Leviathan : intriges alom.

(Affiche afbeelding gevonden op het internet)

Een van de mooiste en meest intrigerende films van 2014 vond ik de film "Leviathan" van de Russische regiseur Zvyagintsev. Vaak wordt deze film in de pers voorgesteld als een 'satire'. Vooral één scene wordt dan naar voor gebracht als voorbeeld van de bijtende humor van de filmer. Een groepje beschonken Russen bouwen een soort schietstand op met als doelwit foto's van vroegere Sovjetleiders. En hun commentaar is : 'De modernere laten we nog aan de muur hangen tot ze wat meer historisch perspectief hebben". In het kantoor van de plaatselijke burgemeester zien we aan de muur Poetin hangen.  Maar omwille van deze scene de film bestempelen als satire, lijkt mij een brug te ver. In interviews met de pers verzet de regisseur zich er ook tegen dat de film in het hokje 'satire' wordt gezet.
De film biedt zoveel meer en is zoveel rijker. Waarom vind ik hem intrigerend?

Intrigerend is dat deze film als officiële inzending van Rusland meedoet voor deOscar voor de beste niet-Engelstalige film... Hoe kan dit gebeuren onder het alziende oog van Poetin?  Hij hoopt met deze zet voordeel te doen, zoveel is duidelijk, maar waar situeert zich dit voordeel? Want geen enkele Rus zal -als de film al te zien is in Rusland- de genoemde scene kunnen zien. Is het een stukje propaganda voor buitenlands gebruik? Of wordt het een soort chantage-middel voor de regime-critici in Rusland zelf?

Intrigerend is ook de titel die uitnodigt om meerdere lagen te zien in de film. Leviathan is een monster, een soort reuzenslang of walvis, tegenstander van God, die in het bijbelboek Job vermeld wordt. Zoals de man Job geteisterd wordt door allerlei tegenspoed en geen steun vindt bij vrienden, zo wordt de hoofdfiguur Kolya door tegenspoed gekweld en gaat eraan ten onder. Leviathan is hier het symbool van het kwaad. Maar de titel kan je ook associëren met het werk van de filosoof Thomas Hobbes, Bij deze denker(1588-1679) is Leviathan de heerser met absolute macht om de chaos en de oorlog van allen tegen allen te vermijden. In een sociaal contract onderwerpt het individu zich aan de absolute Leviathan. Hobbes verantwoordde daarmee een rechtsorde die de bestaande chaos in de 17e eeuw zou vervangen. Hier kan je Leviathan zien als de behoeder van een totale desintegratie. Poetin kan zich wellicht goed vinden in deze rol van Leviathan, de behoeder voor chaos.
Maar dan heb je nog de affiche, een beeld dat ook enkele keren in de film terugkomt : een soort walvisskelet langs de kustlijn. Voor welke 'lezing' je ook kiest, Leviathan zal eenmaal vergaan en slechts een verweerd skelet zijn langs de oevers van de zee. Zo interpreteer ik deze affiche. Welke Leviathan ook wordt bedoeld (de veroorzaker van de chaos of de behoeder van de chaos), het zal zijn tijd maar duren...