De verwonder(en)de wereld van Paul Klee - 3 -

De verwondering die werken van Paul Klee oproepen doen ons even stilstaan en kunnen ons tijdelijk uit ons evenwicht brengen, ons voor een ogenblik ontheemd doen voelen. Voor wie zich wil open stellen voor dat verhaal kan er iets gebeuren, een ontmoeting met het wezenlijke. Hier wil ik even stil houden bij een eerste werk uit de tentoonstelling Paul Klee Entre-mondes.

Het LaM in Villeneuve-d' Ascq bezit enkele werken van Paul Klee, waaronder een werk uit 1923 met als titel : "Versunkene Insel" of het verdronken eiland. Bij gelegenheid van de tentoonstelling over Klee (nog tot 27/02/2022) publiceert de uitgeverij BeauxArts een themanummer waarbij een uitsnede van dit werk op de kaft prijkt. 

Laten we eens het gehele werk tot ons spreken. Het is een iets groter werk -binnen het oeuvre van Klee dan toch- van 46,2 x 65,3 cm. Het is een aquarel op papier. 

(foto Marc Deconinck)

Het werk toont een geometrische onderlaag van rechthoeken waarop een mysterieus blauw getint landschap zweeft. Op het moment dat Klee dit werk maakt is hij in Weimar leraar aan het Bauhaus. Zien we in dat strakke lijnenpatroon invloeden van het Bauhaus? 

Sterren, vissen en planeten/manen zien we en een eiland met een berg waarop huizen gestapeld zijn. Het geheel ademt een onder-water-stilte uit. 

Is het Atlantis dat we zien, de mythische verdronken stad? Is het de droom van een verloren beschaving?  

Een donkerblauwe horizontale strook op ongeveer een kwart van de benedenrand draagt als het ware het eiland. De blauwgrijze en blauwwitte planeten bovenaan, witgrijze huizen op het eiland en langwerpige witte en blauwgrijze vlakken rond/op het eiland zorgen voor een ritme. Het zijn als het ware stenen in het water waarlangs je als kijker van het ene naar het andere springt. 

Maar anno 2021 naar dit verdronken eiland kijken maakt ook een andere associatie wakker. Door de opwarming van onze planeet en de stijging van de zeespiegel kunnen er binnen 50 of 100 jaar heel wat delen van de aarde onder water staan. Er kunnen nog veel verdronken eilanden bijkomen.

Het poëtische beeld dat ons doet stilstaan en verwonderd afvragen wat we zien kan een verbijsterend toekomstvisioen worden.

Of zoals Corn. Verhoeven zegt: "Niets laat de verwondering 'gewoon'. 'Alles is anders' is het devies van de verwondering." (Inleiding tot de verwondering, blz. 48)