Wanneer zijn beide ouders gestorven zijn schrijft de Russische dichter Joseph Brodsky een uitgebreid in memoriam. Het NieuwWereldTijdschrift publiceerde in november 1986 de Nederlandse vertaling van Kees Verheul. De dood van zijn ouders is een aanleiding voor Brodsky om te schrijven over zijn leven en de herinneringen aan zijn eerste vaderland, Rusland. Al schrijvend ontdekt hij dat het menselijke geheugen ook zijn eigen wegen gaat. In deze laatste bijdrage enkele citaten hierover.
Geheugen is een visnet
"'Op je verjaardag en met Nieuwjaar moet je altijd iets splinternieuws aandoen. Op zijn minst sokken' - dit is de stem van mijn moeder. 'Eet altijd iets voor je op bezoek gaat bij iemand die je baas is: je chef of je officier. Op die manier krijg je wat lef.' (Hier is mijn vader aan het woord). 'Als je net de deur bent uitgegaan en je terug moet omdat je iets hebt vergeten, kijk dan even in de spiegel voor je weer naar buiten gaat. Anders kun je narigheid krijgen.' (Zij weer). 'Denk er nooit aan hoeveel je hebt uitgegeven. Denk eraan hoeveel je kunt verdienen.' (Dat is hij). 'Loop nooit op straat zonder jasje.' 'Het is goed dat je rood haar hebt, wat ze ook mogen zeggen. Ik was een brunette en brunettes zijn een beter doelwit.'
Ik hoor deze vermaningen en instructies maar het zijn fragmenten, details. Het geheugen verraadt iedereen, vooral degenen die we het best hebben gekend. Het is een bondgenoot van de vergetelheid, het is een bondgenoot van de dood. Het is een visnet met een heel geringe vangst en met het water eruit weggelopen. Je kunt het niet gebruiken om iemand te reconstrueren, zelfs niet op papier. Wat is er aan de hand met die zogenaamde miljoenen cellen in je hersens? (...)
Economisch gebruik van de hersenen
"Vermoedelijk gaat het er gewoon om dat er geen continuïteit mag zijn, van niets. Dat manco's van het geheugen alleen maar een bewijs zijn van de ondergeschiktheid van een levend organisme aan de natuurwetten. Geen enkel leven is bedoeld om bewaard te blijven. Alleen een farao heeft aspiraties om mummie te worden. Aangenomen dat de voorwerpen van je herinnering dit soort nuchterheid bezitten, kan dit je verzoenen met de kwaliteit van je geheugen. Een normaal mens verwacht niet dat er iets eeuwig zal voortduren; hij verwacht zelfs geen duurzaamheid voor zichzelf of voor zijn werk. Een normaal mens herinnert zich niet wat hij bij zijn ontbijt heeft gegeten. Dingen van een routinematige, zich telkens herhalende aard, zijn bedoeld om vergeten te worden. Je ontbijt is daar één van; je dierbaren eveneens. Het beste wat je kunt doen is dit toeschrijven aan een economisch gebruik van de hersenruimte.
En je kunt die wijselijk uitgespaarde hersencellen benutten om te overdenken of manco's van het geheugen niet alleen maar een onderdrukt stemgeluid zijn van je vermoeden dat wij allemaal slechts vreemden voor elkaar zijn. (...) Dat een kind zich zijn ouders niet herinnert omdat hij altijd op weg is naar elders, klaar voor de sprong naar de toekomst. Ook hij spaart zijn hersencellen vermoedelijk voor toekomstig gebruik. Hoe korter je geheugen is, hoe langer je leeft, zegt een spreekwoord. "
Brodsky zal herinnerd blijven als Nobelprijswinnaar Literatuur en wie hem leest ontdekt een bijzonder leven en ontdekt ook een spiegel om het eigen leven anders te zien.
