Wisselseizoen Herfst

 Om het af te leren hier nog één vers over de herfst.

DE HERFST

(eigen foto
Fumay -departement Ardennes
oktober 2011)

heeft weer flink uitgepakt:

de bruinrode loper uit, eikels

voor de pijp, kastanjes voor

het vuur, paddestoelen om tot

sprookjes in te keren. De zon

weerlicht aan de grond, ritselt

tussen afgeleefd blad en overal

het wuiven en zwaaien, depressies

binnen en buiten. Alles trekt

zich terug, de takken in hun

boom, de bomen in hun wortels,

de mens in zijn dromen. Wisseling

van jas, sjaal wordt das,

rooksignalen van overlevenden.

(Victor Vroomkoning in: De geur van ieder najaar. Herfstgedichten.  Ingeleid door Hafid Bouazza.

Uitg. 521, Amsterdam, 2020, blz. 75)

Lage winterzon

 De zon gaat alsmaar lager staan.

Het kan zo heerlijk kuieren zijn in dit najaarslicht,

maar het kan zo heerlijk vervelend zijn bij het fietsen of autorijden.

De lage zon geeft, voor wie wil kijken, aan alles een vollere dimensie.

Dichter Erik Menkveld (1959-2014) vraagt om even stil te worden in die lage zon.

EVEN

(Amsterdam Museumplein
december 2013 - eigen foto)

Ga maar even zitten

denken aan zeer bepaald

maar willekeurig zand

ergens in de aarde,

een verloren compositie

van Anonymus, gevaar

dat iemand liep in 1860,

alle lucht die Coltrane

ooit heeft ingeademd -

en kijk eens wat een kleuren

in de ramen van je tijdelijke

huis bij lage zon.

(uit: Menkveld, Erik, Verzamelde gedichten, uitg. Van Oorschot, Amsterdam, 2016, blz. 9)

(John Coltrane was een jazzsaxofonist 1926-1967)

Bourse de commerce Parijs

 Enkele weken terug bezocht ik de volledig gerenoveerde Bourse de Commerce, hartje Parijs, 

waar de mecenas Pinault een deel van zijn collectie tentoonstelt. 

Een gebouw dat schittert met een mooie collectie hedendaagse kunst die er kan schitteren. 

Al dat schitteren levert ook reflecties op.

(installatie van Larry Bell)

(eigen foto's 27 augustus 2022)

De Groote Oorlog is er weer...

 Op plaatsen waar je het niet zo direct verwacht kom je hem toch wel tegen : de Groote Oorlog.

Ik bezocht enkele dagen terug, na meer dan twintig jaar, nog eens het Singermuseum in Laren (Noord-Holland). Nadat Els Blokker haar Nordic-collectie aan het museum heeft geschonken en na ingrijpende verbouwingen ontdekte ik een heel hedendaags museum met een collectie waarbij de nadruk ligt op moderne kunst uit de 20ste eeuw, vooral van Nederlandse makers. 

In dat museum hebben ze een werk van de schilder die wij kennen als zijnde van de 'Latemse school', Gustaaf De Smet (1877-1943). Tijdens de eerste Wereldoorlog was hij gevlucht naar Nederland en verbleef er in Laren. Daar schilderde hij wat hij er zag, o.a. de 'Brink', het dorpsplein van Laren. Een mooi schilderij van een vluchteling.

Oorlog in de gedaante van vluchtelingen en hun kunst. In 2022 lijkt er niet zo veel veranderd ten opzichte van 1916. 

(foto: Marc Deconinck
Gustaaf De Smet : Brink in Laren 1916)

Treinen

Het maatschappelijke leven is veel veranderd door de komst van de spoorwegen. 

Afstanden werden kleiner. 

De beleving van 'tijd' werd anders want tijdzones werden op elkaar afgestemd. 

Ook het landschap veranderde zowel in de steden als daarbuiten. 

Het natuurgebonden levensritme van het landelijke leven moest zich aanpassen aan de industrie. 

Treinen werden ingezet voor een meer efficiënte economische organisatie in vredestijd én in oorlogstijd. 

Al deze elementen vind je terug in een vers 

van de Oostenrijks-Roemeense-joods-Amerikaanse dichteres Rose Ausländer (1901-1988).

TREINREIS

Zwart penseel

haalt een streep

door het landschap

De ruimte kent geen rust

rolt

door de rollende tijd

Waar zijn we

geen ogenblik hier

Drijvende wolken

over heuvel en huis

venster en vloed

Stoppen we?

