Roelant Savery in Den Haag

 Nog tot 20 mei a.s. toont het Mauritshuis in Den Haag een kleine maar mooie tentoonstelling over 'alleskunner' Roelant Savery, geboren in Kortrijk in 1578 en gestorven in Utrecht in 1639. 

In een drietal zalen worden vele schilderijen en tekeningen getoond van deze Nederlandse schilder. Hij wordt gepresenteerd als een alleskunner...dierenstukken, landschappen, portretten, bloemenstukken. En altijd met een grote virtuositeit.

De expositie toont inderdaad veel fraais en een inleidend filmpje helpt de bezoeker om zijn ogen te scherpen, want er is niet alleen het grote geheel, maar ook het fijne detail. 

Saverij was een ontzettend goede kijker en kon wat hij zag meesterlijk overbrengen op papier en doek. Zijn talent werd dan ook opgemerkt door de Roomse keizer Rudolf II en hij verbleef dan ook een aantal jaren aan het hof in Praag.

De dierentuin van de keizer leverde dan ook vele exotische dieren als teken- en schildersonderwerp.

(detail uit een bloemenstuk van Saverij
eigen foto)

(tekening van Saverij
foto: Marc Deconinck)

Middeleeuwse geneeskunde en hospitaliteit - 4 -

 Twee verschillende locaties op 76 kilometers van elkaar die als twee varianten zijn van eenzelfde verhaal : hoe mensen zorg organiseerden voor pelgrims en zieken sedert de middeleeuwen (12e/13e eeuw) tot op vandaag. Het rijke Brugge vergelijken met het meer bescheiden Lessen is niet correct, want beide verhalen zijn anders de moeite waard. 

De overdaad aan objecten met weinig selectie in een lang parcours in Lessen voelt wat oubollig aan, maar tegelijk zorgt de rondgang door het hospitaal voor kansen tot verwondering. . Hun kruidentuin, een aantal van hun kunstwerken (waaronder het bijzondere doek: de bewening van de Christus met borsten -eind 16e eeuw), de veelzijdigheid die de bezoeker laat verdwalen in de vele facetten van de zorg en geschiedenis... allemaal redenen om zelf op ontdekking te gaan in Lessen en je eigen verhaal te maken vanuit wat je allemaal ziet. En dank zij de volhardende inzet van vele vrijwilligers werd dit complex niet afgebroken in de jaren 1960-70. Ook dat maakt mee deze site tot een uitzonderlijke plek.

(de kruidentuin bij het hospitaal in zijn februari-dracht - eigen foto)

Het vernieuwde parcours in Brugge laat je dan weer gericht op zoek gaan naar de kernaspecten van wat een hospitaal is (zou moeten zijn): gastvrijheid, zorg geven, zorg ontvangen en de kunst om te kijken.  Lessen toont meer dan Brugge hoe de zorg ook inhield dat de zusters via een eigen boerderij controle hielden ook over de voeding van de zieken en hoe het dagelijkse leven verliep in zo'n hospitaal. Brugge slaat dan weer expliciet de brug met het heden.

Een bezoek aan deze twee locaties doet ook nadenken over de eenzijdigheid van de hedendaagse economische aanpak van de zorg. Ik vond het boeiend en leerzaam om deze twee musea te bezoeken kort na elkaar en om zo genuanceerder te kijken naar de zorg, vroeger en nu.

(drie maal omgang met de dood : foto 21ste eeuw - video over palliatieve zorg -
 laat middeleeuwse memento mori - eigen foto)

Middeleeuwse geneeskunde en hospitaliteit - 3 -

Twee weken na mijn bezoek aan het hospitaal Notre-Dame à la Rose (Lessines) bezocht ik het Sint-Janshospitaal te Brugge en ontdekte er de nieuwe opstelling, na een herinrichting, te zien sedert begin dit jaar. Lessines en Brugge tonen in een historische locatie hoe de gezondheidszorg werd georganiseerd van de middeleeuwen tot recent of vandaag, zorg gestart vanuit een religieuze insteek door zusters.

