Staan en gaan...

 Zoals je weet zijn dichters aan het spel en aan het werk met taal en betekenis, met woorden en ritmes. Zo kom je soms bij het meest alledaagse uit. Maar doorheen het werk van de poëet wordt dat alledaagse weer iets minder gewoontjes. 

(Hermes door
Giambologna
©spirituele teksten)

Dat ontdekken we ook bij dit gedicht van Alain Delmotte die doorheen zijn zinnen alludeert op de mythologie (de god Mercurius/Hermes) of op andere dichters (P. N. van Eyck) en die speelt met binnenrijmen, enjambementen, klankassociaties en betekenisverschuivingen. Een gedicht om je goed bij te voelen...

12.

Vleugels? Geen boven- of onderaards wezen heeft er ons

mee willen tooien of vereren. We hebben daarentegen wel

een stel benen gekregen. Ze proberen te bewegen op de vaak

onredelijke bevelen die deels ons gestel en deels onze wil ze

geven.

Benen hebben dat is standvastig ergens heen, elders zijn.

In ganzenpas. Eén na één. Sommige hebben onhebbelijke

haast. Uit schrik. Zij reppen zich vol gas naar Ispahaan

- de onnozelaars.

In hun overmoed struikelen jonge benen. Oude benen

hebben het begrepen en laten zich slepen.

Arme, arme benen. Altijd maar stappen, dwangmatig, naar

waar iemand zich per se wil bevinden. Hoe graag hadden ze

integendeel, van sukkeldrafjes uitgeput, wat stilgestaan, om

naar hartelust, in een bed of in de zon, met hun tenen vadsig

bloot, volmaakt en rustig te kunnen pitten.

(uit: Delmotte, Alain, Lieve Wislawa/Onderschrift 2, Uitg. Groeninghe, Kortrijk, 2003, blz. 45)

Vluchtelingen en grensgangers

Net op de Frans-Belgische grens, in het dorpje Rekkem, in de schaduw van het Noord-Franse Rijsel/Lille, woont sedert jaar en dag de cultuurpionier Jozef Deleu. Deze van opleiding onderwijzer is de laatste jaren vooral bekend van het poëzietijdschrift Het Liegend Konijn. In 2023 verscheen van hem bij het Poëziecentrum de dichtbundel Het paard van mijn vader waarin hij een aantal poëtische miniaturen verzameld heeft.

Daarin twee verzen over migratie. Grenzen hebben twee zijden... en elke kant bekijkt die grens ander. Deleu als grensbewoner weet dat als geen ander. Muren, prikkeldraad of andere obstakels worden soms bewust opgetrokken om een grensoversteek te bemoeilijken, zo niet onmogelijk te maken. Maar grenzen houden niet tegen...

 

SCHRIKDRAAD

schrikdraad

houdt

dromen

niet tegen

verwart

het bange

hart

(uit Het paard van mijn vader, blz. 25)

(Marieke Ploeg
foto Marc Deconinck)

Deze grenzen doen ons echter vergeten hoe iedereen in het leven altijd migrant is. Het hier en daar-verhaal verdoezelt het feit dat wij als mensen allemaal in een gelijkaardige trektocht ons eigen ritme zoeken. Wij zijn allemaal aan een soort exodus bezig, zoals dat in een thematentoonstelling aan bod kwam in Maarssen, in Buitenplaats Doornburgh in voorbije zomer. Dat verbeeldde Marieke Ploeg in een stoet van beeldjes uit gebakken klei. 

En dat verwoord Jozef Deleu in onderstaand gedicht.

MIGRANT

terloops

geboren

en vergeefs

gestorven 

migrant

op de planeet

verdwaald

(uit: Het paard van mijn vader, blz. 17)

Migratie zal in de komende verkiezingspropaganda niet weg te denken zijn, maar dan zijn bovenstaande verzen zeker het onthouden waard...

De oorlog doolt nog altijd door...

 In België, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en nog vele landen

 wordt op 11 november de wapenstilstand herdacht 

die het einde betekende van de vijandigheden van Wereldoorlog I. 

De ruïnes van Ieper en honderden andere plaatsen 

langs de frontlijnen getuigden nog jaren later van de oorlog.

(ruïnes van Ieper in 1919 ©Wikipedia)

 Anno 2023 getuigen de ruïnes van Gaza, Marioepol 

en zo vele andere plaatsen in zovele oorlogsgebieden 

dat oorlogen blijven voortwoekeren...

(ruïnes Marioepol april 2022 ©Metrotime)

De Duitse literatuurstudent Edlef Köppen (1893-1939) streed gedurende de hele eerste wereldoorlog aan het front. Achteraf schreef hij over zijn ervaringen in proza én in gedichten. Toen de nazi's aan de macht kwamen kreeg hij als schrijver en journalist eerst een publicatieverbod, maar ging later onder druk meewerken met het regime. Zijn gezondheid was evenwel niet zo sterk door oorlogskwetsuren en hij stierf in een sanatorium.

Vandaag een gedicht over een verwoeste stad geschreven in een heftige expressionistische stijl.

Hieronder een Nederlandse vertaling door Tom Lanoye; het originele Duitse vers kan je horen via deze YouTube link.

