Prikkels ... een afleiding of niet? -1-

Op mijn post van 17 april meldde ik kort iets over een tentoonstelling in het Gentse Guislainmuseum: "Prikkels. Tussen pijn en passie".  

(Sebastian Schutyser
enkele Noord-Spaanse hermitages)

  De tentoonstelling vertrekt vanuit het gegeven dat wij in onze samenleving worden      onderworpen aan duizenden prikkels van allerlei soort elke dag opnieuw: verschillende communicatiemogelijkheden, reclame in grote en aandachtzoekende kleuren, berichtgeving via klassieke en digitale kanalen, muziek en andere geluidsmuren, enz. Deze overvloed aan stimuli doet wat met een mens.
Iedereen zoekt zijn of haar manier om daarmee om te gaan: een mate van toelaten en afsluiten, open staan en wegvluchten, opzoeken en beheersen.
De tentoonstelling toont prikkelrijke en prikkelarme plaatsen en toont hoe mensen hierop reageren tussen de uitersten van doorgedreven afzondering enerzijds en opgaan in de baaierd van indrukken anderzijds. Hoe balanceren wij tussen overdaad en tekort aan impulsen?

(Johan De Wilde
Hands of Time 2011
detail)

Waar de tentoonstelling het brede scala aan belevingsmanieren toont, blijft het bij het opmaken van een 'status quaestionis'.  De Australische filosoof Damon Young bracht in 2008 een werk uit met als titel: "Distraction. A Philosopher's Guide to being free" en in Nederlandse vertaling (2014 bij Ten Have) heet het gewoon :"Afgeleid". Dat boek lag al een tijd te wachten om gelezen te worden en het bezoek aan de expositie 'Prikkels' was het zetje dat ik nodig had om het effectief te lezen.
De eerste vraag die Young oproept als ik zijn boek lees naast de tentoonstelling is: die veelheid aan prikkels maakt in ons emoties wakker van verveling, irritatie, apathie of juist opwinding, gejaagdheid, onrust. Al die emoties plaatsen ons voor de vraag: wat doe ik met die prikkels én vooral in functie van wat reageer ik? Woorden als afleiding, verstrooiing, gefocust zijn enz. doen vermoeden dat we ons leven inrichten naar een bepaald doel en die prikkels zijn dan soms een belemmering om dat doel te bereiken. Young zoekt heel zijn boek lang wat ons ultieme doel kan zijn als mens en hoe de samenleving én wijzelf voortdurend afgeleid worden/afleiding zoeken.
Waar de tentoonstelling de prikkels toont en wat het kan doen met een mens, daar vraagt de filosoof welke uitdaging voor elke persoon ligt in die prikkels. Via een aantal figuren zoekt Young waar en hoe we afgeleid worden in alle sectoren van ons leven (werk, vrije tijd, politiek, kunst, persoonlijkheid, relaties) en hoe we daarmee kunnen omgaan.
Eén citaat van Nietzsche bij Young om deze eerste verkenning af te sluiten: "Wanneer we in stilte alleen zijn, vrezen we dat ons iets zal worden ingefluisterd."