Het slagveld van de verkiezingen

Onlangs las ik het boek "Afgeleid" van de Australische filosoof Damon Young (uitg. Ten Have, Utrecht, 2014). Hij zoekt wat het is mens te worden midden alle prikkels van het leven in werk en in vrije tijd, in politiek en in kunst, in de relatie met anderen en met zichzelf. Het vierde hoofdstuk van zijn boek behandelt de politiek onder de bijzondere titel: Afscheid van de wapenen. In deze dagen net voor de verkiezingen biedt dit hoofdstuk veel stof tot nadenken en confrontatie met wat ons wordt voorgeschoteld via propaganda en media.

(affiche van de Rooms Katholieke Staats Partij
in Nederland RKSP -1925)

Damon Young brengt in dat vierde hoofdstuk onmiddellijk Machiavelli ten tonele die oorlog als enige doel van het leven ziet. Om in die levensoorlog (struggle for life?) stand te houden kan elke afleiding nefast zijn. Afleiding is dan ook het favoriete instrument van de agressieve leider (blz.75). Young zoekt dan naar de eigenheden van onze huidige democratie, die heel verschillend is van die uit het klassieke Athene. Buiten de naam is er ongeveer niets dat gelijkloopt. Hij ziet dat het beleid nu in handen is van beroepspolitici en specialisten. De media zijn in handen van concerns en adverteerders, wat niet bevorderlijk is voor een politiek dialoog tussen politici en burgers. Hij stelt duidelijk dat de samenleving geen eigendom is van het volk en daarom oorlogsbuit waar professionals om vechten. In de politiek wordt dan ook volop gebruik gemaakt van militaire metaforen.
In deze dagen van verkiezingskoorts moeten we niet ver zoeken: slag om de stemmen, verkiezingswinnaar, verpletterende nederlaag voor, gevaar voor invasie van,  enz...


Young waarschuwt voor deze metaforen. Metaforen zijn bepalend voor ons leven doordat ze ons een kader geven waarbinnen we onszelf en de wereld doorgronden. Ze bezitten het vermogen om een werkelijkheid te creëren! (blz. 78-79) Het gebruik van de oorlogsmetafoor betekent dan ook dat we ons onderwerpen aan beroepsmilitairen (politici, lobby's specialisten,...) en dat we hun oorlogsmoraal volgen. Young vindt dan ook dat de democratie nu meer weg heeft van een oorlog tegen de eigen burgers dan een samen beheren van de samenleving.
De affiche uit de oude doos hierbij toont dat deze oorlogsmetafoor niet alleen een kwestie is van woorden, maar ook de propagandabeelden mee bepaald en zo gaandeweg de samenleving maakt tot een oorlogstoneel. Ook bijna geen enkele politieke strekking is blijkbaar in staat om deze oorlogsmetaforiek links te laten liggen.


Deze enkele gedachten kunnen we plaatsen naast de verkiezingsslogans en verkiezingsaffiches die ons moeten verleiden tot een bepaalde keuze. We kunnen kiezen voor partijen en personen die de oorlogstrommel slaan of we kunnen kiezen voor partijen en personen die een ander, een niet-oorlogsverhaal brengen. Zo kunnen we in-stemmen met de oorlogsmetaforen of proberen ertegen in te gaan.