DODENSTAD

door verlaten grauwe straten scharrelt afgrijzen

voort - langzaam slijmerig en vol vet begeren

drukt het dra zijn dikke schedel door het gat van

een ingetrapte deur en lodderoogt de dode muren

aan en knaagt op de verkoolde dorpel en zit dra

met natte vingers aan het lijf van lijken likt van

hun nog niet geronnen traagjes wellend bloed

zijn zwarte armen strekt het dra naar buiten door

een uitgeslagen venster duwt de laatste schervenresten

uit hun raam ze vallen rinkelend op steen kapot en

geeuwend schuurt het dra zijn rug aan huizenhoeken en

stampt hun laatste steunmuur krakend om en grijnst van

wellust rot - en soms lacht het en dan beeft de stad

(uit: Lanoye, Tom, Overkant. Moderne verzen uit de Groote Oorlog,

Uitg. Prometheus, Amsterdam, 2004, blz. 14)

(ruïnes van dorpje Nuseirat in de Gazastrook 1 november 2023
©Tribune de Genéve)

Wyckaert op bezoek bij Raveel

 Nog tot 3 maart 2024 is Maurice Wyckaert 

op bezoek bij zijn vriend Roger Raveel 

in het Raveelmuseum van Machelen-aan-de-Leie.

In een vorig bericht kon je hier al iets over lezen.

Hier nog tweemaal Wyckaert als smaakmaker...

Een schilderij uit 1963 "De heuvelrug" 

met zijn felle kleuren en dikke verftoetsen, 

een landschap dat danst tussen figuratie en abstractie.

(eigen foto)

En een tekening die ook zijn zoeken naar compositie,

 landschappelijkheid en ritme goed weergeeft.

(eigen foto)

Raveel en Wyckaert

 Honderd jaar geleden werd de schilder Maurice Wyckaert geboren. Deze Belgische schilder was goed bevriend met Roger Raveel en vooral in de jaren 1955-1963 waren ze beiden op zoek naar vernieuwing in hun palet, hun kleurengebruik en formaat van werken. Ze bezochten elkaars atelier en stelden soms samen tentoon. Ze bezochten ook beiden de Cobra-schilder Asger Jorn in zijn Italiaanse verblijf Albisola.

Deze verjaardag van Wyckaert en deze artistieke vriendschap met Raveel vormden de aanleiding voor een mooie tentoonstelling in het Raveelmuseum in Machelen, nog tot 3 maart 2024, onder de titel "Informele streken".

De streken kan je betrekken op de penseelvoering van deze beiden kunstenaars, maar ook op het schilderen van 'streken', van landschappen dus. Voor wie van schilderkunst houdt en een boeiende zoektocht wil volgen tussen figuratie en abstractie mag deze expo zeker niet missen.

(tweemaal Maurice Wyckaert naast Roger Raveel
in het Raveelmuseum in Machelen
eigen foto's)

 

Iemand onzegbaar missen

 Bij verschillende momenten kan het gemis van een overledene ons overvallen. De rouwdeskundige Manu Keirse spreekt van een schaduw die altijd met ons meegaat en waar we ons meestal niet zo van bewust zijn, tot we plots een hoek omgaan en dan als het ware op de schaduw trappen en het gemis ons in alle hevigheid treft. 

Dichter Wiljan van den Akker heeft het ook over gemis op een troostende onuitgesproken wijze. Hij speelt met de tegenstellingen binnen/buiten, nat/droog, opwaarts/neerwaarts en hij creëert een sfeer van talig gemis via vele binnenrijmen en metaforen.

STROOMOPWAARTS

(eigen foto - München 3 juli 2023)

Buiten klettert het onophoudelijk

tegen de zwart-witte stenen.

Binnen blijft het nog altijd

onwaarschijnlijk droog als die kurk

op de plank van de kast

waar het stof zich tot pluizen verzamelt.

Onverstaanbaar verheft zich een stem

uit de gutsende goten

klimt tegen de stroom in omhoog

kruipt door een kier in het stevige dak

sluipt op de trap naar beneden

dringt als gordijnen van mist

in de kamer waar ramen beslaan

van onzegbaar en eeuwig gemis.

(uit: Het Liegend Konijn, 2022/2, blz.12)

Rouw is een lichaam

 Rouwen is... : als je dit ingeeft als zoekterm in google, krijg je tientallen antwoorden en toch is het nog altijd voor de meeste mensen moeilijk om over hun rouwen te communiceren. Elke verlieservaring is en blijft persoonsgebonden en mee getekend door zoveel verschillende aspecten. Misschien daarom ook blijft het mij boeien om te zien hoe dichters over rouw schrijven zonder de rauwheid ervan toe te dichten. Zo vond ik dit zeker terug bij een vers van de dichter Marc Reugebrink (1960). In deze novemberdagen en met de feestdagen die hun schaduw vooruitwerpen zijn dit voor vele mensen opnieuw dagen van rouw. Daarom dus dit rauwe rouwvers.

(Roger Raveel : Reikende hand
©art-gallery.be)

ROUW IS EEN LICHAAM

Rouw is een lichaam, liefje.

Het is je hand op tafel

met gespreide vingers op de tast,

het is het onzichtbare hart

in de ondenkbare ruimte

die zich vult met jou. Mooi

ben je, haast onwerelds en nabij

met gespreide vingers tastend

naar het hart en naar de pijn.

Er is geen ander zijn, geen

ander wezen dan wat blijft

en steeds opnieuw begint,

aan deze tafel zit in onweerlegbaar,

onbarmhartig tegenlicht, en zo

volstrekt alleen gelaten is.

(uit: Het Liegend Konijn,  2023/1, blz. 118)