In 2012 tijdens Dokumenta in Kassel ontdekte ik, zoals velen, het picturale talent van de kunstenares Etel Adnan. Deze dame (°24 februari 1925) is geboren in Libanon, waar ze in Franstalige scholen werd opgevoed. Later verhuisde ze naar Parijs en naar Californië. Ze was eerst vooral bekend als schrijfster (essays, poëzie, romans) maar brak wereldwijd door als schilder dank zij Dokumenta 2012. Ze schreef in het Frans, het Arabisch en het Engels.
Als schrijfster verwerkte ze o.a. het verhaal van een sociale werkster die actief was in vluchtelingenkampen tijdens de eerste jaren van de Libanese burgeroorlog en werd gekidnapt, gefolterd en gedood door jonge Falangisten. Deze roman Sitt Marie Rose brengt een rauw, donker en sterk portret van wat oorlog doet met mensen(in Nederlandse vertaling enkel antiquarisch te vinden).
Heel anders zijn haar schilderijen : kleurrijk en teder, landschappen en bloemen...geen mens te bespeuren. Alsof er op deze aarde enkel peis en vree is en harmonie.
Haar gedichten hangen daartussen in want die zijn doordrongen van een heimwee naar het land van haar jeugd, naar het Libanon van de 'gouden jaren', naar de geuren en kleuren van een oorlogsvrij verleden. Het zijn verzen van iemand die zich banneling weet in deze wereld. De verzen zijn overschaduwd door de dood en doordrongen van een besef van vergankelijkheid en menselijke broosheid.
In een interview met Zena Zalzal zegt ze: "Mijn herinneringen aan Beiroet gaan terug tot de jaren 1930. De stad was doordrongen van de geuren van jasmijn en sinaasappelbloesem. Ik herinner me dat we gingen picknicken in Hamra, waar er koeien rondliepen en melk werd gekocht. Van het einde van de Corniche [boulevard langs de zee in Centraal-Beiroet] tot Saïda [ook gekend als Sidon, 45 km. ten zuiden van Beiroet] strekte zich een heuvelrug uit van wit zand. Van in het huis waar ik woonde, in de rue de Phénicie, kon ik de zee zien." (uit: Etel Adnan, Parler aux fleurs, uitgegeven bij Galerie Lelong & Co., 2018, blz.33 - eigen vertaling).
 |
(een leporello of harmonicaboek van Etel Adnan
gezien tijdens de expo Luogo e Segni
Venetië 2019 - eigen foto) |
In 2019 was er een bijzondere tentoonstelling opgebouwd in Venetië als hommage aan Adnan, waarbij een mooie selectie van hedendaagse artiesten zich schatplichtig toonden aan de geest van deze kwieke negentiger. Deze vond plaats in de Punta della Dogana met als titel : Luogo e Segni (plaats en tekens). Er was daar natuurlijk ook werk van Adnan zelf te zien.
Op 14 november laatst is Etel Adnan in Parijs overleden.
Als eresaluut aan deze bijzondere vrouw een van haar gedichten uit bovengenoemde bundel (blz. 14) met poging tot vertaling door mij.
Je sais que les fleurs font des compagnons
funéraires
elles créent venins et poisons
et mangent les murs de pierre abandonnés
le matin
après ma mort
nous irons au café
mais je ne serai
pas là
je ne serai pas
Ik weet dat bloemen bij begrafenissen horen
ze zorgen voor venijn en vergif
en ze vreten aan de muren van vergeten steen
de ochtend
na mijn dood
zullen we naar het café gaan
maar ik zal daar niet zijn
ik zal niet zijn
(eerst gepubliceerd in 2012 in de bundel 'Le Cycle des tilleuls')
 |
(berglandschap geschilderd door Etel Adnan
gezien tijdens expo Luogo e Segni
in Venetië 2019 - eigen foto) |
