerd - tien september

Een ogenschijnlijk 'klein' feit kan ons hart

openen voor een 'grootsheid' dat een gebeuren wordt.

Ontsnappen aan de dood... is dat soms geen groot gebeuren?

Zo'n feit blijft dan gebrand in je geheugen, 

een datum om te koesteren.

(©natuurfotografie : Ron Poot)

Onderweg terug naar huis

zag ik een rossig eekhoorntje

over straat schieten.

Het ontkwam aan een auto

en klom bliksemsnel

 in een es bij het park.

Wat beters had mij vandaag

kunnen overkomen?

(10 IX  2009)

(Krynicki, Ryszard, De nooit te helen wond van de waarheid.
Honderd gedichten. Gekozen, vertaald en van commentaar voorzien door René Smeets, Maarten Tengbergen & Kris Van Heuckelom. Leuven, Uitg. P, 2020, blz. 97)

Langs trage wegen zoeken naar schoonheid - uitsmijter -

 Nog tot en met 21 september 

kan je je haasten 

om te onthaasten 

langs de trage wegen van Sint-Denijs (Zwevegem). 

Na de vorige berichten 

hier nog enkele foto's als afsluiter.

Een binnenopname genomen op de locatie 'In de put'...

En een buitenopname genomen op de locatie 'Weide staande wip'.

(eigen foto's)

Langs trage wegen zoeken naar schoonheid - bis -

 Ik kom nog even terug op de tentoonstelling van beeldende kunsten in een landelijke deelgemeente van Zwevegem, Sint-Denijs-City, nog te zien tot 21 september.

Wie zegt 'landelijk' denkt aan boerderijen en schuren/schuurtjes verspreid in het landschap. Dit zijn in Sint-Denijs locaties voor veelsoortige kunstwerken. 

In een schuurtje is het videowerk "Head to Head" te zien van en met Herwig Ilegems. De acteur oog in oog met dieren waarmee mensen normaal geen al te directe band hebben. Oog in oog of hoofd tegenover hoofd kan je wel heel letterlijk nemen, zo blijkt.

De hoeve De rode poort herbergt installaties, prints en schilderijen die een eigen uitnodiging tot vertraging inhouden. Hier vooraan een UV-print op zonnepaneel van Stijn Stragier (SOLAR) en via het doorkijkje twee schilderijen van Loïc Van Zeebroek.

De eeuwenoude hoeve Goet Te Breuck toont onder anderen een werk van Valerie Doutreluingne : 'Stream of consciousness', waar we een beek zien die langs verschillende kanten wordt vervuild.

(eigen foto's)

Haast je nog snel om te onthaasten langs de trage wegen van Sint-Denijs-City. Loont de moeite.

Langs trage wegen zoeken naar schoonheid

 In Sint-Denijs, een landelijke deelgemeente van Zwevegem, is er tot 21 september de tweede editie van een kunstenfestival Sint-Denijs-City.

Curator Jan Leysen verzamelde weer een variatie aan beeldende kunstwerken en vond weer verschillende locaties doorheen het dorp om een mooi parcours uit te stippelen.

'Kunst langs trage wegen' is volledig op zijn plaats als titel van deze editie, want de bezoeker legt een heel parcours af langs veldwegels en andere 'trage' wegen waardoor het weidse landschap volop meespeelt als 'extra kunstwerk'.

Een aantal kunstwerken benadrukken nog eens dit 'langzame' karakter. Onthaasten en genieten, zo lijkt Stanislas Lahaut wel te zeggen met zijn neoninstallatie langs het parcours.

Plaatselijke artiesten naast 'grote' namen zorgen op dit parcours voor een mooie mix en gelaagdheid. Joëlle Dubois rouwt om haar moeder via grote lakens die in de wind hangen en aan de vogels vragen of zij zich nog haar moeder herinneren. Rouw is in vele levens heel aanwezig en tegelijk heel ongrijpbaar.

(eigen foto's)

Huis voor de kreupelen in Poperinge

 Nog tot 21 september is in het kasteel De Lovie en het park waarbinnen dit kasteel is gesitueerd de tentoonstelling 'Crip Stories' te zien. Zeer de moeite om de trip te maken naar Poperinge.

Wel is het kasteel zelf ook nogal 'kreupel'...

Maar in deze gekwetstheid schuilt er ook schoonheid. 

(eigen foto's 20 augustus 2025)