Fire ... een vurige tentoonstelling in Brussel -1-

 Nog tot 1 maart 2026 kan je in de mooie art deco Villa Empain een tentoonstelling bezoeken met bijna honderd kunstwerken die je dichter brengen bij een van de vier oerelementen (vuur, lucht, aarde, water), nl. het vuur. Met de expo Fire  brengt de Boghossianstichting  ruim vijftig artiesten samen uit de voorbije 70 jaar. Een deel van de kunstwerken hebben 'vuur' als onderwerp en een ander deel is gemaakt met o.a. het element vuur. 

De ambiguïteit van het vuur is alom zichtbaar : scheppend en vernietigend, hemel en hel, levensnoodzakelijk en dodelijk doorheen schilderijen, beelden, installaties, video's, tekeningen, tapijten, foto's en performances. 

Vuur was en is en blijft mensen fascineren. Filosofen als Ignace Devisch ("Vuur. Urgent en gedurfd betoog voor een nieuw wereldbeeld", uitg. Bezige Bij, 2021) en Gaston Bachelard ("Psychoanalyse van het vuur", Boom Uitgevers, 1990 - enkel nog antiquarisch te verkrijgen) hebben geprobeerd het belang van dit oerelement voor de mens filosofisch door te denken. Met Fire kan je als het ware beschouwend en belevend de vele facetten van dit element op het spoor komen. Door de technologische evoluties lijkt vuur zich te beperken tot een romantisch brandende kaars of een gezellige open haard in de winter of barbecue in de zomer. Maar er is veel meer aan de hand zoals blijkt uit deze tentoonstelling.

In de inkomhal zie je een soort mobile, een installatie met ongeveer 2500 fragmenten rood porselein, van de Zuid-Koreaanse Jiana Kim (1972), een werveling van rood. "Red Fire of Life" kreeg dit werk als titel mee.

(Jiana Kim : Red Fire of Life 2025 - eigen foto)

En nog een eigen foto van de badkamer van mijnheer met onder anderen een werk van Jannis Koenellis, naast werken van Jef Verheyen, Alberto Burri en Yves Klein.

Verscheidenheid troef zoals het element vuur zelf ook zorgt voor verscheidenheid.

Een woordenomdraaister

 Een kind leert lezen, schrijven en rekenen. 

Zonder dat het het beseft, leert het 

hoe het zijn/haar plaats kan bepalen in de wereld.

Maar wat is meest waardevol in dit zoeken naar een thuis:

de cijfers of de letters? Of zoals dichter Ed Hoornik ooit schreef:

het hebben of het zijn (zie ook berichten van 11 en 20 augustus).

Een in Rusland geboren dichter, Vlada Darenenkova (1985) publiceerde 

in Het Liegend Konijn (2025/1, blz.28-29) dit lange maar mooie titelloze gedicht. 

Het veelduidige beeld van de kraaien 

geven de unheimliche sfeer goed weer. 

Het gedicht weeft een veelheid aan beelden en lagen 

gedrenkt in weemoed, humor en een tastend zoeken. 

(Vincent van Gogh :
Korenveld met kraaien 1890
eigen foto)

Merk je niet hoe je begint

voordat de kraaien de hemel bedotten

hoor je de wind een vliegtuig

schrikwekkend laag een bal

rolt terug naar de draaimolen nog niet krom

een regenworm die zijn lijf aanbiedt

buurvrouw op het bankje

dat niet gestolen is

tot er iemand roept : stop met kraaientellen

maar hoe hoe want je moet door

en nee, het gaat niet om de aantallen, niet

om de kraaien zelf - een plek om te schuilen

is een telwoord jouw onderzoeksmethode

zolang het binnen het buiten niet geordend

tot tien twintig tachtig

kraaien zijn klanken

net als een liter melk

(hoor je wat ik zeg hier de munten)

