In het kielzog van Shilpa Gupta - 1 -

 Soms overkomt het je : woorden en/of beelden die je dagenlang meedraagt omdat ze de verwondering in jezelf aanwakkeren over alledaagse dingen zoals taal, grenzen, afstamming of vrijheid. Dan kijk je anders naar het 'gewone' en dan blijkt wat we 'gewoon' noemen niet zo gewoon.

In het kielzog van mijn bezoek aan de tentoonstelling "Vandaag zal eindigen" in het Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (MUHKA) wil ik enkele effecten van dat bezoek met je delen. De tentoonstelling wordt gepresenteerd als een tussentijdse overzichtstentoonstelling van deze Indiase kunstenaar Shilpa Gupta (°1976).

Haar installaties ademen poëzie uit, maar dan poëzie met een scherp randje. En verschillende kunstwerken maakten in mij associaties wakker met andere kunstwerken. Die dialoog zorgt voor een extra dimensie en geeft een mens extra zuurstof.

Hier iets over het werk Someone Else - A Library of 100 Books Written Anonymously or Under Pseudonyms.  

(©Pat Verbruggen -website MUKHA)

Eerst iets over dat getal honderd: ook in andere werken brengt ze honderd elementen samen. Dat getal wil duidelijk aangeven dat het om véél gaat en dat het niet zomaar af te doen is als een toevalligheid.

Dan die bibliotheek: Gupta is sterk bezig met taal en de plaats en betekenis ervan in een samenleving. Dan denk je vlug aan de plaats waar taal tot boek vervelt en te raadplegen is in een bibliotheek.

(eigen foto)

Maar de uitvoering van deze bib doet ook nadenken: alles is in metaal (de boekenrekken én de boekomslagen), de titel en gebruikte schrijversnaam zijn in het staal geëtst. Het geheel oogt en voelt grijs en koud, onpersoonlijk en levenloos. En daartussen in kan je op elke omslag lezen waarom de auteur niet kon/durfde onder eigen naam te publiceren.

De boekomslagen zijn bovendien leeg: ze missen een ziel, een identiteit. 

Het werk houdt ons een spiegel voor over (zelf)censuur en vooroordelen die geworteld zijn in een cultuur of historische periode. Het doet de vraag rijzen: welke groepsnormen wegen op dit moment zwaar -ook in ons zogenaamde vrije West-Europa - en voor sommigen verstikkend?

Maar, zoals hierboven gezegd, roept dit werk ook de herinnering op aan een andere installatie, gezien in Kassel tijdens de Dokumenta van 2017. Het betreft een werk van de Argentijnse kunstenaar Marta Minujin, opgesteld op het centrale plein van Kassel recht tegenover het Fidericanum, de centrale ruimte van de vijfjaarlijkse kunstmanifestatie Dokumenta.

Het was de blikvanger: het parthenon van de boeken, opgebouwd met allemaal boeken die ooit ergens in de loop van de geschiedenis verboden waren. Dus een soort bibliotheek van verboden boeken... 

(©AFP)

Opnieuw het thema van censuur en vrije meningsuiting. Twee installaties die indruk maken door hun uitvoering en hun zeggingskracht. Twee installaties met een hoge actualiteitswaarde : naast de officiële en/of feitelijke censuur in vele landen is er ook de verborgen dwingelandij van de algoritmes van de social media.