TRAUMAtisch Brugge - De dodendans krijgen we niet dood!

 Dans die versteent tot een sculptuur : 

hoe doodser kan het nog?

En als die dansers dan nog eens skeletten zijn 

die weggelopen lijken uit een schilderij van Ensor?

En als dat alles nog eens 

wordt gepresenteerd met een grijze patina?

Dat toont ons Hans Op de Beeck met een stilstaande carrousel voor de Walburgakerk in het centrum van Brugge in het kader van de Triënnale Brugge 2021. 

Zijn werk gaf hij als titel mee: Danse Macabre. Uitdrukkelijk knipoogt de kunstenaar naar de vele skeletten die James Ensor schilderde en tekende.

(James Ensor : Geraamten in travestie, 1894
©Het Nieuwsblad)

De dance macabre-verbeelding in beeld, woord en muziek is wellicht in de 14de eeuw ontstaan, toen overal in Europa de pest lelijk huis hield en de mensen manieren zochten om met die alomtegenwoordige en ontluisterende pandemische dood om te gaan. Op de Beeck en Ensor en hun dansende skeletten passen dan ook in een lange traditie.

(eigen foto 18/6/2021)

Als toeschouwer kan je rondjes draaien rond de draaimolen in plaats van omgekeerd. Je kan je vergapen aan de vele details die de relativiteit van de geneugten des levens willen verbeelden (rijk gevulde borden met voeding, glazen overal) alsook de gelijkheid van alle mensen in de dood (elegante dames met parasol, kinderen, kromgebogen oudjes,...). Volgens het bezoekerskrantje van de Triënnale wil de artiest de toeschouwer aanzetten tot  contemplatie : nadenken over zichzelf, over de samenleving, over de zin van leven en dood.

(foto Marc Deconinck 18/6/2021)

Het is een mooie installatie/sculptuur maar toch miste ik iets, vond ik het iets te braaf en te Disneyachtig. Het miste mij iets wat zich vastzet in mijn geheugen en emoties oproept; het is mij iets te cerebraal. 

Het thema van de dodendans werd natuurlijk ook muzikaal uitgewerkt door de eeuwen heen in liederen en dansen. In meer recente tijden kreeg het vorm op verschillende manieren en werd het van tijd tot tijd uitgewerkt tot een choreografie. Die 'levendige' dodendansen betrekken mij meer bij het thema dan de doodse draaimolen van Op de Beeck.

Ik wil je laten delen in twee uitvoeringen van 'moderne' dodendansen, een van goed 90 jaar terug (Kurt Jooss met 'De Groene Tafel -1932) en een van 10 jaar terug(Q61).

Het filmpje van 5'45" geeft een soort inleiding tot dat ballet en biedt een kort fragment, want het totale ballet (wat je ook op You Tube kan vinden) duurt ruim 37'30"".

Bij de meer recente 'dodendans' vond ik de bijkomende informatie bijzonder intrigerend ( cfr. https://dansmagazine.nl/reportage/danse-macabre-dansen-op-het-kerkhof).  Choreografe Ann Van den Broek bracht in 2011 haar productie Q61. Dit was een dodendans die ook uitgevoerd werd op het kerkhof van Alkmaar. Maar deze dans op die locatie lokte veel reacties uit, zorgde voor een rechtszaak en dansers werden bedreigd. Blijkbaar mocht de draaimolen van het 'veilige' leven niet verstoord worden. Blijkbaar was de spiegel die de danser voorhielden té cru. Ze zetten dat jaar dan ook hun project stop.  Later  in de zomer van 2014 werden wel voorstellingen gebracht op Antwerpse begraafplaatsen onder de titel Q61 Cemetary (cfr. De Standaard 24 augustus 2014).

Hier een (promotie?)fragment uit de productie Q61.

De dansers dolen rond in een beperkte ruimte, overgeleverd aan hun emoties en een onbegrensde energie. Ze proberen hun pogen te relativeren en de zinloosheid ervan te accepteren. Het ritme wordt opgedreven en ze vinden uiteindelijk rust in hun graf.

En tot slot: in 2020 kwam de recentste film uit van François Ozon, die uitmondt in een ... jawel dans op een kerkhof. 

De dodendans krijgen we niet dood.