tellen maakt dagen verdraagbaar

thuis bekijk je de tafels van Pythagoras jaloers

je denkt dit is precies wat ik wil ontdekken

wie weet is er nog meer

hard werk je tot er iemand roept : een liter melk

en stopt weer wat munten in je hand

het mislukt telkens cijfers slaan deuren dicht

misschien zijn letters betrouwbaarder

Om de wereld te vereigenen

begin je woorden om te draaien

wil je weten of er niets aan de achterkant

schuilt geen weerwolf

of het woord een woord blijft

vaker tref je zwerfhonden

bij de kiosk

precies waar jij wilt zijn

een plassende vrouw in de portiek

haar lichtblauwe onderbroek zo lang

maar je gaat door

beklim je de namen van vrachtwagens gebouwen

je telt de letters want een som betekent

vast iets

later doe je het blind - omdraaien

je hebt talent en als er iemand vraagt

wat wil je worden

zeg je : een topwoordenomdraaister

je oefent met reeksen

tot je tegen jouw achternaam aanloopt

elf letters om te schrikken

van iemand die plots

in het raam zo verdrietig

dat je het aan je moeder vertelt

zij schrikt ook en zegt: O!

je huis je stad wordt een lang woord

verslaafd aan letterreeksen

vergeet je soms de kraaien te tellen

melk te kopen

Ontheemd tenslotte ...

 Nog eenmaal kom ik graag terug op de tijdelijke tentoonstelling in het In Flanders Fields Museum te Ieper over Belgische vluchtelingen tijdens Wereldoorlog I. In het kader van deze blog is het niet mogelijk om op deze meer dan veertig verhalen van ontheemden dieper in te gaan. Elk verhaal is uniek, maar tegelijk uitdrukking van een ervaring of angst voor deze ervaring. 

Deze expo weekt bij heel wat families oude verhalen los en verschillende mensen zijn op zolder gaan zoeken naar brieven en foto's of andere documenten van hun (over)grootouders die ooit ook gevlucht waren tijdens de Groote Oorlog. Het kenniscentrum van het In Flanders Fieldsmuseum ontvangt nu nog wekelijks 'stukken' met een soms heel droevig en pakkend verhaal. Die 'oude' oorlog duurt zo nog voort tot op vandaag. Zoals jammer genoeg op vele andere plekken op de aarde ook nog (of weer) oorlog zorgt voor onheil, verwoesting en ontheemding.

De Marokkaans-Nederlandse schrijver Abdelkader Benali (1975) schreef in 2020 dit vers dat gepubliceerd werd in het tijdschrift Het Liegend Konijn (2020, nr. 2, blz. 28).  Een vers over ontheemding die mensen altijd weer de woestijn in stuurt, is het niet de letterlijke woestijn, dan is het wel de symbolische woestenij van een ontworteld leven.

(Abdelkader Benali ©de Schrijverscentrale)

Post-nomade

accepteer dat de reis lang is

dat is een, check

je paspoort is van zand

en accepteer dat de reis onvermijdelijk is

dat is twee, check, dubbelcheck

je kan vertrekken

als ik tegen mijn dochter zeg: aan het einde van de gang

begint Afrika, dan gelooft ze dat en is de reis begonnen

in iedereen zit mijn dochter te wachten op ontwapening

de nomade is nooit thuis

en in de woestijn ben je nooit alleen

want je ontdekt dat je een hoofd hebt

met de omvang van een kompas, zo groot als Atlas

dus het noorden vinden zal niet moeilijk zijn

maar een nieuw huis vinden zal moeilijk zijn

de dochter van een nomade zei tegen mij:

in de woestijn wordt wijsheid geboren

want de onmetelijkheid die je omringt

groeit als een bloem in je, mijn zoon.

Vooral de zin die bijna in het midden staat van het gedicht blijft

bij mij nazinderen : in iedereen zit mijn dochter te wachten op ontwapening... 

De 'grote' geschiedenis is vervlochten met de 'kleine' geschiedenis,

 zoals ook de expo in Ieper tot in den treure toont. 

En is er niet in elk van ons het kind 

dat hoopt op vrede en een omgeving 

zonder kleine ruzie en grote oorlog?

Laat dit laatste bericht over deze tentoonstelling 

een uitnodiging zijn om met open oog en open oor naar Ieper te gaan (nog tot 14 juni 2026).

Ontheemd nogmaals...

