In overlevingsmodus

 De dichteres Ruth Lasters (1979, Antwerpen) vraagt zichzelf af hoe ze in onze moeilijke tijden kan overleven. Vooral het veranderende klimaat baart haar zorgen. Ze ontdekt bij zichzelf vele mogelijke strategieën om vol te houden, te volharden, door te zetten. In een boeiend én beeldend gedicht dat ik las in het tijdschrift Het liegend konijn (2022/2; blz. 144) ontleedt ze zichzelf. 

Er komen allerlei beelden samen, sommige door de Bijbel geïnspireerd. Naast de zondvloed (regel 9) verwijst ze ook naar een brief van Paulus aan de Korintiërs. In het dertiende hoofdstuk houdt Paulus een lofzang op de liefde in al haar facetten. Hij spreekt over een volmaakte liefde die op het einde van de tijden alle drang naar kennis zal vervullen. In het vers 12 klinkt het in de Naardense Bijbelvertaling zo: "Nù ken ik ten dele, dàn zal ik ten volle kennen, zoals ik ten volle word gekend".

We ontdekken hoe de dichteres probeert te blijven hopen op een goede, zonovergoten evolutie.

De dichteres vraagt zich echter af hoe de planeet aarde er zal uitzien  als de tijden aflopen. 

Een boeiend gedicht dat zich niet zomaar laat kennen, maar dat wel voor wie open staat, onder de huid kruipt. Want terwijl we lezen hoe Lasters zoekt naar een gepaste houding, confronteert ze de lezer ook met deze vraag: en jij, welke volhardingswijze geniet jouw voorkeur?

VITRINE

(Joachim Beuckelaer : Slagerswinkel
ca. 1555-1575  ©De Standaard Mobile)

Er staat een overleversrij in mij

met nummertjes als in een drukke slagerij.

Er is een grijsaard bij die vrijwel continu

1 Korintiërs 13 brengt in gebarentaal

en telkens bij 'zoals ik zelf gekend ben' hapert.

Een juffertje is er

dat maniakaal haar jasknopen vastnaait

als stroomde uit slechts één gaatje met weinig garen

de hele zondvloed.

En naast nog vele anderen is er ook altijd, altijd

een zonnebrilverkopen bij

die beweert : het wordt ooit oogverblindend, als je maar uit elk duister

één oplichtend kattenoog in je

bewaart, onthoudt.

Zij schuiven aan om mij al hun volhardingswaar - of wijzes

aan te prijzen, terwijl vandaag het simpel beeld volstaat

van jij en ik ooit in een oude beenhouwersvitrine.

Want zullen al die vleestogen

als wij straks allen noodgedwongen vegetariër zijn

niet dienen als display voor heel het aanrakingsregister

van de kus naar de zuig-

beet, aai naar neep, krab, slag dwars door het valse

plafond eerst nog van de graai? Zoals wij ook de planeet

in alle gradaties van gracieus tot plunderend.

Hoe anders zullen wij haar om vergeving vragen dan

als totaal overgeleverd

kijkvlees.

(uit: Het Liegend Konijn, 2022/2, blz. 144)

Luik toont Bill Viola - 2 -

 In de grote zalen van museum La Boverie krijgt de Amerikaanse videokunstenaar Bill Viola de ruimte om zijn indrukwekkend werk te tonen. Want indrukwekkend is zijn oeuvre wel ook al zijn sommige werken slechts op kleine schermen te zien en vragen ze een soort van intimiteit. 

Andere beelden werken juist door hun grootte. In de verduisterde zalen van het Luikse museum worden enkele werken getoond uit de periode voor 1995, maar de meeste dateren uit de jaren 1995-2012. In 1995 maakte hij "The Greeting" en van dan af worden vooral 'verhalen' gebracht, die vaak formeel verwijzen naar vroegere schilderkunst.

 

 Het meest recente werk is van 2014. Daarmee wordt het parcours afgesloten en het is tegelijk een soort samenvatting van zijn werk, en wat betreft techniek, en wat betreft inhoud. "Inverted Birth" toont de 'geboorte' van een man die overspoeld wordt door levensnoodzakelijke vloeistoffen zoals bloed, melk en water. 

Luik toont Bill Viola - 1 -

 

Een van de meest vooraanstaande hedendaagse videokunstenaars is de Amerikaan Bill Viola (1951). Deze artiest heeft een eigen plaats en taal ontwikkeld waarbij hij video's sterk vertraagd laat afspelen zodat de kijker als het ware gedwongen wordt stil te staan bij wat hij ziet. Inhoudelijk toont hij mensen die geplaatst worden voor de grote vragen van het leven via confrontaties met de natuurelementen (vooral water en vuur). Wie is de mens? Waar gaat hij heen? 

(Bill Viola
Tristan's Ascencion)

Viola laat deze vragen open, hij geeft geen antwoorden maar laat de broosheid van ons bestaan ervaren. We kunnen wegkijken of weggaan uit een tentoonstellingsruimte, maar toch zullen er beelden blijven hangen op ons netvlies.

In het museum La Boverie in Luik kan je nog tot 28 april 2024 je overgeven aan deze trage beelden. De tentoonstelling focust ook op deze tijdsbeleving want kreeg als titel mee: Bill Viola Sculptor of Time. Een bezoek vraagt dan ook dat je tijd neemt om deze werken tot je te laten doordringen. Wie er zich voor open stelt, zal er als een rijker mens buiten komen.