(eigen foto)

In Brugge is er duidelijk gekozen om niet alles te tonen, maar om een verhaal te vertellen vanuit en met bijzondere (kunst)voorwerpen uit de eigen rijke collectie. Kosten noch moeite werden gespaard om dit te realiseren en de bezoekers mee te leiden in een overzichtelijk parcours met vele technische snufjes en touchscreens. Het gaat over hospitaliteit ofte gastvrijheid voor pelgrims en zieken, over zorg door zusters en broeders en hun beroepsrisico's, over zoeken naar betere zorg en betere medicijnen, over de uitstraling via het verwerven of krijgen van kunstwerken, over zorg geven én zorg krijgen bij ziekte én bij het einde van het leven.
Het traject begint bij de gastvrijheid, een uitdaging die duidelijk van alle tijden is en mondt uit in de kapel waar de werken van Hans Memlinc in dialoog gaan met een nieuw werk van Berlinde de Bruyckere (liggende archangelo). Een hartverwarmende én uitdagende tocht doorheen de tijd die ook vragen stelt aan de bezoeker. Een veelsterrenervaring. 

(eigen foto : vooraan Liggende Archangelo van Berlinde de Bruyckere
met op achtergrond Johannestriptiek van Hans Memlinc)

 

Middeleeuwse geneeskunde en hospitaliteit - 2 -

 In het museum Hôpital N.D. à la Rose in het Henegouwse Lessines word je als bezoeker geconfronteerd met de geneeskundige praktijken zoals die in de middeleeuwen tot begin 20ste eeuw toegepast werden in een doorsneeziekenhuis.

(eigen foto - in de apotheek van hôpital N.D. à la Rose)

De oude apotheek toont er de variatie aan pillen, zalfjes en medicinale ingrediënten. Ergens in het parcours zie je een pop aangekleed met een snavelmasker of pestmasker. Sedert corona is er opnieuw belangstelling ontstaan voor deze 'voorloper' van de mondmaskers.

(eigen foto - pestmasker hôpital ND à la Rose)

De vele facetten van de verzorging en geneeskunde komen er gespreid over een lang parcours uitvoerig aan bod.

En toch bleef na het bezoek een lichte teleurstelling over mij hangen. De presentatie toonde soms te veel van hetzelfde en gaf bij momenten een amateuristische indruk. Maar het gehele ensemble is toch een bezoek waard.

Middeleeuwse geneeskunde en hospitaliteit - 1 -

 Eind februari bezocht ik het stadje Lessines (Lessen) in Henegouwen. Komende uit de richting Halle passeerde ik eerst de steengroeven, die de directe omgeving omwille van een wit laagje steenstof een besneeuwde indruk bezorgden. Stoffig en armoedige eerste indruk.

Door het stadscentrum stroomt de Dender en langs deze rivier ligt het oude hospitaal Notre Dame à la Rose, gesticht in 1242. Tot ca. 1980 was het nog in gebruik. Vanuit een groep enthousiaste vrijwilligers werd gewerkt om deze plaats om te bouwen tot een museum. Dit project werd mede ondersteund door de Waalse gemeenschap en zo opende het museum haar deuren rond het jaar 2000. 

(eigen foto - hôpital N.D. à la Rose Lessines)

De site van het hospitaal omvat een boerderij die de zieken en de verzorgende zustergemeenschap voorzag van voedsel (nu cultureel centrum), een kruidentuin, kapel en klooster en de ziekenzalen met bijbehoren (apotheek, onderzoeksruimtes,...).

Mijn bezoek was kort, want ik kwam pas 1u20 voor sluitingstijd aan.