Zoals in een vorig bericht al gezegd is er in Ieper een tentoonstelling over Belgische vluchtelingen tijdens Wereldoorlog I. In het vorige bericht heb ik mezelf erop betrapt dat ik heel de tijd schreef over 'vluchtelingen' terwijl de titel van de expo stelt: ontheemd. Wie zijn huis en goed achterlaat is thuisloos, ontheemd. Wie zijn grond en heem moet verlaten, geraakt ontworteld en verliest stevigheid. 

(bij het einde van de vaste opstelling van In Flanders Fields Museum
maakt deze wand met foto's de overgang naar de tijdelijke expo)

In de meer dan 40 verhalen die je kan lezen en beluisteren komen telkens weer andere aspecten aan bod. Zo krijgt de bezoeker een caleidoscopisch overzicht over de veelzijdigheid van het ontheemd zijn, van het vluchtelingenbestaan. Er zijn sociale en emotionele aspecten, familiale zorgen en kansen. Er zijn de materiële en financiële uitdagingen. Er zijn de ervaringen van al dan niet welkom zijn, de taalproblemen, de schoolproblemen voor de kinderen. Families worden uit elkaar gerukt. En aan de basis van dit alles is er het gegeven dat deze mensen géén andere keus hadden.

(deel van de expo eigen foto)

Best confronterend allemaal, maar wie zijn hoofd niet in het zand wil steken, zal zich geplaatst zien voor vragen over inzet voor anderen, over zin en onzin van oorlog, over het grote en/of geringe belang van luxe en 'zekerheid'. 

En ondanks de grote aantallen ontheemden of vluchtelingen blijkt altijd weer dat élk verhaal anders is en dat veralgemeningen géén enkel recht doen aan de persoon die ontheemd is. Alleen al dat besef laten binnenkomen maakt deze expo niet alleen interessant, maar nodig om gezien te worden. 

(zaalzicht - eigen foto)

Ontheemd...

(campagnebeeld van de tentoonstelling)

 Terwijl nu de aanhoudende aankomst van vluchtelingen in West-Europa zorgt voor spanningen in de samenleving en de politiek, was er ruim honderd jaar geleden ook een vluchtelingenprobleem. Honderdduizenden Belgen sloegen bij het begin van de Groote Oorlog op de vlucht, binnen België zelf en naar de buurlanden. Hun lotgevallen krijgen nu een podium gedurende een tijdelijke tentoonstelling (nog tot 14 juni 2026) in het In Flanders Fields Museum te Ieper.

In het begin van de expo zien we op een kaart van Europa waar onze landgenoten hun toevlucht zochten tijdens Wereldoorlog I. Daar wordt gerapporteerd zoals nu in onze kranten en media wordt bericht: reeksen cijfers en percentages. Keurige kolommen in een proper overzicht. 

Daarna komen deze cijfers tot leven in meer dan 40 personenverhalen die ondersteund zijn door voorwerpen en grote illustraties op pijlen die alle richtingen uitgaan. Welke richting de goede/de juiste is weet je als vluchteling maar nooit. Een mooi opgezette expo die confronteert, want bij alle verhalen blijf je als toeschouwer denken... die verhalen zijn niet zo maar van toen, ze zijn ook van nu.

(zaalzicht - eigen foto)

Faith no more

 Tot 1 maart 2026 is in het Kortrijkse museum Abby een veelzijdige tentoonstelling over de kracht van verhalen onder de titel Faith No More -Rituals for Uncertain Times. Het religieuze (christelijke) geloofsverhaal lijkt zijn kracht verloren en toch zoeken mensen naar rituelen en verhalen die het eigen leven overstijgen en zin en richting kunnen geven. In deze onzekere tijden voelen we wanhoop, chaos, verlorenheid. De curatoren van deze expo Sarah Keymeulen, Klara Rowaert en Kendell Geers brachten uit het depot van de Kortrijkse musea en uit enkele Kortrijkse privécollecties een diverse reeks werken samen, aangevuld met een aantal andere bruiklenen. Zij zien een parallel tussen de late middeleeuwen en onze dagen : verwarring, chaos, fascinatie voor apocalyptishe ideeën, houvast zoeken bij 'hogere' machten. In onze geseculariseerde samenleving is het omvattende kader van religie opgelost en zoeken we naar nieuwe verhalen.

