Barcelona en zijn musea - Fondacio Juan Miro - 1 -

 In 1975 opende op de flanken van de Montjuïc in Barcelona de stichting Juan Miro haar deuren. De artiest zelf stond aan de basis van dit initiatief en creëerde zo een plaats voor zijn eigen collectie. Juan Miro (1893-1983) was een altijd zoekende schilder, beeldhouwer, graficus en keramist die zocht om zijn gevoelens en dromen uit te beelden zonder de realiteit volledig te verlaten. Ook al sloot hij zich nooit formeel aan bij het surrealisme, toch wordt hij door vele surrealistische artiesten geroemd als de grootste surrealist.

De oorlog heeft zijn leven sterk getekend. In 1936 moest hij Spanje ontvluchten omwille van de burgeroorlog. Zijn toevluchtsoord in Frankrijk moest hij dan in 1940 ontvluchten omwille van de Tweede Wereldoorlog. Hij keerde dan naar Spanje terug en vestigde zich op het eiland Majorca.

Het gebouw zelf speelt met vormen en straalt een lichtheid uit ondanks het beton als bouwmateriaal.

(eigen foto)

(eigen foto vanop dakterras)

Zijn beeldhouwwerk en keramiek spelen met vormen, ritmes en kleuren (rood-blauw-geel vooral). Ze roepen bij mij altijd een gevoel op van vreugde en kinderlijkheid, een eeuwig jong zijn.

(eigen foto)

(foto Marc Deconinck)

 

Hoe een gedicht lezen?

 Een van mijn geliefde plekken zijn de boeken uitgegeven door de eenmansuitgeverij uitgeverij P.  

Leo Peeraer deelt via deze uitgeverij zijn passie voor poëzie, niet de zwaar experimentele soort, niet de zwaar celebrale soort, niet de eng Vlaamse soort... Poëzie met een hart voor mensen, een hart voor de gemeenschappelijke taal van de poëzie die verschillende mensentalen spreekt en verbindt.

In 2007 verscheen dank zij deze gepassioneerde poëzielezer een bloemlezing uit het werk van de in Marokko geboren Abdellatif Laâbi (1942), maar nu in Frankrijk wonend. Bart Vonck zorgde voor de keuze, vertaling en het nawoord.

Deze rasschrijver werd in Marokko vervolgd omwille van zijn vrijmoedige pen, verbleef er negen jaar in de gevangenis in de jaren 1980 en vele van zijn gedichten vertolken zijn vertrouwen in het woord en de poëzie, ondanks alles. Schrijven was voor hem een daad van overleven. In zijn bundel uit 2000 "Poèmes périssables" (Vergankelijke gedichten) heeft hij het over hoe je een gedicht best leest... 

(©Freepik)

Laâbi vraagt ons, lezers, wat wij zoeken in gedichten 

en hij vraagt ons vooral geduld en verlangen. 

Poëzie is zoals goede wijn of kaas, 

die rijpt door de jaren heen...

DE GEHAASTE LEZER

Wat kom je hier doen,

lezer?

Zonder enige omzichtigheid heb je

dit boek opgeslagen

en koortsachtig woel je in het zand van de bladzijden

op zoek naar

ik weet niet welke begraven schat

Ben je daar om te huilen

of om te lachen

Heb je niemand anders

om tegen te praten

Is je leven 

dan echt zo leeg? 

Sla dan snel dit boek dicht

Leg het ver van de wekker

en van je medicijndoosje

Laat het rijpen

in de zon van verlangen

op de tak van de mooie stilte

(uit: Laâbi, Abdellatif, Het continent van de gave, uitg.P, Leuven, 2013, blz. 128)

Barcelona en zijn musea - MNAC - 3 -

 In twee vorige berichten heb ik je al meegevoerd naar het MNAC, het museum van Catalaanse kunst in Barcelona. Tijdens mijn bezoek, begin april, was er een tijdelijke tentoonstelling aansluitend bij de 'oudere' kunst, over de Spaanse barokschilder Francesco de Zurbaran (1598-1664) en hoe hedendaagse artiesten 'antwoorden' op deze 'geestelijke' schilder, met als titel : (Super)natural Zurbaran. 