Te laat

de aansluiting gemist

voor de volgende halte

Geen stilstand brengt rust

We blijven verlangen

en halen

met het zwarte penseel

een streep door de wereld

(uit: De zevensprong. 7 Duitstalige dichters van de 20ste eeuw, Uitg. P, Leuven, 2009, p. 24) 

(vertaling: Piet Thomas en Edmond Ottevaere)

De zwarte penseelstreep verwijst natuurlijk naar de 'ijzeren weg'  maar deed mij ook denken aan enkele schilderijen waarin treinen prominent aanwezig zijn. En bij het lezen van dit vers vraag ik mij ook af of Ausländer ook dacht aan de treinen die joden deporteerden. Zij dook tijdens de tweede Wereldoorlog met haar moeder onder en ontsnapte zo aan de deportaties en vervolgingen. 

(Kandinsky : Eisenbahn bei Murnau 1909
©Lehnbachhaus)

Roestige herfst

(eigen foto - 27 oktober 2016)

 Nog een herfstgedicht dat nu uitdrukkelijk 

het landelijke leven oproept, 

naast een foto van bomen in het Fort Greene Park 

in Brooklyn, New York City. 

Stad of boerenbuiten  : herfst kleurt altijd roestig.

de bomen staan te roesten

in de herfstwind

de boeren verbranden

de resten van de zomer

(Bert Schierbeek uit :

 De geur van ieder najaar. Herfstgedichten. 

Ingeleid door Hafid Bouazza, 

Uitgeverij 521, Amsterdam, 2020, blz. 32)

Volledig herfst

 We blijven geboeid door dat wonderlijke seizoen dat de herfst is.

 Dichters helpen ons om die fascinatie altijd weer nieuw te houden.

Zo ook de Nederlandse dichteres M.Vasalis (1909-1998) 

dank zij bijvoorbeeld onderstaande gedicht.

HERFST

Uit het bewegenloze, stomme, zware,       

(M. Vasalis
©Neerlandistiek.nl)

omhoog gedoken. En daar stromen blaren

zo bijna woordelijk, onverantwoordelijk.

Er loopt een kind met lange ruige haren

waar de herfstzon hees op wordt en dol.

Het water van de vaart stroomt uit de horizon

en woelt en wemelt om zichzelf en draait

zoals een lange man, die zich geen raad

weet van geluk. En o dit koninkrijk

verrijst daar loodrecht naast de dood,

als een groot eiland en beweegt en klinkt

en ik betreed het met mijn voeten, die weer voelen

en met de kou en angst nog op mijn schouderbladen.

Ik roep het met de wortels van mijn stem nog in het ijs.

Zo, aan de rand van het nog niet en niet meer zijn

en van het tomeloze leven,

voel ik voor 't eerst in zijn volledigheid

en aan den lijve het vol-ledig zijn:

een orde, waarin ruimte voor de chaos is,

en voel de vrijheid van een grote liefde,

die plaats voor wanhoop laat en twijfel en gemis.

(uit: Vasalis, M. , Verzamelde gedichten, uitg. Van Oorschot, Amsterdam, 2019, blz. 118)

Herfstwerk

 In de herfst vallen de bladeren van de bomen. In parken en bossen ligt ’n centimeter dik tapijt van rottende blaren. Tijdens het Kunstenfestival Watou de voorbije zomer had de kunstenares Anne ten Ham in het kasteel De Lovie hele zakken bladeren laten aanrukken en in één kamer uitgestrooid. Deze installatie kreeg als titel "September".  Deze installatie kwam mij voor de geest bij een gedicht van Hubert van Herreweghen. De merel moet je er zelf bij denken of deze gaan bekijken in je buurt. Belet dat zelfs de zinnen op het blad sporen tonen van zijn gewroet...

HET SNAVELWERK

Het snavelwerk der merels in de blaren

                   des winters

                                     en doende of ze zijn dol

           met plots gedruis

                   als waren 't viervoetige beesten.

Het kan zo luchtledig zijn

                                     van hankeren en kroppen

                   in kamers

                                     kom ik in de tuin

                   o woud waar ben ik hier

woelt daar een everzwijn

                                     dan vliegt hij op

                                     de zwarte

                                     en schatert zijn plezier.