De curatoren hebben een afgewogen parcours opgebouwd met een mooie wisselwerking van oude en hedendaagse kunst. Oud en nieuw houden ons een spiegel voor, stellen ons vragen en bieden veel stof tot nadenken en mediteren. Hier enkele algemene beelden als eerste kennismaking.

(eigen foto's)

 

Nooit meer oorlog? Nooit meer vrede?

 De wapenstilstand van 11 november 1918 maakte een einde aan de vijandigheden in Wereldoorlog I aan het Westelijke Front. Voor een aantal West-Europese landen is dit een officiële feestdag. 

De verzuchting 'nooit meer oorlog' in de nadagen van deze catastrofe is echter nooit ten volle gerealiseerd en vandaag de dag is er oorlog op zovele plekken in de wereld en wordt op nog eens zoveel andere plekken de oorlogstrom geroerd. 

Bij gelegenheid van 11 november hier een gedicht van de Oekraïense dichteres Iya Kiva. In 1984 geboren in de regio Donbas, werd een deel van haar geboortestreek in 2014 na een Russische inval zogezegd onafhankelijk. De economie is zwaar achteruit gegaan, slechts een minderheid van de mensen hebben nog werk, standbeelden van dichters werden vervangen door standbeelden van oorlogsmisdadigers en van Lenin. Iya Kiva is in 2022 gevlucht naar Kiev, waar ze woont en werkt. 

(Iya Kiva foto : ©Serhii Fedoriv)

Het recente nummer van de Poëziekrant (2025,nr.5) heeft een themadossier rond 'oorlog en poëzie'. Daarin kreeg Kiva de ruimte met enkele gedichten, waaronder dit vers uit 2016.

‘komt er bij ons warme oorlog uit de kraan’

komt er bij ons warme oorlog uit de kraan
komt er bij ons koude oorlog uit de kraan
komt er dan helemaal geen oorlog
die was ons na het middageten beloofd
we zagen met eigen ogen de aankondiging
‘na veertien nul nul zal er oorlog zijn’

nu al drie uur zonder oorlog
zes uur zonder oorlog
wat als er de hele middag geen oorlog is
geen was kunnen draaien geen eten
kunnen koken
geen kale thee kunnen drinken

nu al acht dagen zonder oorlog
wij ruiken niet fris
de vrouwen willen niet met ons naar bed
de kinderen zijn het lachen verleerd en murmelen
en wij maar denken dat oorlog oneindig was

dan gaan we maar we gaan bij de buren oorlog halen
aan de overkant van ons groene park
we mogen geen oorlog morsen op de terugweg
een bestaan zonder oorlog als tijdelijk ongemak beschouwen

in deze contreien vinden ze het tegennatuurlijk
als er geen oorlog door de leidingen loopt
elk huis binnen
elke strot in

15.12.2016

Loopt door onze leidingen ook 

of opnieuw 

of nog steeds oorlog? 

Gedateerd - tien november

 

Wat kan een verliefde puber lijden onder liefdesverdriet. 

Maar als deze verliefde puber een jonge man is 

die ook bezocht wordt door de muzen, 

dan klinkt de weeklacht van de verliefde 

toch weer zoet in al de bitterheid. 

De jonge Spaanse dichter Federico Garcia Lorca (1898-1936) 

laat zijn liefdesverdriet zinderen en zingen.

Zesennegentig jaar geleden schreef hij het zo uit

in de stad Granada.

KONDEN MIJN HANDEN MAAR ONTBLADEREN

       10 november 1919

       GRANADA

(Federico Lorca ©kostanieuws)

Ik spreek je naam uit

In donkere nachten

Als de sterren komen

Om in de maanput te drinken

En als de takken slapen

Van het verborgen loof.

En ik voel me hol

Van passie en muziek.

Dolle klok die zingt

Over oude, dode uren.

Ik spreek je naam uit

In deze donkere nacht,

En voor mij klinkt je naam

Verder dan ooit.

Verder dan alle sterren,

Klaaglijker dan gedweeë regen.

Zal ik je nog eens beminnen

Zoals toen? Welke schuld

Treft mijn hart?

Welke andere passie wacht mij

Als nevel vervaagt?

Zal ze sereen zijn en zuiver?