Toch was ik verrast door de grootte van het complex en de diversiteit van het getoonde. De geneeskunde en geneesmiddelen door de eeuwen heen werden getoond, naast de kunstschat van de zusters met schilderijen, sculpturen en meubilair. De rondgang doorheen de 17e-18e eeuwse gebouwen gaven een extra gevoel van authenticiteit. 

Een aangename ontdekking.

(eigen foto - ziekenzaal hôpital N.D. à la Rose)

Het Universum van Max Beckmann

 Nog tot en met 20 mei kan je in het Kunstmuseum Den Haag (vroegere gemeentemuseum) binnenstappen in het universum van de Duitse expressionistische schilder Max Beckmann (1884-1950).

(©linkedln Kunstmuseum)

Het is een grote maar overzichtelijke en goed behapbare tentoonstelling die de schilder toont doorheen zijn schilderkundige zoektocht om op doek zijn kijk op het theater van de wereld weer te geven.

Naast de vele schilderijen is er ook wat grafisch werk te zien en een enkele sculptuur. Een boeiende tocht in de aangename architectuur van Berlage. Voor wie deze boeiende maar complexe schilder (opnieuw) wil ontdekken resten er nog enkele weken. 

(eigen foto - grafisch werk met drie zelfportretten)

Bijenkorf Den Haag

 Den Haag is een als maar evoluerende stad met een veelvormigheid aan architecturale indrukken. Renaissance, classicisme, art deco en art nouveau, modernisme en hedendaagse gebouwen strijden om je aandacht. In het winkelgebied van Den Haag staat het grootwarenhuis Bijenkorf, gebouwd in de jaren 1920 met ook een mengelmoes van hedendaagse en 'oude' elementen. Er zijn meerdere trappen in het gebouw, vaste trappen en roltrappen, 'oude' trappen (anno 1926) en 'nieuwe' trappen. 

(eigen foto's - bijenkorf Den Haag)

Die oude trappenhal is op zich al de moeite waard om even dit warenhuis binnen te lopen. Het houtvakwerk én de glasramen verwonderen. Tussen de verdiepingen kregen meerdere glazeniers de kans om een eigen ontwerp uit te voeren, waardoor de bezoeker telkens in een ander licht- en beeldverhaal terecht komt.

(eigen foto - bijenkorf Den Haag)

Antwerpen Centraal - altijd bijzonder

 Na een bezoek aan de tentoonstelling van Sam Dillemans in zijn eigen expositieruimte terug naar het station van Antwerpen Centraal. 

Altijd is er weer verwondering en bewondering voor deze 'spoorwegkathedraal' van Antwerpen.

(eigen foto's - 17 maart 2024)

Sam Dillemans - Landscapes - 4 -

 Kunstenaars geven ons vaak onze wereld terug op een nieuwe manier. We zien wat we dagelijks zien maar dank zij een video of schilderij of tekening zien we iets nieuws of anders. Muziek en literatuur kunnen zo ook eenzelfde effect hebben. Het vertrouwde wordt ons even 'vreemd' omdat we nieuwe aspecten ontdekken.

In de tentoonstelling van Sam Dillemans, nu afgelopen, bleef een landschap met koeien hangen omdat ik het niet direct kon kaderen, omdat ik er geen 'sluitend' verhaal bij kon zien, omdat ik het braaf geschilderd vind in vergelijking met de felle verftoetsen die ik associeer met een 'typische' Dillemans.

Zo werkte dat doek dan toch blijkbaar op mij in.

(Sam Dillemans ...uit de reeks Landscapes
foto  Marc Deconinck)

En enkele dagen geleden kwam dat schilderij zich terug in mijn geest wringen via een gedicht dat ik in de Plint Poëziekalender las op 2 april. Het vers is van Marjoleine de Vos uit haar bundel "Het waait" van 2008 (uitg. Van Oorschot).

Gedicht en schilderij gaan een dialoog aan die mij uitdaagt als poëzielezer én als schilderijenkijker. Beiden vragen om niet in de ratio te blijven hangen, wat de dag van vandaag geen simpele uitdaging is.

