Het menselijke gelaat door kunstenaars gevangen. (1)

(ingang Bozar 17 maart 2014)

In Bozar Brussel loopt een fascinerende dubbeltentoonstelling, een kunstenproject rond het menselijke gelaat. Als je rechts binnengaat zie je geschilderde portretten uit de 15e eeuw, als je links gaat zie je foto's van de voorbije 25 jaar. Volgens de bezoekersgids gaat het over beeldvorming, constructie van identiteiten en beïnvloeding van perceptie. Ja, dat is het zeker en dat is inderdaad zeer actueel. Als kijker wordt je een parcours aangeboden om in een verhaal te stappen, dit wil dus zeggen vanuit een bepaalde ingesteldheid mee te kijken. Bij goede tentoonstellingen komt dit verhaal vanzelf bovendrijven, ook als je geen (audio)gids neemt en ook als je niet vooraf de catalogus bestudeert. En deze dubbeltentoonstelling is in die zin geslaagd.

Ik wil eerst even terugwandelen in de expo "Faces then" over renaissanceportretten uit de Nederlanden. Je ziet schilderijen en je weet dus : dit zijn constructies, hoe realistisch de persoon ook is weergegeven. Er is een kundige maker, een kunstenaar die de kunst van het schilderen onder de knie heeft en er is een geportretteerde, een afgebeelde, die al dan niet zeer tevreden is over hoe hij of zij is weergegeven, maar over die ontvangst weten we meestal niets of bitter weinig. Al wandelend door de zalen stond ik weeral stil en vol bewondering voor het technisch kunnen en voor de vele variaties waarin portretten werden gemaakt. Ik bedacht dan : je zou deze mensen zo kunnen tegenkomen op straat, afgezien natuurlijk van hun renaissancekledij...
En dan werd ik plots helemaal dooreen geschud door een werk geschilderd door Ambrosius Benson rond 1525-1530 : Portret van een man met een ring in zijn rechterhand. Die man zie ik bijna elke week in het fitnescentrum. Het is hem helemaal, afgezien van zijn hoofdvorm, maar op het schilderij is die verborgen door een plat hoofddeksel. Natuurlijk toonden we via de moderne media (foto op smartphone, genomen van de catalogus) dit aan de betrokkene en die was helemaal van zijn melk : ik zie een bet-over-over-over...-grootvader.
Opeens waren deze 'oude' schilderijen heel actueel. De herinnering aan deze expo zal altijd verbonden blijven met deze bijzondere ervaring, los van alle mooie theorieën over identiteit en beeldvorming.