Konden mijn vingers maar

de maan ontbladeren!!

(uit: Lorca, Federico Garcia, Verzamelde gedichten. Vertaald en toegelicht door Bart Vonck, met een nawoord van Hagar Peeters, Amsterdam, uitg. Athenaeum - Polak & Van Gennep, 2009, blz. 33)

Geen bommen maar bomen

 De Stichting Poëziepaleis organiseert allerlei activiteiten om kinderen en jongeren vertrouwd te maken met gedichten. Een van hun middelen is het uitschrijven van poëziewedstrijden. In 2016, toen de oorlog in Syrië volop in de media aandacht kreeg schreef de toen achtjarige Jasmine Kamp een gedicht dat zijn weg vond in een bloemlezing en zo in het dossier 'Oorlog en poëzie' in het recente nummer van Poëziekrant (2025, nr.5).

Het vers sluit perfect aan bij de tentoonstelling van In Flanders Fieldsmuseum (Ieper) over vluchtelingen. Het is in zijn kinderlijke eenvoud ontroerend zoals Kamp zich weet in te leven in de gevoelens van een kind dat gevlucht is uit Syrië.   De foto hierbij is van juni 2022 en toont Oekraïense vluchtelingen (moeders en kinderen met hun knuffels). Vluchtelingen blijven zolang armoede, oorlog en onrecht blijven. En dus ook de zoektocht naar vrede en geluk.

ZOEKTOCHT

Ik ben op zoek

naar vrede en geluk.

(©afp RTL Nieuws)

Woon in een land 

hier ver vandaan.

Samen met mijn vriendjes

 de zee op gegaan.

Op zoek 

naar een nieuw bestaan.

Op een boot, over de grote oceaan

met mijn knuffels.

Ben ik op zoek,

naar vrede en geluk gegaan.

Ik zoek en zoek.

Yes, yes, ik heb het gevonden.

Hier ben ik veilig aangekomen,

in dit land wil ik wonen.

Geen bommen, wel bomen.

Weer genieten

van de lucht,

in vrede en geluk.

Zen in Oostende

 Binnen het Koningspark in Oostende bevindt zich een botanische tuin die is ingericht als een Japanse tuin. Deze tuin in het park is niet altijd toegankelijk, maar bij mijn bezoek aan de Internationale Fotobiënnale in Oostende liep het parcours door het park én was de Japanse tuin ook open. Dus dat verdiende zeker een bezoekje. 

Een plek van rust en ont-spanning op een steenworp van de drukke zeedijk. Een plek van groen en stil helder water op honderd meter van het strand met zijn gele zand en de nooit stille zee. Een plek van Oosterse traditie en onthechting vlak bij de durende consumptie en hectiek in een Westerse stad. 

(eigen foto's)

Foto's aan zee

 Nog tot 16 november loopt de Internationale Fotobiënnale in Oostende. Naast een aantal  betalende binnenlocaties zijn er ook heel veel foto's te zien buiten, langs de zeedijk, in de Japanse tuin, in het Leopoldpark e.a.

Het overkoepelende thema is 'licht', wat als het ware een open deur intrappen is, want foto-grafie is in essentie en zoals het woord zelf aangeeft 'schrijven met licht'. Dit brede thema laat dan ook toe om heel veel verschillende aspecten te tonen.

De menselijke figuur in een surrealistische context staat centraal in het getoonde werk van Frieke Janssens (Brugge 1980).

(werk van Frieke Janssens ter hoogte van de Venetiaanse Gaanderijen - eigen foto) 

Ook bij Flora Borsi (1993, Hongarije) staat de mens centraal. Ze is in het Leopoldpark te zien met een reeks digitaal gemanipuleerde zelfportretten.

(werk van Flora Borsi in het Leopoldpark - eigen foto)

In het Koningspark waarbinnen de Japanse tuin is gelegen, staan foto's van de Franse artieste Maia Flore (1988). Ook hier bevreemdende foto's met de fotografe zelf in een ongewone context.

(werk van Maia Flore in het Koningspark - eigen foto)

Een dagje aan zee met een parcours vol foto's met een verhaal, dat kan een bezoek zijn aan deze derde internationale fotobiënnale van Oostende.

