In de sporen van Ed Hoornik -Achilles Surinx

 In de klassieke kunstenopleidingen volgden de leerlingen een traject van interpretatio (vertalen; parafraseren) over imitatio (navolgen; imiteren) naar aemulatio (overtreffen). Dit klassiek romeinse schema werd herontdekt in de renaissance en werd gebruikt voor alle soorten opleidingen (schrijven; schilderen; beeldhouwen) tot begin 20ste eeuw. Maar zelfs grote meesters als Picasso of Van Gogh hernamen hun grote voorbeelden zoals Velasquez of Millet. 

Ook in de poëzie merken we dat. Een klassieker in de Nederlandstalige poëzie is een sonnet van Ed Hoornik (1910-1970) dat bij Achille M. Surinx (1941) tot een parafrasering heeft geleid. Hier kan je ze allebei lezen en zelf vergelijken. Eerst Hoornik.

OP SCHOOL STONDEN ZE...

Op school stonden ze op het bord geschreven,

het werkwoord hebben en het werkwoord zijn;

hiermee was tijd, was eeuwigheid gegeven,

de ene werkelijkheid, de andre schijn.

Hebben is niets. Is oorlog. Is niet leven.

Is van de wereld en haar goden zijn.

Zijn is, boven die dingen uitgeheven,

vervuld worden van goddelijke pijn.

Hebben is hard. Is lichaam. Is twee borsten.

Is naar de aarde hongeren en dorsten.

Is enkel zinnen, enkel botte plicht.

Zijn is de ziel, is luisteren, is wijken,

is kind worden en naar de sterren kijken,

en daarheen langzaam worden opgelicht.

(uit: van Herreweghen, Hubert en Spillebeen, Willy, Dingen die niet overgaan. Een bloemlezing poëzie uit Vlaanderen en Nederland 1945-1985. Uitg. Davidsfonds, Leuven, 1985, blz. 100)

(©Preach-it.nl)

Surinx alludeert heel duidelijk op het sonnet van Hoornik, maar zijn invulling van hebben en zijn klinken iets anders. Het hebben is hier het domein van de cijfers, het zijn het domein van de letters. Waar Hoornik het schoolbord gebruikt als aanzet tot zijn filosofisch getinte gedicht, vormt het bord bij Surinx de rode draad en roept allerlei schoolherinneringen op.

HET SCHOOLBORD

Hebben en zijn, ik hoorde pas

later hoe zij samen bestonden.

Cijfers en tekens wisten geen

raad met aarzeling en onbegrip.

Woorden kwamen en gingen.

Achter een grijs gordijn groeiden

verhalen vol haken en ogen.

Gedachten stonden te dikwijls stil.

Onbewogen droeg je eindeloze

sommen die me kwelden, maar

soms ook de wondere kleuren

van een meesterlijk landschap.

Als de wissers kwamen, werd

je kaal en dan door water zwart.

Alleen die zesentwintig mooie letters

bleven, zogezegd het alfabet.

(uit: Surinx, Achille M., Wat het voorstelt. Gedichten 1989-2017. Wevelgem, uitg.Aleph Press, 2017, blz. 54)

Ver(s)beeld : Szymborska ziet Bruegel

 

De Poolse dichter en Nobelprijswinnaar Literatuur Wislawa Szymborska is een dame die héél goed kan kijken en haar kijkervaringen krijgen dan vaak een uitweg in een vers. Hier een vers over een schilderij van Pieter Bruegel dat behoort bij de collectie van de Gemäldegalerie Berlin. "De twee aapjes" zijn afgebeeld in een nis die uitkijkt op de haven van Antwerpen en is geschilderd in 1562.

(©Wikipedia)

De dichter is lekker dubbelzinnig...heeft ze het over haar examen en zijn de apen de ondervragende proffen of zijn het alleen gedachtenkronkels achteraf?? Aan de lezer dus...

Een gedicht voor deze vakantieperiode om vanop afstand het schoolgebeuren te bekijken!

