In de rand van BredaPhotofestival

 Het Bredaphotofestival 2024 waarover ik in vorige posten meermaals heb bericht, was te zien op meerdere locaties verspreid over de stad. Bij de binnenlocaties is de Grote Kerk altijd een bijzondere plaats want een monumentaal kader voor fotoverhalen van allerlei pluimage terwijl de 'oude' geschiedenis ook alom zichtbaar is, zoals in de grafstenen of de indrukwekkende luchters.

(eigen foto)

Voor het eerst was het stadspark 't Zoet een buitenlocatie voor het fotofestival. Op de terreinen van de vroegere suikerfabriek is er een soort 'park' ontstaan dat ruimte biedt aan natuur en een soort podium is voor allerlei activiteiten, dit allemaal in afwachting van een stadsuitbreidingsproject. Een wat onwezenlijke plek, 'unheimlich', 'ruïneus'.

(stadspark 't Zoet eigen foto)

Tweemaal treinen - tweemaal dichten

 In Utrecht bevindt zich het Nederlands Spoorwegmuseum in en rond een oud stationsgebouw. Oude treinen in alle vormen en formaten, de geschiedenis van techniek en de impact op de samenleving : de gebruikelijke ingrediënten voor zo'n museum. Maar er is volop ingezet om de bezoekers ook een vrolijke ervaring aan te bieden (klinkt mooier dan te zeggen dat het museum vaak een hoog pretparkgehalte heeft). Veel doe-gelegenheden helpen ook om het spelende kind naar boven te halen bij jong en oud, bij man en vrouw.

Wat verloren tussen al die toeters en bellen fotografeerde ik ook onderstaand gedicht.

Wat verderop aan de andere rand van de oude binnenstad staat het hedendaagse station van Utrecht midden het winkel- en kantorencomplex van Hoog Catharijne. Een geheel van glas, glimmende steen, beton en hoogbouw. Daar groot op een wand, maar door de grootstedelijke omgeving, toch ook wat verloren las ik een gedicht van een geheel andere orde en strekking dan hierboven. 

(twee maal eigen foto)

BredaPhoto editie elf - 8 -

 In vorige berichten bracht ik verschillende facetten onder de aandacht van het voorbije elfde BredaPhotofestival. Als afsluiter hier gewoon nog enkele van mijn foto's van dat gebeuren. 

Vragende mens

Een mijmering, een spiegeling, een gedicht dat niet dicht doet maar openheid creëert, zo lees ik volgend vers van dichter Pim Cornelussen (1989) dat werd gepubliceerd in Het Liegend Konijn van april laatstleden (2024/1; blz. 42).  Deze eenvoudige woorden vragen geen toelichting en dat is mede de kracht van dit vers. Geen moeilijkdoenerij, geen cryptische insinuaties en daarom misschien zo herkenbaar toegankelijk. 

VRAGEN

Iemand vraagt of het ooit te kennen zal zijn, het hoe of waarom

van de dingen, en een ander vraagt of dat ertoe doet:

de dood haalt nu eenmaal, de steenvrucht ontpopt zich tot nieuw begin

en de gedachte biedt zich aan en ontsnapt alweer, zonder besef dat ze er was.

Ik vraag me af of niet juist de vragen die geen antwoord kennen

het meeste tellen: waarom de maan het water kromt, verlangen

ons naar voren duwt, op zomerdagen de vreugde rijpt, waarom

sterren ons binnenste openen, de hemel ons ooit te rusten legt.

(eigen foto - Oostende februari 2018)

 

BredaPhoto editie elf - 7 -

 Naast thema's als klimaat, vluchtelingen en contact met andere culturen via onze reizen krijgen ook kunstenaars een plaats die een reis maken in de tijd, op zoek naar hun en onze wortels. 

Sedert een in Nederland ophefmakende tentoonstelling in het Rijksmuseum Amsterdam (eind 2022-begin 2023) over de kunstcollectie van dat 'instituut' en de relaties met de geschiedenis van het kolonialisme van Nederland is men gevoeliger geworden voor de donkere randen van de zogenaamde 'gouden eeuw' van Holland. De Braziliaanse kunstenares Rosangela Renno kreeg de hele Grote Kerk om er haar installatie 'Encounters/Encontros' te huisvesten. Bijna de gehele kerkvloer is bedekt met een bruin-rood tapijt waarin enkele vlakken zijn weggeknipt om er grafstenen te tonen, grafstenen van mensen die actief waren in Brazilië en de West-Indische Compagnie en grof geld verdienden met de handel in suiker en slaven. Op verschillende punten hangen metershoge banners met foto's van nog bestaande schandpalen uit Brazilië en Portugal, palen waaraan vaak tot slaaf gemaakte mensen werden geketend. Dit en nog andere ingrepen zorgen voor een bijzondere ervaring, die esthetisch is en suggestief. Maar het geheel heeft wel veel verhaal nodig om impact te hebben op de bezoeker, zo beleefde ik het toch. 