(links installatie van Aurelia Munoz social entity en
rechts Zurbaran immaculata conception
eigen foto)

In de vaste collectie moderne kunst was er dan een relatief nieuwe opstelling (sedert medio 2022) "Arte y guerra civil", over kunst tijdens en rond de Spaanse burgeroorlog (1936-1939), een van de meest bloederige en ingrijpende periodes uit de voorbije eeuw, een litteken in het weefsel van de Spaanse samenleving dat nog altijd pijn doet. Deze zalen bezocht ik op het einde van een lang en intens bezoek, zodat de concentratie niet meer op en top was. Ik houd er wel aan over dat deze deeltentoonstelling naar de keel grijpt en veel stof geeft tot nadenken. De muur met affiches lijkt zo actueel, ook al zijn de leuzen en beelden nu digitaal. Ze blijven met een zelfde taal spreken en schreeuwen; ze bespelen martiale of nationalistische gevoelens; ze leven op het vertrouwen in technische oorlogsvoering...

Ook blijf ik er mij over verwonderen dat zelfs in de meest donkere momenten van een samenleving er mensen zijn die in de 'modder' en het 'bloed' grondstoffen vinden voor het maken van kunst.

(Enric Climent : Vier bombarderende vliegtuigen - 1937
eigen foto)

(Fernando Briones : Allegorie op de executie van Federico Garcia Lorca
geschilderd in 1937, één jaar na dit gebeuren  - eigen foto)

Barcelona en zijn musea - MNAC - 2 -

 In een vorig bericht kon je kennismaken met de romaanse kunst die verzameld is in het museum voor Catalaanse kunst in Barcelona, het MNAC. Maar het museum bevat meer dan deze oude kunst. Er is ook plaats voor kunst en toegepaste kunsten tot en met de 20ste eeuw. Veel aandacht gaat naar schilderkunst en sculptuur, maar de toegepaste kunst uit begin 20ste eeuw in de Catalaanse versie van de art nouveau, het modernismo. Hier enkele voorbeelden uit de rijke collectie en de mooie presentatie van dit grote museum, dat wat in de schaduw staat van de Gaudi-gekte in Barcelona. 

(eigen foto's begin april 2025)

Barcelona en zijn musea - MNAC - 1 -

 De Montjuïc aan de rand van de oude stad van Barcelona was in 1929 de plaats waar voor de tweede keer in deze stad een wereldtentoonstelling plaats vond. Voor die gelegenheid werd een groots tentoonstellingspaleis opgetrokken. In 1934 werd dit 'Palau Nacional' een kunstmuseum en in 1990 werd daar officieel het MNAC geopend, het Museu Nacional d'Art de Catalunya. De naam zegt al wat je in dit gigantisch groot gebouw kan zien, nl. kunst uit Catalonië, van de romaanse tijd tot eind 20ste eeuw.

Een van de paradepaardjes van dit museum is een ruime collectie frescoschilderijen uit de 11e tot 15e eeuw. Deze fresco's werden meestal overgebracht naar dit museum voor de Spaanse burgeroorlog (1936-1939), waardoor ze ook ontsnapten aan vernietiging. De opstelling van deze romaanse en vroeg-gotische werken is met zorg uitgewerkt. De museale ruimtes zijn ingericht als kerkjes, met een halfronde apsis en een koorruimte, zodat je als bezoeker als het ware binnenstapt in zo'n oude kerkje in de Pyreneeën. Foto's en plannetjes helpen om hun oorspronkelijke locatie te zien. 

(eigen foto - april 2025)

Naast fresco's zijn ook sculpturen en beeldengroepen tentoongesteld, allemaal met veel gevoel voor ruimtewerking, lichtinval en voldoende informatie. Meer dan twintig jaar geleden was mijn vorige bezoek en er is sedert die tijd duidelijk veel tijd, geld en energie gestoken in de presentatie en informatieverstrekking. Tegenover de hectiek rond de Sagrada Familia is deze plek een verademing.