TWEE APEN VAN BRUEGEL

In mijn droom zie ik me weer bij het eindexamen:

voor het raam zitten twee geketende apen,

achter het raam verglijdt de lucht

en kabbelt de zee.

Ik heb het over de geschiedenis van de mens.

Ik stamel en ik stuntel.

Een aap gaapt me aan, luistert ironisch toe,

de andere schijnt te sluimeren -

maar als na een vraag een stilte intreedt,

fluistert hij me het antwoord in

met een licht gerinkel van zijn ketting.

(uit: Szymborska, Wislawa, Bloemlezing, samengesteld door Jeannine Vereecken, uitg. Poëziecentrum, Gent, 2001, blz.61)

Gedateerd - zeven augustus

 

De natuur is altijd weer een vindplaats voor de dichter. 

Een stromende beek of rivier en een veel belovende zomerochtend

zijn twee zo'n thema's die dichters uitnodigen 

tot verzen over beloftevolle liefde en vruchtbaar leven.

De verliefde jonge Federico Garcia Lorca (1898-1936) 

verliest zich in zijn geboortedorp in het geluid 

van de voorbijstromende rivier de Genil. 

OCHTEND

     7 augustus 1918

     Fuente Vaqueros

     Granada

(Lorca - ©kostanieuws)

     Voor Fernando Marchesi

En het lied van het water

Duurt eeuwig.

Het is het innige sap

Dat de velden laat rijpen.

Het is bloed van dichters

Die hun zielen lieten

Verdwalen op de paadjes

Van de Natuur.

Wat een harmonieën vergiet het

Als het uit de rots opborrelt!

Met zijn zachte cadansen

Geeft het zich over aan de mensen.

De ochtend is helder.

Rook komt uit de schoorstenen

En die rokende armen

Tillen de nevel op.

Luister naar de ballades

Van het water op de populieren.

Vogels zonder vleugels

Verloren in het gras!

De zingende bomen

Knakken en verdrogen

En serene bergen

Worden vlaktes.

Maar het lied van het water

Duurt eeuwig.

(uit: Lorca, Federico Garcia, Verzamelde gedichten. Vertaald en toegelicht door Bart Vonck, met een nawoord van Hagar Peeters, Amsterdam, uitg. Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2009, blz. 27-28)

In extase in Museum Parcum

 Nog tot en met 9 november kan je in Museum Parcum (Abdij van Park in Leuven) mee op zoektocht naar extase. Dit museum zoekt de verbinding tussen religie en beeldende kunsten. In de nu lopende tentoonstelling wordt een brug gelegd tussen de vele mystiek bewogen vrouwen die in onze contreien leefden in de 12e-14e eeuw en hoe mensen van de 21ste eeuw zoeken naar trance en extase.

De titel van de expo maakt al deze brug : ecstacy (XTC) als hedendaagse veel gebruikte bewustzijnsveranderende drug enerzijds en het middelnederlandse  orewoet dat zoiets betekent als geestelijke gloed, drift, extatisch verlangen. Ons woord woede is daaraan verwant. We kennen bijvoorbeeld de uitdrukking 'buiten zichzelf van woede'.

Ecstacy verwijst natuurlijk naar extase, een bewustzijnstoestand waarbij men a.h.w. buiten zichzelf treedt.

(video van Tianzhuo Chen - eigen foto)

Hiermee zijn alle ingrediënten aangegeven voor deze overzichtelijke tentoonstelling op het snijvlak van religie, geschiedenis en hedendaagse kunst. Schilderijen, sculpturen, installaties en video's vertellen dit dubbelverhaal over vroeger en nu, maar vooral over de constante drang van mensen om zichzelf te verliezen in een groter geheel. Het middeleeuwse allesverterende Godsverlangen is vervangen door een hedendaagse hang naar een zichzelf verliezen in een roes (danstrance, runners high, versmelting met natuur, etc.). De expo toont ook dat al deze ervaringen heel individueel bepaald zijn. De middeleeuwse vrouwen zochten naar eenheid met Christus (medeleven en medelijden) wat vaak uitmondde in extatische ervaringen, terwijl de hedendaagse mens zelf probeert een trance op te wekken. 