Doodstil

 

De kleur op de begraafplaatsen en 

de drukte van komende en gaande mensen 

tijdens deze eerste dagen van november

kunnen niet verhinderen dat 

de bezoeker van een begraafplaats 

deze plek ook zal ervaren als een stilteplek. 

Hoe vol ook, 

deze plaatsen blijven ook een leegte uitademen. 

Dichter Marc Tritsmans nam afscheid van zijn ouders

en over dit 'laatste' van/in een mensenleven

schreef hij dit vers, dat deze ervaring van rouw

en afscheid probeert in woorden te gieten.

Voor allen die in deze dagen scherper dan anders

een gemis en leegte ervaren...

LAATSTE

(eigen foto : begraafplaats Dieweg Brussel
7 augustus 2017)

Hoe het woord doodstil

voor mij toch plots een

heel nieuwe betekenis

kreeg toen ik jou daar

in je allerlaatste bed zag

liggen in dat raamloze

kamertje waarin men met

een vaag soort muziek

nog tevergeefs trachtte

om de totale afwezigheid

van geluid te overstemmen.

Maar het was vooral dit

voor het laatste zachtjes

sluiten van die laatste

deur tussen jou en mij.

Oorverdovend deed ik je

leven dicht. Waarna ik je

niet, nooit meer zou zien.

(uit: Het liegend konijn, 2025/1, blz. 191)

Chagall en Anne Frank

 Het dagboek van Anne Frank (1929-1945) is een belangrijke getuige van hoe mensen in benarde situaties proberen mens te blijven en hoeveel veerkracht schuilt in (jonge) mensen. Toch staat dit boek in sommige landen en streken gebrandmerkt als 'gevaarlijk' en 'slecht'. Marc Chagall, die we in Sarrebourg zagen een droom van vrede verbeelden in al zijn speelsheid en veelkleurigheid(zie vorige bericht), heeft voor een Franse vertaling van het dagboek van Anne Frank in 1959 een illustratie gemaakt. Het is een litho, zwart-wit, maar toch spreekt er levendigheid in door en een suggestie van de veerkracht van Anne.

Op een andere manier, in woorden nu, heeft dichter Bert Schierbeek (1918-1996) in zijn sterfjaar een kleine poëticale ode gebracht aan de veerkracht van Anne Frank. Midden alle hedendaagse chaos en geweld is deze getuigenis belangrijk om te blijven klinken als sprankel hoop.

voor Anne Frank

in die kleine catacombe

hoog op zolder aan de gracht

met nog net dat ene raam

waarin je de ster nog zag

die je al in je droeg daar heb je

in een schriftje binnen

verwachting en angst

je onsterfelijkheid vast

opgeschreven een licht

waarvoor geen lampenkap

meer nodig was

het stond al vast

(uit: Van Hugo Claus tot Ramsey Nasr. 265 klassiekers uit de poëzie van 1944 tot bijna vandaag. Samengesteld door Koen Stassijns en Ivo van Strijtem, uitg. Lannoo, 2013, blz. 222)

Sarrebourg en Chagall

 De kleine gemeente Sarrebourg (12000 inwoners)  in het departement Moselle heeft een lange en bewogen geschiedenis gekend. Een van de getuigen, de kapel van de Franciscanen, staat in het centrum van dit stadje en had na zijn religieuze functie sedert de Franse Revolutie al voor alles gediend: kazerne, museum, gevangenis, opslagruimte... tot in begin van de jaren 1970 de nieuwe burgemeester ijvert voor een restauratie en herwaardering van de kapel. Deze man, Pierre Messmer (1916-2007) was in de jaren '60 en '70 ook meermaals minister onder president Charles de Gaulle. Hij had connecties én invloed zodat Sarrebourg de wereldberoemde kunstenaar Marc Chagall (1887-1985) contacteerde voor een glasraam in de te restaureren kapel. In 1964 had Chagall in het hoofdgebouw van de UN in New York al een glasraam (Peace Window) gerealiseerd, en hij wilde in Sarrebourg het thema herwerken. Het UN-glasraam zou enkele jaren later herschapen worden tot een groot wandtapijt, gerealiseerd door Yvette Cauquil-Prince, en nu hét pronkstuk van het regionale museum in Sarrebourg. 