(eigen foto's - april 2025)

Ver(s)beeld - Korteweg ziet Fouquet

 

Het volgende beeldgedicht van Anton Korteweg (1944)  is een soort dubbelslag. Er is de fascinatie voor dat mysterieuze werk van Jean Fouquet (1420-1471) geschilderd omstreeks 1455 en te bezichtigen in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten van Antwerpen : Madonna omringd door serafijnen en cherubijnen. En de dichter beschrijft daarbij zijn puberale fixatie op de blote borst van Maria in een internetloze tijd waarbij bloot niet zo gemakkelijk te vinden was, tenzij in de kunst! Het naakt op schilderijen deden de hormonen van de jonge Korteweg overuren maken. Zijn elfde vinger en de 'tweede mond' van een vrouw... en sex was fout en stout (diende bestraft te worden). 

Extra hierbij is dat je onder de mom van een vrome Maria verering (en de maand mei is voor katholieken dé Mariamaand) je erotische fantasie kon prikkelen.

Niet zonder humor vertelt de dichter hoe ver hij dan kon gaan... Kunst genieten had een heimelijke tweede bodem. Generatiegenoten zullen er zich wellicht ook kunnen in herkennen.

DE LINKER VAN FOUQUET

Een vrouw is zowel dicht als open in het midden.

Verwarrend, en een heel verschil met ons:

een tweede mond, wij slechts een elfde vinger.

Met borsten had ik meer; kon ik wat mee.

Ik wist: in Antwerpen, daar hangt een hele mooie,

en plein public, een linker, maar in volle glorie.

Ze hoorde toe aan de Madonna van Fouquet,

die met die rode cherubijnen om haar heen,

de maagd Maria voedt het Jezuskind ermee.

Om me daaraan te gaan vergapen fietste ik

zo'n honderddertig kilometer heen en terug

door polders, bomen, Noorderkempenland

en kreeg voor straf seffens een lekke band.

Maar 's avonds hing ze in mijn jongenshol

er prachtig bij: gul, rond en vol en bol.

(uit: Het Liegend Konijn, jg. 2020, nr. 2, blz. 146)

Barcelona retrospectiva - 8 -

 Nog even vertoeven in 'la Barceloneta', de visserswijk van de stad, en het volkse dagelijkse leven als buitenstaander toch een heel klein beetje ontdekken. Anders dan er midden in te leven, zoals bij een vorig vorig bezoek aan Barcelona.

(eigen foto's 30 maart 2025)

Barcelona retrospectiva - 7 -

 Ruim twintig jaar geleden, bij een vorige bezoek aan Barcelona, verbleven we in de oude havenbuurt, het kleine Barcelona "La Barceloneta".

Nu terug op een zonnige zondag, de eerste zonnige dag in Barcelona in weken, dus een moment waarop iedereen naar buiten wil.

Het strand en de promenade erlangs zijn boordevol mensen die genieten van de eerste zon en droogte in weken. De nauwe straatjes in deze volkse wijk ogen nog altijd heel rommelig en armoedig.

Soms voel je je als toerist een indringer en een voyeur.

De zuiderse creativiteit kan je zo aflezen als je door deze wijk loopt.

(eigen foto's)

Anselm Kiefer : Sag mir wo die Blumen sind -nogmaals-

 In een vorig bericht liet ik je al eens meekijken naar het monumentale werk van Anselm Kiefer (1945) in de trappenhal van het Stedelijk Museum Amsterdam, nog tot 9 juni te zien in een dubbelexpo met het van Gogh Museum. 

Hier wil ik nog even het werk verkennen, van groot naar klein aan de hand van mijn eigen foto's.

Een overzicht van een zijwand (6 meter hoog, 15 meter breed)... een samenspel van elementen waarbij de mens zich beweegt tussen zijn rollen (zie de verschillende kleren onderaan) en zijn vragende verzuchtingen verwoordt in het lied van Pete Seeger en uitgeschreven op een goud-blauwe bovenrand.