(links Lutgardis wisselt haar hart uit met Christus
en vooraan zweeft de heilige Christina- eigen foto)

Van alle tijden blijkt het te zijn 

dat mensen zoeken hun eigen grenzen te overstijgen. 

Deze expo biedt een boeiende blik 

op dit existentiële verlangen 

om buiten zichzelf te treden.

Museum MORE - expo POP MODELS -2-

 Het museum voor modern realisme in Gorssel heeft nog tot 28/09 de tentoonstelling Pop Models over Europese Pop Art waarbij de plaats van de vrouw daarin wordt onderzocht.

In een vorig bericht kon je hier al over lezen.

Hier nog een nadere verkenning. De Europese Pop Art beweging sloot meer aan bij de Europese kunstgeschiedenis met allerlei visuele verwijzingen naar de kunstcanon. Daartoe werd er ook vaak gebruik gemaakt van collagetechnieken, in de lijn van de dadaïsten. 

Hier eerst een collage van de Schot Eduardo Paolozzi  (1924-2005) die een drieluik maakte met als dragend beeld schilderijen uit de 15e en 16e eeuw. Hieronder zie je het centrale paneel van een werk dat de titel meekreeg Renaissance (triptich). 

(eigen foto)

De Belgische Evelyne Axell maakte in 1970 een collage die in de titel verwijst naar "mei 68" van twee jaar daarvoor. De figuren die we zien verwijzen uitdrukkelijk naar de toen heersende popcultuur met sitt-ins, het Afrokapsel van Angela Davis e.d. maar knipogen ook naar o.a. 'Dejeuner sur l'herbe' van Manet en 'Het vlot van Medusa' van Géricault. Deze collage baadt ook in een feministische sfeer.

(Evelyne Axell : Le joli mois de mai -eigen foto)

Deze expo biedt een boeiend verhaal met mooie werken en heeft oog voor de ambiguïteit die er toen uitging van deze pop art. 

Museum MORE - expo POP MODELS -1-

 In het museum voor modern realisme MORE in Gorssel is er nog tot 28 september de tentoonstelling Pop Models. Het gaat over de vrouw die in de Europese popart-beweging (jaren 1950-1970)  centraal wordt geplaatst. Deze plaats blijkt nogal meerduidig : stereotypen bevestigend én aanzet tot feministisch activisme; consumptiebevorderend en maatschappijkritisch. Veel hangt af van de ingesteldheid van de toeschouwer. Maar bij dit alles zijn stijl en motieven ontleend aan populaire media zoals film, televisie en reclame. De tentoonstelling maakt vaak ongemakkelijk. Dat is ook mooi aan deze expo.

(Eulalia Grau : Bride and Dishwasher 1973 - eigen foto)

Enkele zichten van de zalenopstelling.

(Met bovenaan een vroeg werk van Panamarenko - eigen foto)

(eigen foto)

Museum MORE - modern realisme -

In Gorssel staat een groot modern gebouw met een ruime collectie moderne realistische kunst: het museum MORE. Schilderijen, sculpturen, collages, installaties, foto's... met een realistische inslag zie je in alle slag en soort zoals ik met bijgaande foto's wil illustreren. Een heel kleine greep uit een zeer groot aanbod.

Twee Nederlandse fotografen, Erwin Olaf (uit de serie Grief) en Bas Losekoot (Londen : Lombard Street).

(links Olaf en rechts Losekoot)

Een schilderij van Har Sanders : Jeannetje verstopt uit 1971.

Een installatie met enige humor van Koos Buster : In Memoriam (een ode aan mijn alcoholisme) uit 2021-2024.

En nog een schilder, Walter Nobbe met zijn Straatwerker uit 1980.