(uit: van Herreweghen, Hubert, Verzamelde gedichten, uitg. Lannoo, Tielt, 1986, blz. 280)

(Anne ten Ham : September
in De Lovie 
eigen foto - 8/8/2022)

 

Breda Theatre of Dreams - 10e fotofestival -9-

 Voor de laatste keer toon ik iets van het BredaPhoto festival, nog tot 23 oktober, op diverse locaties in de Noord-Brabantse stad Breda (NL).

De samenwerking van twee fotografen, Arguine Escandon (°1979 Bilbao Spanje) en Yann Gross (°1981 Vevey Zwitserland) leidde tot een project met als titel Aya. In de voetsporen van een fotograaf uit begin vorige eeuw, Charles Kroehle, gingen ze leven in de Peruaanse Amazonestreek. Zo kwamen ze tot de ontdekking en ontwikkeling van een organische manier van foto-ontwikkeling met pigmenten uit de bladeren. In hun geïmproviseerde labo in het bos maakten ze afdrukken die te zien zijn in Breda. Grote broze én intrigerende foto's van het Amazonewoud die je als toeschouwer als het ware binnenzuigen in het bos zelf. Hun muurgrootte doet je even wanen in het woud naast de fotografen. Wat je hier in het klein ziet doet dan ook weinig recht aan de foto's, maar het geeft misschien wel even een indruk. 

(foto's Marc Deconinck)

Breda Theatre of Dreams - 10e fotofestival -8-

 Nog tot 23 oktober kan je het BredaPhoto festival bezoeken dat zijn 10e editie viert onder de titel: Theatre of Dreams. Een veelzijdig en veelkleurig aanbod is te zien op vele verschillende locaties in de stad. Hier even aandacht voor de Egyptische fotografe Rehab Eldalil (°1989) die de regio terug opzoekt waar ze is opgegroeid : de zuidelijke Sinaïwoestijn met de bedoeïenen van St. Catharine. De foto's zijn indrukwekkend: het woestijnlandschap met zijn indruk van onbewoonbaarheid en daarin de bedoeïenvrouwen die hun plaats krijgen bij de fotografe. Tegelijk de nietigheid van de mens in zo'n overweldigend onherbergzaam gebied én de fierheid van de vrouwen die in vroegere tijden al te vaak werden vernederd en gediscrimineerd. 

(eigen foto's) 

Breda Theatre of Dreams - 10e fotofestival -7-

 Vandaag 11 oktober is de Coming Out Day. Op deze dag wordt aandacht besteed aan het 'uit de kast komen' van lbgtq+ mensen. Het is het moment waarop ze openlijk uitkomen voor hun seksuele geaardheid. Deze coming out is, zoals ik uit eigen ervaring weet, een heel moeilijk moment voor iedere niet-heteroseksuele persoon. Het is het eindpunt van een innerlijk proces van ontdekking, herkenning en erkenning van het anders-zijn en het is tegelijk een beginpunt van meer en meer vanuit je eigenheid kunnen en durven en mogen leven.

 Dat was, dat is en dat blijft een van de mooiste maar moeilijkste momenten en zo'n coming out day beleef je meerdere keren opnieuw. Nieuwe mensen, nieuwe (werk)omstandigheden, nieuwe situaties op reis,... telkens kan dit weer een coming out dag zijn. Alle wettelijke regelingen ten spijt blijft het nog altijd heel vaak niet zo evident.

Daarom op deze dag laat ik je meekijken naar foto's en teksten die mij heel sterk ontroerd hebben in Breda in het 10e Bredaphoto festival. In de StadGalerij Breda zijn foto's te zien van Indiase mannen die op soms heel subtiele wijze hun genegenheid uiten. De fotograaf en filmmaker Marc Ohrem-Leclef (°1971) toont fysieke aanrakingen en warme blikken die soms heel open, soms heel bedekt vriendschap en liefde zichtbaar maken. Daarnaast plaatste hij ook een aantal korte getuigenissen van mannen over hun zoekend omgaan met tederheid en anders-zijn. 

Breda Theatre of Dreams - 10e fotofestival -6-

In het vorige bericht op deze blog toonde ik reeds hoe Newsha Tavakolian de Grote Kerk van Breda tijdens het 10e fotofestival heeft omgeturnd tot een 'Space to Breathe' in een dialoog tussen foto's en wat er in de Grote Kerk aanwezig is.

