Ver(s)beeld : Surinx ziet Aert Van der Neer

 

Dichters verdichten onze blik op schilderijen. 

Ze nemen ons mee naar de schilder, maar 

evenzoveel naar hun eigen voelen en zoeken.

Zo ook de minder bekende dichter Achilles M. Surinx (1941)

bij een schilderij van 

(Aert van der Neer : Landschap bij maanlicht ca.1652
©Hamburger Kunsthalle)

de Hollandse landschapsschilder 

Aert Van der Neer (1603-1677). 

Het is laat in een maanverlichte nacht, 

vissers zijn in de weer en 

de bomen staan jong in het blad.

De dichter ziet een ochtendgloren, 

begin van een nieuwe dag,

begin van een nieuw leven... 

maar in een andere omgeving.

OPEN LUCHT

De eerste morgengloed streelt

het rimpelloze water, de vroege

vissers en een pratend paar.

Van der Neer staat stil.

De bomen dragen lentegroen.

Hun namen ken ik niet.

Als ik Van der Neer eens was,

liep ik weg van hier.

Ik zocht mijn tweede adem

in de schaduw van herstelde gevels

om nieuw te worden wie ik was:

een man zonder hoed.

Blootshoofds dronk ik

woorden aan een uitverkoren

bron van nabij geluk

en vond weer open lucht.

(uit : Surinx, Achilles M., Wat het voorstelt. Gedichten 1989-2017,  uitg. Aleph Press, Wevelgem, 2017, blz.186)

No Hero : Rosa Loy en Neo Rauch

 In de Brusselse Bozar was er in 2013 een grote tentoonstelling met werk van de Duitse schilder Neo Rauch. Toen werd er niet gerept over zijn vrouw, Rosa Loy, die eveneens schildert. In het plaatsje Delden (provincie Overijssel, Nederland) loopt nog tot eind augustus een tentoonstelling met het werk van dit schildersechtpaar onder de titel 'Kleine Ewigkeit'. Daar ibevindt zich het museum No Hero dat als kern de privécollectie toont van Geert Steijnmeijer, vooral hedendaagse kunstwerken van Nederlandse en Duitse artiesten, met ook oog voor Chinese en Vietnamese kunst. 

Nog tot en met 31 augustus is er dus de expo van twee artiesten die worden gerekend tot de Leipziger Schule en die hun eerste stappen in de kunst zetten tijdens de DDR periode.

Voor dit echtpaar is elk schilderij 'een kleine eeuwigheid', een tijdloze reflectie waarin toeschouwers eigen betekenissen kunnen vinden. Beiden scheppen een raadselachtige wereld waarin figuren vaststaan in een wereld waar van alles kan gebeuren. Beide artiesten verzetten zich uitdrukkelijk tegen de dwang om eenduidig en maatschappelijk interpretabel te zijn. Hun schilderijen hebben geen vaste interpretatie nodig, maar nodigen uit tot een zintuigelijke ervaring.

In een video-interview dat ook te zien is in deze tentoonstelling leggen ze hun visie op kunst uit.

(beeld uit video-interview met Neo Rauch en Rosa Loy) 

Daarin stelt Rosa Loy dat zij minder geduld heeft dan Neo Rauch, en je merkt als bezoeker dat inderdaad de werken van Rauch méér doorwerkt zijn en schilderkundig interessanter, maar 'inhoudelijk' bieden beiden sprookjes en raadsels aan waarbij de toeschouwer honderduit kan associëren. 

Hieronder een schilderij van Neo Rauch, getiteld "Das Wehr". Dit Duitse woord kan meerdere zaken betekenen en nodigt dus uit om ons niet vast te pinnen op één kijk. Wehr : stuw, dam, verdediging.

(Neo Rauch : Das Wehr 2018 - eigen foto)

En nu een schilderij van Rosa Loy met als titel "Bestellung" (2003). We zien een vrouw die gretig een pakje opent. Die gretigheid wordt mooi gesuggereerd door die vele handen. Onmiddellijk zie je ook jezelf: hoe sta ik tegenover pakjes, hoe open ik die, welke verwachtingen spelen mee???

(Rosa Loy : Bestellung 2003 - eigen foto)

De regenachtige zondag waarop wij de expo bezochten, zagen we dat alles draaide op vrijwilligers en hoorden we dat dit museum na deze tentoonstelling sluit. Het museum werd opgericht in 2018... Een verzamelaar die voluit wilde inzetten op het stimuleren van het genieten van kunst geeft er blijkbaar de brui aan. Jammer...