(deel van installatie Encounters/Encontros van Rosangela Renno
eigen foto)

Een andere artiest vertrekt vanuit een andere, persoonlijke invalshoek om het te hebben over kolonialisme en racisme. Gianni Kraan (GIGI) toont een reeks foto's onder de titel 'Blood is thicker than water' of vrij vertaald 'Bloed kruipt waar het niet gaan kan'. Deze jonge man met donkere huid ontdekte dat zijn voorouders probeerden met niet-zwarte mensen te huwen en zo te 'verbleken' opdat ze beter aanvaard zouden worden in de Nederlandse samenleving. Hun eigenheid opgeven dus in de hoop niet gediscrimineerd te worden want bloedlijnen versterken privileges én achterstellingen... De gemaakte portretten worden dan nog eens tegen een felrode achtergrond geplaatst. Onontkoombaar kijken deze mensen de bezoekers aan en elk gezicht vraagt om erkenning.

(Giany Kraan - eigen foto)

De poëzie van het oor

 Dichters zijn denkende woordkunstenaars en dat zorgt voor soms

(eigen foto genomen in MOMA
5 oktober 2016)

verbazingwekkende verzen vol humor. Zoals ook andere kunstenaars laten ze zich vaak inspireren door hun voorgangers. Zo'n inspiratie is soms heel expliciet, soms heel zijdelings. In het poëzietijdschrift Het liegend konijn verschenen een aantal gedichten van Rik Dereeper die allen een aanzet vonden bij een dichter of gedicht. Als voetnota onderaan geeft hij de link kort weer. Het gedicht dat ik hier meegeef kreeg als toelichtende nota het volgende mee: "Rogi Wieg (1962-2015) is hier de inspirator met zijn 'Gedicht' als uitgangspunt; het verscheen in de bundel 'De zee heeft geen manieren') (blz. 36-37).

OORSTRELEND

         voor Rogi Wieg

Je hebt mooie ogen, nee, zo mag je dat niet zeggen,

dichtte Rogi Wieg. Is zoiets heus al lang voorbij?

En wat te zeggen over oren? Prachtig zijn de oren

die de ogen helpen uit te kijken naar de ochtend:

dankzij beide schelpen, waaraan brillenpootjes haken,

kunnen ogen beter zien en mogen zij weer lezen

hoe een koning 'lieveling' als vloeibaar naamwoord

in een oor kon gieten. Zonder morsen. Glansrijk

bungelen de trendy hangers, slingeren de ringen

aan de lelletjes - hapklare belletjes. Paul Snoek

verorberde ze elke nacht met ingetoomde tanden.

Ook de binnenkant is poëzie. Een trilvlies trommelt

de geluiden via hamer, stijgbeugel en aambeeld naar

het slakkenhuis. Op dit traject van smeer tot hersens

sluipt een zijweg langs een luchtsluisregelbuisje

door Eustachius ontdekt. Zo'n luisterrijk verleden

schuilt in vele soorten oren. Neem nou tantes oude

theekopjes met goudomrande oren of het leren oor

van opa's weitas die van hazen hangt te dromen

in de zolderkast. Wie droeg in klas de ezelsoren?

Een vergeelde schoolfoto vereeuwigt Karels grote

flaporen. Bij rugwind fietste hij ons op een hoopje.

Dikwijls maakt muziek de oren blij, zo blij dat zij

de benen, stem en armen in vervoering brengen.

Klinkt Vivaldi's herfst, Erbarme dich of Il Lamento,

dan beroeren oren slechts de ogen: zie ons pinken

tijdens deze tranentrekkers. Ogen zijn de spiegels

van de ziel en oren de antennes die als voelsprieten

de sfeer aftasten. Zwoele klanken doen de handen

teder neerstrijken en laten traag de lippen naderen

met ingetoomde tanden. Oren zijn een erogene zone,

zijn unieke schelpen, langs geen strand te vinden.

Je hebt mooie oren, ja, zo mag een mens dat zeggen.

Een gedicht vol humor met klankrijmen, betekenisverschuivingen, knipogen naar andere dichters en naar componisten, een vleugje biologieles, een streling voor het hart. Om nog te herlezen en je eigen associaties daarbij de vrije loop te laten.

BredaPhoto editie elf - 6 -

 Een van de locaties van BredaPhoto was het stadspark 't Zoet, op en rond de terreinen van de vroegere suikerfabriek (nu afgebroken). 

De niet te ontkomen blikvanger op dat terrein zijn de reuzegrote foto's op een soort siloskelet. Al deze foto's zijn zelfportretten van de Senegalese artiest Omar Victor Diop. Alle foto's zijn zwaar in scene gezet met felgekleurde kledij en speciale eigentijdse attributen. Aan de voet van elke foto kan de bezoeker een klein plakkaat lezen mét een foto van een zwarte, Afrikaanse man geportretteerd op doek door een contemporaine schilder uit de 15e tot de 19e eeuw. Over die bijzondere Afrikanen, hun portret en hun leven kan je iets meer lezen. Je kan gerust zeggen dat de lotsbestemmingen van deze reizigers van toen zo heel anders zijn dan de meeste Afrikaanse 'reizigers' van onze tijd. Donkere mensen zijn bij velen welkom zolang ze goede voetballers zijn of goede lopers of andere sporters. Met een voetbal of met honkbalhandschoenen als attribuut verwijst Diop naar deze realiteiten.

(zicht op totaalinstallatie - eigen foto's)