We zien dan mensen, grote silhouetten met nu eens duidelijke taken bezig, dan weer wat vagere activiteiten.

De benedenlaag is als het ware een lange dressingroom, die op de grond ervoor nog met rode bloemenblaadjes, verwijst naar de titel van de installatie : wo sind die Blumen gebleben? 

Inzoomend op de werkwijze waarmee Kiefer tot zijn werk komt, zien we verf, strohalmen, zwaar bewerkte kledij en duidelijke sporen van chemische processen. Kiefer wordt niet voor niets vaak omschreven als een alchemist, iemand die van lood probeert goud te maken; iemand die als artiest geboeid is hoe bepaalde materialen op en met elkaar reageren en zo in zijn werk zichzelf laat verrassen.

Anselm Kiefer : Sag mir wo die Blumen sind

 Anselm Kiefer (1945), geboren als het ware op de ruïnes van de Tweede Wereldoorlog, ging met zijn grootmoeder als vierjarige jongen dagen na elkaar naar het plaatselijke station om er de gevangenentreinen uit Rusland op te wachten in de hoop zijn grootvader te kunnen begroeten. De oorlog was voor de jonge Kiefer alomtegenwoordig. 

Voor het Amsterdamse Stedelijke Museum maakte hij een monumentale installatie in de hal rond de centrale trap, bestaande uit vijf 'doeken', waarvan de zijwanden zo maar eventjes 660 x 1499 cm groot zijn, dus meer dan zes meter hoog en vijftien meter breed.

In de bovenste rand, over de gehele installatie heen, zijn de woorden geschreven van de eerste strofe uit het anti-oorlogslied "Sag mir wo die Blumen sind". Dit is ook de titel van de dubbeltentoonstelling in Amsterdam (Stedelijk Museum en Van Gogh Museum) tot 9 juni. Het was in oorsprong een anti-oorlogslied geschreven en gezongen in het Engels door Pete Seeger. De Duitse vertaling is best gekend in de vertolking door Marlene Dietrich.

Via onderstaande link kan je een indrukwekkende uitvoering zien van Dietrich tijdens een UNICEF gala in 1962 met een korte inleiding door haar.

Het imponerende werk van Kiefer toont in een onbestemd landschap en onder een blauw-gouden lucht ook menselijke figuren (uitzonderlijk bij Kiefer!) die werken, bouwen, slapen, gedood worden, leven baren,... De mens in al zijn ambities en al zijn beperkingen op een goudkleurige achtergrond. Onderaan hangt een hele garderobe aan kleren. En overal dwarrelen gedroogde rozenblaadjes op het doek en op de grond.

(detail onderaan van de installatie
"Sag mir wo die Blumen sind"
eigen foto)

Als kleine mens sta je verstild en versteld.

Als toeschouwer worden allerlei associaties wakker gemaakt, ook bij mij.

De ontelbare soldatenbegraafplaatsen in de Vlaamse Westhoek en Noord-Frankrijk.

De neerdwarrelende poppie-blaadjes in de Ieperse Menenpoort bij speciale uitvoeringen van de Last Post.

De uniformen beklad en bezwaard door de klei en modder.

De lange reeks oorlogen sedert de wapenstilstand van elf november  1918, zoals die bij het einde van het tentoonstellingsparcours in Ieper in het In Flanders Fieldsmuseum te lezen zijn.

En toch : de 'gouden' hemel van Kiefer geeft elk menselijk pogen een glans...

(deel aanzicht
installatie "Sag mir wo die Blumen sind"
eigen foto)

Waarom in mei???

 Een nieuw maand, een nieuwe mei,

de winter voorgoed voorbij... en toch!

(bloeiende meidoorn - eigen foto 4 mei 2019)

MEI

Waarom denk ik in mei al aan september,

wat moet ik met het einde aan het begin.

Laat mij met andere onnozelen op terrassen

neuzelen en in de eeuwigheid geloven.