Museum MORE -eerste kennismaking -

 In een groot nieuw gebouw in het plaatsje Gorssel, tussen de Hanzesteden Deventer en Zutphen in het oosten van Nederland, bevindt zich het museum MORE, een themamuseum voor modern realistische kunst. Er is een ruime vaste collectie te zien, naast tijdelijke expo's. 

De opstelling van de vaste collectie laat ruimte om te ademen en biedt via een aantal quotes op de muren een uitzicht op verschillende mogelijke benaderingen van het begrip 'realisme' in de beeldende kunst.

In het begin van het bezoekersparcours is het al meteen raak dank zij de filosoof Donna Haraway.

(Fer Hakkaart : Travestie in openbaar toilet 1975-1980 - eigen foto)

Andere quotes onderweg zijn al even prikkelend.

Zoals filmmaker Federico Fellini : 

Realisme is geen goed woord. In zekere zin is alles realistisch. Ik maak geen onderscheid tussen fantasie en werkelijkheid.

Of nog een andere Italiaan, schrijver Elias Canetti : 

De weg naar de werkelijkheid gaat via beelden.

Of ook kunstcriticus John Berger : 

Wij kijken nooit simpelweg naar één ding. Waar we naar kijken is het verband tussen dingen en onszelf.

(zaalzicht museum MORE - eigen foto)

Keuzestress

 Het woord keuzestress gebruiken we doorgaans in de context van

(Herderstasje
©Nature Today)

onze consumptiesamenleving : stress omwille van de overvloed aan mogelijkheden waaruit we moeten kiezen. 

Dichter Luuk Gruwez lijdt ook aan keuzestress wanneer hij in de tuin werkt. De keuzes liggen op een ander niveau. Het gaat over het leven zelve. Maar dank zij zijn gedicht "Dilemma" (Het Liegend Konijn 2025-nr.1, blz. 70) wordt deze keuzestress opgetild naar een 'next level' zoals dat nu hip klinkt. Zo wordt de eigen tuin opgetild tot onze samenleving (klein of groot-kies maar). En de vragen die hij stelt worden nu confronterend. Het gaat over kruid en onkruid..., termen die in de mond van bepaalde politici opeens een heel beladen inhoud meekrijgen. Zo lees ik toch dit gedicht...

Welke keuzes maak ik? Hoe open sta ik?

DILEMMA

Stel : je hebt een tuin, bent vertrouwd met alles wat erin gedijt,

respecteert het reglement van de natuur, gehoorzaamt

weer en wind, heerst over smekende grond, besproeit,

bemest hem, gaat onverdroten al zijn vijanden te lijf.

Stel : steeds sta je open voor een verkwikkend gesprek

met alle gewassen: zonder onderscheid een luisterend oor,

een zorgzame blik. Zweer op de kut van je moeder dat dit zo is.

Dan nog weerklinkt diep in je misschien deze verscheurende

vraag : wanneer het onkruid fraaier is dan het kruid,

wat trek je uit, het onkruid of het kruid?

Heb je dan toch een favoriet? Nee, niet die ene, fraaist

gekleurde met zijn glorieuze bloesem! Niet de fijnzinnige

anemoon of de enigszins pompeuze pioen. Maar iets,

ik weet niet wat, dat wedijvert met het nietigste,

het onaanzienlijkste. Een herderstasje misschien

dat niets liever wil dan voor jou de enige te zijn.

Natuur in het museum Singer Laren-wij zijn natuur !

 Naast de tentoonstelling "Lokroep van de natuur" (tot 7 september) is er in het museum Singer Laren nog een tweede tentoonstelling rond het thema natuur, nl. "Wij zijn natuur". Hier staan hedendaagse kunstwerken (vooral installaties) centraal waarin de mens als onderdeel van de natuur wordt getoond. Ook het menselijke ingrijpen met de kansen, risico's en misgrepen wordt getoond. Deze expo kwam er onder impuls van prinses Irene van Lippe-Bisterfeld. De tentoonstelling toont de verwevenheid van al wat leeft op onze planeet en hoe de mens zichzelf te eenzijdig heerser denkt over alles wat leeft.

Boeiende thematiek met een aantal heel intrigerende werken. Stof tot nadenken om dan er dan ook iets mee te doen in je leven.

(tekst van prinses Irene)

We zien bijvoorbeeld op eerste zicht een marine, een schilderij met een blauwgrijze zee en een grijze lucht. Maar als je dichter komt, merk je dat dit 'schilderij' een zee toont vol met metalen haakjes. Zo blijft dit beeld haken in je geheugen. Van waar die haken? Zijn het vishaken en wil de artiest iets zeggen over de overbevissing? Zijn het achtergelaten metalen die symbool staan voor de vervuilende activiteiten van de mens? Hoe dan ook, de zee is niet onschuldig maar drager van een menselijk ingrijpen dat pijn doet. Dit is een werk van de Cubaanse artiest Yoan Capote en het werk heeft als titel : Isla la otra orilla (eiland...de andere oever). En ook deze titel blijft vragen oproepen.  