DICHTER ZIET KOE

Een koe dan, groot van melk en lijf

alleen maar kauwen op het gras

waaraan geen denkwerk of laat staan

een god te pas, slechts stront

en glanzend vel, haar Hera-oog

kan best bestaan met nooit een vraag.

En ziet zij ook de blauwe lucht

de bolle wolk vlak naast de kerk

geniet ze van dat zij als teken haast

de wei stoffeert, voor mij die droomt

te kunnen zijn als zij?

Ons kijken is nooit wijd genoeg

om zo alom te kunnen zijn

dat denken wel verdwijnen moet.

Laat mij daarom dit alles zijn, die koe

die wei, die wolkenlucht boven het dorp

en mij die kijkt erbij.

Zomerfestival Watou verliest zijn vader -bis-

 In een vorige post liet ik nog even de inspirator, oprichter, starter van de poëziezomers van Watou, Gwy Mandelinck, zelf aan het woord via zijn voorwoord bij de editie 1991, de eerste editie die ik bezocht.

(Gwy Mandelinck
foto © DS)

In die jaargang 91 was er een zeer gekend gedicht van M.Vasalis, dat ik ook wel tot op zekere hoogte geschikt vind als hommage aan Mandelinck, een boom nu geveld maar die jong bleef in zijn zoeken om poëzie een podium te geven, om verschillende kunstdisciplines te laten inspelen op elkaar en om zijn eigen stille regio op de kaart te zetten.  De zomerwind in Watou is nooit meer dezelfde sedert Mandelinck de poëziezomer heeft op gang getrokken.

AAN EEN BOOM IN HET VONDELPARK

Er is een boom geveld met lange groene lokken.

Hij zuchtte ruisend als een kind

terwijl hij viel, nog vol van zomerwind.

Ik heb de kar gezien, die hem heeft weggetrokken.

O, als een jonge man, als Hector aan de zegewagen,

met slepend haar en met de geur van jeugd

stromende uit zijn schone wonden,

het jonge hoofd nog ongeschonden,

de trotse romp nog onverslagen.

Zomerfestival Watou verliest zijn vader

 

(Gwy Mandelinck
©WTV)

Vorige vrijdag overleed Guido Haerynck (°1937) die beter gekend is onder zijn pseudoniem Gwy Mandelinck. Hij startte in 1980 met de poëziezomers van Watou. 

Zelf heb ik deze manifestatie pas voor het eerst bezocht in 1991. Die editie zomerde onder de titel "Alleen in mijn gedichten kan ik wonen".

Als hommage citeer ik graag uit het voorwoord dat Mandelinck schreef bij de 'catalogus' van dat jaar.

"Als er een kunsttak is die helemaal niet rendeert - noch voor de uitgever, noch voor de boekhandelaar, noch voor de belastingcontroleur, noch voor de dichter - dan zal dat wel poëzie zijn. Maar zodra je een doodsbericht moet opstellen vind je bij de drukker toch een heel pakket verzen -gaande van Gezelle tot Kopland- die kunnen functioneren als model. En ook jonge vaders die nog transpireren van hun assistentie bij een kraambed zoeken naar een vers dat meer zegt dan wat hun op de tong ligt.

Het aantal sterfgevallen en geboorten behoort tot de belangrijkste eindejaarsstatistieken. Maar een gebruikscurve van poëzie uittekenen lijkt het toppunt van tijdverlies. Precies daarom maakt Watou een hele zomer tijd voor poëzie. 

(...)

Poëzie is ongenadig voor de gehaasten, voor diegenen die geen tijd willen verliezen, want een heel goed gedicht is van gisteren, van vandaag, van overmorgen. En daarenboven heeft het geen duidelijke functie."