In een kapel iets voorbij die waar het grafmonument van Engelbrecht II van Nassau is,  zie je een aantal slapende soldaten die op missie waren in Oost-Afghanistan , gefotografeerd door Tim Hetherington (1970-2011). De enscenering in deze zijkapel knipoogt naar de naastgelegen kapel waar het graf van een onbekende wordt bekroond met een liggend lichaam. De slapende, nog levende soldaten naast het dode lichaam van een middeleeuwer. Slechts een muur scheidt deze twee werelden die tegelijk zo verschillend én ook zo gelijkend zijn.

(eigen foto's)

Breda Theatre of Dreams - 10e fotofestival -5-

 De Magnum fotograaf Newsha Tavakolian mocht in de Grote Kerk van Breda fotografen uitzoeken die inspirerend waren voor de documentaire fotografie en die vaak ook een sterk persoonlijke introspectieve toets geven aan hun werk. Niet zo maar iets tonen als documentatie, maar ook als aanzet tot zelfreflectie. Het geheel kreeg als titel mee: Space to Breathe (ruimte om te ademen).

De tentoongestelde werken zijn vaak heel indrukwekkend, zelfs als het onderwerp intiem is. Maar Tavakolian zorgde ook voor een heel fascinerende enscenering voor de foto's. Er is een dialoog tussen de kerk én de foto's. 

Zo heb je het praalgraf van Engelbrecht II van Nassau waarbij de voeten van de sculptuur aankijken tegen een grote foto van Tavakolian waar je vier glimmende voeten kan zien.

(eigen foto's)

(eigen foto's)

Breda Theatre of Dreams - 10e fotofestival -4-

 De vele locaties en vele fotografen van BredaPhoto Festival nodigen de toeschouwers uit om te ontdekken waarover andere mensen dromen en hoe die dromen verbonden zijn met hun persoonlijke en/of groepsgeschiedenis. Zo brengt de in Curaçao geboren (°1994) Kevin Osepa foto's, video's en zelfs sculpturen samen tot een totaalinstallatie in de Stokvishallen. De titel van het geheel is Klof, Bario di Spiritu.

Een bepaalde weg, omzoomd door bomen, wordt de klof (=kloof) genoemd en is beladen met verhalen over geesten die zich sedert 1795 er schuilhouden na een opstand van de slaven tegen de Nederlandse onderdrukkers. Mysterie, duisternis maar ook fierheid en veerkracht spreekt uit dit geheel. De fotograaf lijkt te suggereren dat onderdrukking en slavernij de veerkracht van de bevolking niet hebben kunnen breken.

(eigen foto's)

Breda Theatre of Dreams - 10e fotofestival - 3 -

 Nog tot 23 oktober is het Bredaphoto Festival te bezoeken. De in Minsk geboren Alexey Shlyk (°1986) toont er een serie foto's onder de noemer 'Plastic Age'. De titel geeft onmiddellijk aan waarover het gaat: de mens die leeft in een tijdperk waar plastic alomtegenwoordig is. Wat doen we met plastic? Hoe gebruiken we het? De foto's zijn even kunstmatig als het materiaal plastic zelf, alles is duidelijk in scene gezet. Toch ogen ze ook heel poëtisch maar tegelijk blijft de kijker achter met een reeks vragen: wat zie ik? wat moet ik hierover denken?

Mooie foto's met een weerhaakje.

(eigen foto's)

Breda Theatre of Dreams - 10e fotofestival - 2 -

 Zoals in een vorig bericht meegegeven wil ik nog even enkele van de vele mooie en ontroerende foto's delen gezien op het 10e BredaPhoto Festival, nog tot 23 oktober. Vlak over de grens boven Antwerpen. 

Het droomtheater in het Chassépark toont in een grote kring een reeks foto's van Ilana Bar, een Braziliaanse fotografe(°1988). Deze fotokring toont de familie van de fotografe waar drie personen zijn met het syndroom van Down (twee ooms en een broer). Doorheen deze reeks voelt de toeschouwer de warmte en genegenheid die in deze familie aanwezig is, doorheen alle verschillen heen. Iedereen voelt er zich geborgen en daardoor kon de fotografe ook zo'n nabije foto's maken. 

(eigen foto's)

Een ander verhaal zag ik dan in de foodhall waar de Nederlandse Ilse Wolf (°1991) haar project "Journey of my Dreams" presenteert. Zij ging een hele tijd op weg met vijf vluchtelingen die in Breda hun weg zoeken en er hun nieuwe thuis willen maken. Enkele mooie portretten die in hun eenvoud aanspreken.

(eigen foto's)