Al bladerend in het juli nummer van het NieuwWereldTijdschrift van 1984, nu ruim veertig jaar geleden, herlas ik wat Hans Helms concludeerde na acht jaar research over computergebruik en impact op de mens. Wat toen soms nog wat wazig klonk, is nu ontzettend reëel geworden en daarom is deze tekst nu actueler dan ooit.
Hier zal ik in dit en volgende berichten via een aantal citaten zijn gedachtengang aanbrengen.
Een tekst die nog blijft appelleren en de recente wereldtop in Parijs over Artificiële Intelligentie in een ruimer perspectief plaatst.
Kinderen zonder ervaring met computer zonder ervaring
"Kinderen en jonge mensen moeten vandaag op een vanzelfsprekende en onkritische manier leren omgaan met computers. Ze mogen en kunnen niet kiezen tussen de vrije ontplooiing van hun verstandelijke vermogens en anderzijds hun onderwerping aan de strenge, instrumentale Ratio van de computer, want zoals journaliste Pamela McCorduck schrijft 'Reeds in de nabije toekomst zal niemand op geloofwaardige wijze aanspraak kunnen maken op verstand, als hij niet grondig afhankelijk is van dit nieuwe instrument'. (...)
Zo wordt kinderen al in de lagere school via computerspelletjes bijgebracht, dat de mens niet langer moet ageren (in de zin van : rationeel handelen) maar reageren: hij moet volgens een vast denkpatroon leren reageren op vermeende feitelijke toestanden - en iedere spelbeurt versterkt het reactief gedrag van de kinderen. Nog voor het secundair onderwijs krijgen ze plezier in de uitoefening van macht over mensen en dingen, doordat ze computerprogramma's leren schrijven die anderen dwingen te reageren. Dit voor hen nieuwe machtsgevoel én hun onrijpheid beletten hen te begrijpen dat ook zij zelf alleen maar reageren op een gegeven denkpatroon.
Joe Weizenbaum, computerspecialist aan het Massachusetts Institute of Technology, een der oprichters van de Artificial Intelligence en zijn collega Edward Feigenbaum, vergelijken zulke onrijpe computer-adepten met 'lui die het hebben klaargespeeld, zich vloeiend uit te drukken in een vreemde taal, om nadien te constateren dat ze zelf niets eigens te vertellen hebben'.
Hoe zou het ook anders kunnen? Deze kinderen en jonge mensen beschikken nog niet over ervaringen die werkelijk de hunne zijn. Hoe zouden ze iets eigens kunnen meedelen als ze niet eens een persoonlijke geschiedenis bezitten, een op subjectieve ervaringen gebaseerd levensverhaal?
Computers geven geen ervaringen door, tenzij ervaringen in het omgaan met computers."
Verlies aan voorstellingsvermogen
"Computers kunnen het menselijk handelen of het gedrag van voorwerpen nabootsen, maar zulke simulaties laten geen ervaringen achter. Zo brengen ze een afglans van de werkelijkheid teweeg, een 'kunstmatige ervaring'. De kringloop van simulaties binnen de computer - van het 'intelligente' programma dat werkelijkheid simuleert en de daaruit afgeleide pseudo-ervaring, tot een schijnbaar alles omvattende pseudowerkelijkheid - kan natuurlijk een ronduit catastrofale invloed hebben op onze maatschappelijke realiteit.
 |
| (©gezondheidsnet) |
De Duitser Hans Helms laat zich inspireren in dit essay op Joe Weizenbaum (1923-2008) die op dertienjarige leeftijd met zijn ouders vlucht uit nazi-Duitsland omwille van de vervolging van de Joodse mensen. Deze achtergrond werpt daarom een bijzonder licht op volgende tekstpassage van Helms in NWT.
"Wie tot nietsdoen wordt gedwongen, wie buiten het sociale systeem wordt gesloten zonder de hoop daar ooit opnieuw een functie te vinden, verliest geleidelijk het vermogen tot denken: hij verliest een groot deel van zijn voorstellingsvermogen, zijn verbeelding: volledig herleid tot hier-en-nu-denken, kan hij moeiteloos worden ingeschakeld in om het even welke antisociale onderneming. Na 1933 waren het precies de emotioneel totaal afgestompte langdurige werklozen, die de meest afschuwelijke beulsknechten werden van de SS. Hun verlies aan verbeelding, hun onvermogen tot medelijden, hun onvermogen zich het lijden van anderen zelfs maar voor te stellen, verklaren hun systematische folterpraktijken en hun vernielingswerk in de concentratiekampen.
(...)
Iedereen die omgaat met computers, of gedwongen is te functioneren in een door computers gedirigeerde omgeving, doet dit ten koste van zijn fantasie -tenzij hij of zij behoort tot de weinigen die werkelijk weten hoe een computer zijn ins omzet in outs. Want Joe Weizenbaum heeft aangetoond dat men heel gemakkelijk computerprogramma's kan schrijven zonder te weten hoe een computer functioneert."
Helms noemt dit een versmalling en een verschrompeling van de persoonlijkheid die vaak asociaal gedrag doet toenemen en dikwijls een vorm van dwangneurotisch gedrag genereert. Wie denkt bij deze passage niet aan de USA anno nu en het succes van Trump in de voorbije presidentsverkiezingen en aan de groeiende populariteit van populisten...
Geen opmerkingen:
Een reactie posten