(tapijt naar glasraam in UN : La Paix -©Connaissance des Arts)

In de kapel, op enkele honderden meter van het museum, is dan het nieuwe glasraam van Chagall te bewonderen, wat ik deed op een grijze dag. En zelfs dan was de ervaring een feest van licht en kleur. 

(foto : Marc Deconinck)

De artiest heeft er ook zijn zelfportret in gestopt/verstopt zodat hij altijd aanwezig blijft in en met zijn droom voor vrede.

(detail glasraam La Paix - zelfportret van Chagall - eigen foto)

Sarrebourg

 Op 50 kilometer ten westen van Straatsburg bevindt zich de gemeente Sarrebourg. Deze plek langs de rivier de Saar werd al bewoond door de Romeinen. Sporen van deze periode zijn te zien in het plaatselijke museum, dat ook veel aandacht schenkt aan een belangrijke lokale nijverheid, nl. het aardewerk. 

(overzicht archeologische afdeling museum Sarrebourg - eigen foto)

(overzicht museum sarrebourg afdeling aardewerk-©muséeSarrebourg)

Daarnaast krijgt een textielkunstenares uit de regio (maar geboren in het Brusselse) bijzondere aandacht, nl. Yvette Cauquil-Prince (1928-2005). Zij weefde een aantal tapijten naar werken van schilder Marc Chagall, waarvan enkele te zien zijn in dit museum. Ook een weefgetouw van Cauquil-Prince is er te zien. Over de band tussen Sarrebourg en Chagall iets meer in een volgend bericht. 

(weefgetouw Yvette Cauquil-Prince -eigen foto)

Straatsburg Kathedraal Onze-Lieve-Vrouw

 Centraal in de oude binnenstad van Straatsburg torent de imposante kathedraal, toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw. De bouw was een werk van lange adem...van  1176 tot 1439. De noordelijke toren met zijn 142 meter was tussen 1647 en 1874 het hoogste bouwwerk ter wereld.

Het is een monument met een rijke schat aan kunstwerken, die de veranderende stijlen en smaken over de eeuwen heen tot op vandaag weerspiegelen. Gotische glasramen naast glaswerk van het laatste kwart van de 20ste eeuw. Sculpturen uit gotiek en barok naast hedendaagse werken enz. Alle details en bijzonderheden zijn niet in één bezoek te vatten. Hier een voorproefje... met enkele eigen foto's genomen op een grijze septemberdag.

(beeldengroep  bij hoofdingang van de kathedraal)

(binnenzicht kathedraal met centraal de zogenaamde pillier des anges 
en links erachter het astronomische uurwerk)

(zijaanzicht van kathedraal vanuit het museum oeuvre de notre-dame)

Straatsburg Oeuvre Notre-Dame

 In de schaduw van de imposante Onze Lieve Vrouwkathedraal van Straatsburg staat al eeuwenlang het Maison de l'Oeuvre Notre Dame. Dat is de instelling die sedert den 13e eeuw de (ver)bouwwerken van de kathedraal opvolgen en begeleiden. Daar bevinden zich kunstwerken die verbonden zijn met de kathedraal en een periode overspannen van de 13e eeuw tot ca. 1680. Het gotische gebouw dat op zich al getuigenis aflegt van een stukje architectuurgeschiedenis bevat sculpturen, schilderijen, kerkelijk vaatwerk en glasramen die je van nabij kunt bekijken en vaak toegelicht worden (historische informatie en recente resultaten van onderzoekingen). Een schatkamer voor wie interesse heeft in (kunst)geschiedenis en religieuze kunst.