(eigen foto's)

Op een andere manier zien we hoe fotograaf Jackie Mulder vanuit foto's van de natuur komt tot broze, breekbare en toch sterke installaties die vragen om stil te staan bij hoe we kijken naar onze omgeving en hoe we deze proberen te manipuleren. Zoals de artiest de eigen foto's manipuleert tot een nieuw geheel.

Met deze en andere kunstwerken doet de tentoonstelling onze hersenen en ons hart werken. Nog tot eind augustus.

(Jackie Mulder - foto : Marc Deconinck)

Natuur in het museum - Singer Laren

Nog tot 7 september is in het Noord-Hollandse Laren een expositie in het museum Singer over de lokroep van de natuur. We zien hoe kunstenaars uit de steden wegtrokken naar de boerenbuiten om de natuur te ontdekken en de boerenmensen die dicht leven bij en met de natuur. Het plattelandsleven krijgt een aantrekkingskracht dat artiesten nog eens extra in de verf zetten. 

 Hierbij enkele zaalzichten naast een werk van Richard Roland Holst uit 1883 met een boomgaard in het dorpje Eemnes (eigen foto's).

 

Een bijzondere tentoonstelling op een bijzondere plek over een bijzonder thema : h3h

 Nog tot en met 3 augustus kan je in Oosterhout (70 km boven Antwerpen) op een bijzondere locatie terecht voor een bijzondere tentoonstelling. In Oosterhout heb je wat genoemd wordt de heilige driehoek (h3h). Aan de rand van deze stad liggen op een steenworp van elkaar drie kloosters. Er is het Sint-Catharinadal bewoond door zusters Norbertinessen, de Onze Lieve Vrouwabdij bewoond door zusters Benedictinessen en de Sint-Paulusabdij, gesticht door Benedictijnen en nu bewoond door de Communauté du Chemin-Neuf.

Voor de vierde keer wordt daar een kunstbiënnale georganiseerd, dit keer met als thema : A Deeper Shade of Soul (een diepere zielskleur). Doorheen het kunstparcours worden de kloosters verbonden met de zinzoekende artiesten en zijn er her en der linken met actuele maatschappelijke thema's.

Twintig hedendaagse artiesten hebben daarvoor een kunstwerk gemaakt of uitgekozen. Zoals altijd bij zo'n thematentoonstellingen is het aanbod gevarieerd. Geluidsinstallaties, beeldhouwwerken, schilderijen en beeldende installaties zorgen voor een veelkleurig en veellagig geheel. Hier wil ik slechts een paar beelden presenteren als smaakmaker.  

Bij het binnenkomen ziet de toeschouwer op het gras een grote veelkleurige ster, sculptuur gemaakt door  de Braziliaanse artiest Marlon de Azambuja. Deze ster verbindt denkbeeldig hemel en aarde, materie en geest. De artiest licht zijn werk toe. 

Sterren hebben een belangrijke betekenis in religie, mystiek en astrologie. De ster, ontworpen voor h3h, kreeg als naam : Stella Maris (ster der zee), een eretitel van de heilige Maria. In de middeleeuwen werd Maria als Stella Maris symbolisch verbonden met de poolster als gids en houvast. Mensen hebben altijd hemellichamen gebruikt om zichzelf te oriënteren in de wereld, zowel geografisch als poëtisch-symbolisch. De Braziliaanse dichter Helena Kolody dichtte: Pintou estrelas no muro, e teve o céu ao alcance das malos (Hij schilderde sterren op de muur en had de hemel binnen handbereik).

(Marlon de Azambuja : Stella Maris - eigen foto)

In een gang naast de kloosterkerk van Sint-Catharinadal hangen een reeks tekeningen en gouaches van de Oostenrijkse Ceija Stojka (1933-2013), die als Romameisje drie concentratiekampen overleefde. Rond haar vijftigste begon ze haar trauma's te schilderen, soms in heel donkere tinten die vooral de verschrikkingen van haar kampervaringen uitbeelden, soms in heel kleurrijke beelden waarbij vaak een Mariakapelletje is afgebeeld omdat Stojka gelooft dat ze de kampen heeft overleefd mede dank zij de steun van haar geloof. De Roma-genocide krijgt door de situatie in Gaza een actuele, diepere kleur. 

(Ceija Stojka twee gouaches - eigen foto)