Sam Dillemans Landscapes - 3 -

 Een derde keer laat ik je meegenieten van de afgelopen tentoonstelling 'Landscapes' van Sam Dillemans.

Zoals in het vorige bericht gezegd, zien we het leerproces van de schilder, die zijn voorbeelden imiteert en erop varieert, om dan zijn eigen weg te gaan en de 'meesters' te overtreffen.

Er waren op de expo heel wat meesterlijke doeken te zien. Hier wil ik er een even nader bekijken.

Veruit het grootste werk in de tentoonstelling is getiteld "De Maaier".

Er spelen meerdere motieven die soms knipogen naar andere schilders en naar eigen vroegere werken. Een vredig landschap met boer die op 'ouderwetse' wijze werkt op het veld met letterlijke paardenkracht verandert in een vijandig terrein, overvlogen door stuka gevechtsvliegtuigen met paarden de wild opschrikken. 

Schildertechnisch toont Dillemans zich weer op zijn best : hier hele dikke klodders verf en er vlak naast dun met verf geschetste lijnen waar je de canvas doorheen ziet. Een heftige ritmiek van dun en dik, fijn en grof, donker en hel geel. En dan ontdek je op het canvas in de rechterbenedenhoek midden de dikke verflagen een platgeduwde tube verf. 

(Sam Dillemans : De maaier 
foto: Marc Deconinck)

Het grote formaat zorgt dat er voor de toeschouwer geen ontkomen aan is. Dit fresco van leven en dood, vernieling en groei, van natuur en cultuur eist je aandacht en zoals het leven zelf, kan je er blijven naar kijken en altijd weer iets ontdekken.

(Sam Dillemans : De maaier detail
eigen foto)

 

Sam Dillemans Landscapes - 2 -

 Zoals in een vorig bericht aangegeven heb ik tijdens de laatste dagen nog de tentoonstelling  "Landscapes" van Sam Dillemans kunnen zien. In deze expo brengt de schilder Dillemans ook een soort hommage aan zijn schilders-leermeesters zoals onder anderen Van Gogh, Monet en Beckman. 

Hij toont zich een old-school-leerling die de stappen volgt van imitatio, variatio, aemulatio. De leerling-schilder imiteert eerst zijn meester. Eenmaal de technieken onder de knie probeert hij te variëren op de thema's van voorgangers om ten slotte te proberen de meester te overtreffen (aemulatio).

Een hele wand Van Gogh imitaties tonen een Dillemans die dicht bij zijn voorbeeld blijft.

(eigen foto)

Wat verder herneemt hij een werk van Monet maar hier dragen de verftoetsen een onmiskenbare Dillemans-stempel. 

(Dillemans : aan Claude
eigen foto)

Paasfoor

 De stad Kortrijk is altijd heel druk met de Paasdagen, want elk jaar is er de grote kermis op meerdere pleinen in de binnenstad van Witte Donderdag (de donderdag voor Pasen) tot en met twee weekends na Pasen. 

De invasie van de foor brengt een eigen dynamiek op gang in de stad:

gejoel en gekrioel, muziek en lokkend geschreeuw vanuit de kramen, felle en flitsende kleuren, onverzadigbare kinderen en ouders met een beperkte portemonnee, eetkraampjes en avonturenkramen,...

(een oliebollenkraam met erachter en erboven uit
een spectaculair zwierkraam - eigen foto)

De eerste dag wordt de foor geopend met de belleman vanop de pui van het stadhuis en de eerste avond knalt er vuurwerk over de stad.

Maar de knallen deden mij ook denken aan de knallen van bommen, granaten en geweerschoten die dagelijkse kost zijn voor miljoenen mensen verspreid over de wereld (Gaza en Oekraïne zijn de meest mediatieke voor ons, maar niet de enige plekken). Knallen die in Kortrijk oh's en ah's uitlokken, zo anders dan het effect in oorlogsgebieden.

(vuurwerk nabij de Broeltorens - eigen foto)