(middendeel van retabel ca. 1520 met de heiligen Laurentius, Sebastianus en Stefanus(?) )

(glasraam Judaskus)

(overzicht zaal met laat-middeleeuwse sculpturen)

Straatsburg en zijn bijzondere geschiedenis

 Tijdens het regenachtige verblijf in Straatsburg was het musée historique (historisch museum) een leerrijke en aangename indoor-activity. De stad, die teruggaat tot de Romeinse tijd én ervoor, viel bij de verdeling van het Karolingische rijk onder het middenrijk. Zo kwam het onder het gezag van de Roomse Keizer, maar kon in de middeleeuwen het statuut verwerven van vrijstad, met een grote onafhankelijkheid. Tijdens de Reformatie kregen protestanten evenveel rechten als katholieken en kreeg het onderwijs alle vrijheid. Zo ontwikkelde zich een welvarende stad, op de wip tussen het opkomende Franse koninkrijk en het Duitse Keizerrijk. Tussen 1697 en 1945 veranderde stad nogal eens, nu eens een Franse stad, dan weer een Duitse stad. Met de komst van Europese instellingen werd het na de tweede wereldoorlog ook een Europese stad. Deze boeiende geschiedenis wordt getoond via dagelijkse voorwerpen, kunstobjecten en schilderijen, penningen en munten, enz... 

Een interessante plaats om de unieke geschiedenis van deze stad te verkennen.

(munten en penningen - eigen foto)

(Franse revolutie in Straatsburg - © Cotad)

(plan-reliëf van Straatsburg tijdens middeleeuwen - © Cotad)

 

Straatsburg MAMC - 7 -

 Volgens de website van het museum voor moderne en hedendaagse kunst van Straatsburg bezitten ze daar 438 werken van de in deze stad geboren Gustave Doré (1832-1883). Tijdens mijn bezoek, eind september, was er een kleine thematentoonstelling over religieuze kunst vanuit een aantal werken van Doré.

Het meest monumentale werk is wel een doek van 6 op 9 meter met de voorstelling van Christus die het pretorium verlaat om zijn kruis op te nemen.

(eigen foto)

Een ander werk is kleiner van formaat, maar toont de veroordeelde Christus, in zijn (atletische) naaktheid en broosheid. We zien een mens die vertwijfeld kijkt en afwacht wat er met hem zal gebeuren. We zien hierin zovele mensen die de dag van vandaag vertwijfeld zich afvragen wat er met hun broze leven zal gebeuren...

(eigen foto)

Straatsburg MAMC - 6 -

 Een van de meest intrigerende artiesten van de 20ste eeuw is voor mij Vassily Kandinsky (1866-1944) en zijn zoektocht naar het abstracte en het spirituele in de schilderkunst. Zijn evolutie van natuurgetrouw naar abstract is mooi te volgen in zijn werken en zijn filosofische ideeën over kleur, vorm en compositie heeft hij uitvoerig neergeschreven in een aantal boeken. Als schilder was hij ook heel geboeid door muziek en zijn werken kan je vaak bekijken als muzikale schilderijen die een bepaald ritme en tonaliteit bezitten.

Een mij tot nu toe onbekend aspect was een project van Kandinsky uit 1931 naar aanleiding van een internationale architectuurtentoonstelling in Berlijn, georganiseerd door Ludwig Mies Van der Rohe. De Berlijnse Helene Korting vraagt Kandinsky om een muzieksalon voor haar te ontwerpen, zonder dat het de bedoeling is dat er effectief muziek wordt gemaakt in de kamer (ook al zal er een piano staan tijdens de expo). Toen ik eind september in Straatsburg was, was er een reconstructie van dit muzieksalon te zien in het museum voor moderne en hedendaagse kunst MAMC, naast ontwerpen hiervoor.

(Kandinsky : Ontwerp voor muzieksalon 1931 - eigen foto)

(eigen foto)

Maar nog andere werken van Kandinsky waren er te bewonderen waarbij je kunt genieten van kleur, ritme en vorm, maar als je wilt ook kan verder doordenken over zijn filosofie omtrent kunst. In 1922 werd hij benoemd tot leraar aan het Bauhaus in Weimar. Daar kon hij zijn theorieën omtrent kunst verder uitdiepen en doorgeven. In mei 1925 maakt hij met olieverf op karton het werk getiteld "Drei elemente", wat je kan zien als een soort synthese van zijn theorie.

Het is een spel met de drie basisvormen in zijn werk (driehoek, vierkant en cirkel) en met de drie primaire kleuren (rood, geel en blauw) waarbij de spanning tussen de elementen wordt afgetast en gezocht wordt naar goede tonaliteit. Het is ook een spel van binnen en buiten, geborgenheid en openheid.

(eigen foto)