Laat me ze aanmoedigen de bomen

die aarzelend hun blaadjes uit-

proberen. Moed moet. Moe

zijn er al genoeg en worden we steeds vroeger.

Ik wil de zachtste meisjes kussen

op hun navel en daar in-

en uitslapen en wakker worden

op de avond toen alles begon.

En alles wat ik ooit geloofd en

wat me is beloofd kom ik nu halen.

Waarom denk ik in mei al aan september,

waarom als ik een kind zie aan de dood?

(Uitdehaag, Antoine in : Van Hugo Claus tot Ramsey Nasr. 265 klassiekers uit de poëzie van 1944 tot bijna vandaag. Samengesteld door Koen Stassijns en Ivo Van Strijtem. Uitg. Lannoo, Tielt, 2013, blz. 274)

Gedateerd : acht mei

 

Achilles M. Surinx (1941) beleefde als vierjarige het einde van de Tweede Wereldoorlog en in zijn eerste bundel (Overgaan) komen vele verzen die geworteld zijn in (herinneringen aan) deze oorlog. 

Op 8 mei herdenken we in het Westen het einde van deze oorlog met de onvoorwaardelijke overgave van Nazi-Duitsland. Voor de meeste mensen van toen is dat een dinsdag 8 mei 1945 die in hun geheugen gebrand staat, ook vandaag nog 80 jaar geleden ondertussen.

Zo lezen we het ook in dit vers van Surinx... De dieren in dit gedicht dragen een sfeer van bontheid en feestelijkheid, van vrij zijn als een vogel, maar de 'zwerfkatten' doen denken aan de vrouwen die met de Duitsers gecollaboreerd hadden en op die dag met pek en veren werden besmeerd. Er zijn mensen die veel te vertellen hebben of toch als kikkers veel aandacht trekken en er zijn mensen die nieuwsgierig hengelen naar verhalen. Die dag was de overwinning voor de 'witten' en die dag werd de stilte verjaagd. Het bange zwijgen werd een uitbarsting van verhalen... en toch,  al het gepraat en gekwetter kan de onzekerheid over de dag van morgen niet doen verdwijnen. 

V - DAY

Eindelijk gaf de late lente boeren

felle vingers. In mijn vrolijk hoofd

dansten onbezorgde bonte koeien

een feestelijke polka. De duiven

lachten met al hun pluimen.

Er hing een groot geluk in de bomen.

Zieke zwerfkatten kregen vleugels als

van rovende vogels, die boven onze hoofden

bleven dreigen. Geiten dachten dat ze

circuspaarden waren en de mensen kleedden

zich zoals op zondag, gelijk perelaars in bloei.

Er liep een witte draad door de dag.

Veelkleurige kikkers schonken verbloemde

woorden aan opgewekte luistervinken, die

plots als kippen aan het kakelen sloegen.

De uren sprongen de stilte voorbij.

Schrik zat niemand in de benen, maar

de toekomst voorspelden de dieren ons niet.

(uit: Surinx, Achilles M., Wat het voorstelt. Gedichten 1989-2017,

uitg. Aleph Press, Wevelgem, 2017, blz.27)

Anselm Kiefer te gast bij Vincent van Gogh

 In het Amsterdamse van Goghmuseum is de Duitse artiest, Anselm Kiefer (1945) te gast. Niet toevallig want een van zijn inspiratiebronnen in zijn artistieke zoektocht is juist Vincent van Gogh (1853-1890). De tentoonstelling "Sag mir wo die Blumen sind" is nog te zien tot 9 juni in twee naburige locaties aan het Amsterdamse museumplein, het Stedelijk Museum en het van Goghmuseum. Wie interesse heeft moet zich haasten, als het al niet te laat is, om tickets te reserveren.

Na een grote Kiefer-expositie gezien te hebben in Parijs (december 2015) was ik benieuwd naar deze presentatie van nieuw en oud werk.

Deze ontmoeting van twee groten uit de kunstwereld levert groots werk en veel kijkplezier. In het van Goghmuseum zie je de meestal véél kleinere werken van van Gogh geplaatst tegenover de meestal héél grote doeken van Kiefer. 

Van Gogh schilderde in 1890 een 'Korenveld met kraaien' (50,50 x 103 cm) en Kiefer maakte in 2019 zijn 'De kraaien' (280 x 760 cm).

Hoezeer beide werken verschillen in formaat, beide hebben tegelijk iets claustrofobisch en iets weids. 

(eigen foto's boven Kiefer - beneden van Gogh)

Eén zaal in het museum is helemaal ingericht rond tekeningen van beide artiesten. Vooral de vele tekeningen die de jonge (18-jarige) Kiefer maakte tijdens een reis 'in de voetstappen van van Gogh' maakten op mij grote indruk. De jonge kunstenaar oefent zich om met soms heel weinig lijnen toch een suggestie van volheid en leven op te roepen. Maar zijn tekenvaardigheid is onmiskenbaar. Zonder de uitlegkaartjes erbij zou je denken dat alle tekeningen van de hand zijn van Vincent van Gogh, maar de meeste geëxposeerde tekeningen zijn net van Kiefer, zoals bvb onderstaande schetsmatige tekening.

(uit de tentoonstellingscataloog)

Barcelona en zijn musea - MEAM - 2 -

 Dank zij vrienden die de tip hadden gegeven om in Barcelona zéker het museum voor figuratieve kunst te bezoeken, op enkele meter van het Picassomuseum, ontdekte ik in het Palau Gomis, op zich al een mooi locatie, ook een boeiend museum. 

Zoals in een vorig bericht vermeld, worden er tijdelijke tentoonstellingen gehouden. Naast Eloy Morales was een tweede tijdelijke tentoonstelling te zien onder de titel "Realism Now". 

In deze expo was de leidraad gevormd door twee quotes, een van de dichter Rainer Maria Rilke uit zijn eerste Elegie van Duino : "Das Schöne ist nichts als des Schrecklichen Anfang, den wir noch grade ertragen" (Het schone is niets dan het juist nog door ons te verdragen begin der verschrikking / vertaling Bronzwaer). De tweede quote is van de schilder Paul Cézanne : "On n'est pas peintre tant qu'on n'a pas peint le gris." (Zolang men geen grijs heeft geschilderd, is men geen schilder).

Voor MEAM is deze expo een nieuwe stap in de realisatie van hun missie om figuratieve kunst onder de aandacht te brengen. Met deze show vol internationale artiesten legt het museum er de nadruk op dat realisme in de hedendaagse kunst vele facetten omvat die allen pogen uit te drukken hoe mensen zich voelen ten aanzien van zichzelf en de snel evoluerende wereld. 

Hierbij enkele zaalzichten van deze expositie.

(eigen foto's)

Barcelona en zijn musea - MEAM - 1 -

 In 2011 opende een nieuw museum in de binnenstad van Barcelona, in de wijk Born, op minder dan 100 meter van het Picassomuseum. 

Dit museum is exclusief gericht op twintigeeuwse én hedendaagse figuratieve kunst. De stichting die aan de basis van het museum ligt organiseert tweejaarlijks een wedstrijd voor figuratieve kunst en ontdekt zo altijd nieuw talent. Zo ontstaan er tijdelijke tentoonstellingen. Daarnaast wordt een eigen collectie schilderijen en sculpturen opgebouwd en gedeeltelijk getoond in het Palau Gomis.

Dit 'paleis' werd in 1792 opgetrokken voor de textielfabrikant Gomis en werd na restauratie begin de jaren 2000 de zetel van het nieuwe museum, MEAM of Museu Europeu d'Art Modern.

Bij mijn bezoek op 2 april was er een twee tijdelijke tentoonstellingen.

Een eerste toonde het werk van de schilder Eloy Morales (Madrid, 1973) met vele vaak grote portretten en landschappen. Zijn vaardigheid spat af van elk gepresenteerd werk. Hier enkele voorbeelden.

(eigen foto's)