Chagall in Roubaix

 Nog tot en met 7 januari 2024 is in het Noord-Franse Roubaix een tentoonstelling te zien over Marc Chagall met een 'politieke' lezing van zijn werk. Ik was benieuwd naar deze invalshoek, want voor mij is Chagall in de eerste plaats een poëtische schilder die met kleur en met metaforen zijn verhaal brengt. 

Als jood was hij in tsaristisch Rusland geduld, met het risico van antisemitische opstootjes. Na de oktober-revolutie van 1917 was hij enige tijd actief in avant-garde bewegingen tot het regime de kunstenaars wilde gebruiken voor hun eigen propaganda. In Frankrijk vond Chagall dan een nieuwe basis waar hij de vrijheid ontdekte om zijn eigen weg verder te zoeken. Tot de dreiging van het nazisme hem ook uit Frankrijk deed vertrekken naar de Verenigde Staten. Deze verschillende ervaringen van ballingschap drukten een stempel op zijn werk, maar werden bijna nooit tot thema gemaakt van schilderijen of andere artistieke projecten. 

De tentoonstelling moest dan ook veel duiding brengen bij vele werken in deze expo.

(Chagall : Zelfportret met rode hoed
eigen foto)

Ik hou van Chagall en geraak niet uitgekeken op zijn werken die sprankelen van verhalen, kleuren en verlangen. 

In de tentoonstelling waren heel wat werken uit privé-collecties te zien, die nog maar zelden of nooit waren naar buiten gebracht. Dat was voor mij het grote pluspunt.

Maar de vele werken worden in te kleine ruimtes te dicht bij elkaar getoond. De werken misten ademruimte om voluit te kunnen stralen en spreken. En de vele lange toelichtingen maken het nog wat intenser. Ook de belichting viel behoorlijk tegen : het glas voor de meeste werken weerkaatste teveel spotlicht of als toeschouwer werd je gehinderd door je eigen schaduw.

Chagall verdiende meer...

Artis Groote Museum Amsterdam - 5 -

 Als 'uitsmijter' van deze kleine reeks over het Groote Museum bij Artis Amsterdam nog enkele foto's die ook het gebouw zelf even onder de aandacht brengen.

(eigen foto's)

Artis Groote Museum Amsterdam - 4 -

 Bij een volgende bezoek aan Amsterdam ben ik zeker van plan terug het Groote Museum bij Artis te bezoeken. De overdaad aan informatie zorgt ervoor dat je na één bezoek toch niet alles hebt kunnen opnemen. Een volgende bezoek belooft weer nieuwe aspecten te ontdekken.

(eigen foto's)

Artis Groote Museum Amsterdam - 3 -

(eigen foto)

 Het Groote Museum bij Artis belicht de mens als onderdeel van de grotere natuur. We moeten als mens niet denken dat wij het centrum zijn van de aarde, laat staan van de kosmos. Zoveel is duidelijk na een bezoek aan dit museum.

Deze idee wordt zo natuurwetenschappelijk mogelijk uitgewerkt. Dat brengt mij bij het enige grote vraagteken dat echt overblijft voor mij. In de bovengalerijen is er ook een gang gewijd aan "de zin van het bestaan". Darwin is daar heer en meester. Waarom lopen wij, mensen, rond op deze aardkloot? Om onze soort in stand te houden en voort te planten. De enige zin van ons bestaan is voortplanting. Onder de titel 'de zin van het bestaan' wordt er ingegaan op de systemen van voortplanting bij bloemen, dieren en mensen. Als de mens inderdaad wordt herleid tot een beest onder de beesten, dan kan je zeggen: OK. Gemakshalve sluit je dan je ogen voor vele aspecten van ons menselijke bestaan waaruit mensen kracht putten om (verder) te leven én vele niet-biologische vormen van doorgeven van 'leven' die wij als mens ervaren als zinvol, belangrijk en soms zelfs levensnoodzakelijk zoals bvb. kunstuitingen.

Bij het einde van deze afdeling had ik dan ook een ongemakkelijk gevoel.

Als gay-man heeft mijn bestaan dus geen zin want ik draag niet bij aan het verder zetten van het leven? 

Als poëzieliefhebber draagt mijn interesse in lyriek en gedichten niet bij aan het doorgeven van het biologische leven en dus is dat weinig zinvol, volgens het verhaal van het Groote Museum?

 De wetenschap beschrijft en onderzoekt processen van leven maar de zin-vraag gaat veel verder dan een beschrijving. Een zin-vraag is niet natuurwetenschappelijk te bewijzen. Vanuit het materialistische denkkader (alles is materie) perk je het leven in tot dat biologische-natuurwetenschappelijke, maar vele mensen vinden zich niet terug in zo'n reductie. En het Groote Museum vindt het niet nodig  om deze premisse helder te formuleren. 

Het gaat er dan om dat één visie op mens en leven de enige visie zou zijn. Naast het Darwinistische verhaal bestaan er vele andere verhalen over de mens en wie durft te stellen dat die allemaal de prullenbak in moeten? Voor vele wetenschappers blijft de zin-vraag een blinde vlek en dit museum bevestigt dit ook.

 Het gegeven over voortplanting en groei is boeiend gebracht, maar de titel waaronder het is aangebracht vind ik niet passend én zeer engdenkend. Een titel als 'leven doorgeven' zou voor mij beter weergeven wat de bedoeling is van die afdeling.

(eigen foto)

Artis Groote Museum Amsterdam - 2 -

 Zoals in een vorig bericht al gezegd was het Groote Museum bij Artis (Amsterdam) een mooie ontdekking. Op een ingenieuze manier worden recente wetenschappelijke bevindingen over de mens en zijn plaats binnen de natuur voorgesteld en worden de bezoekers uitgedaagd om hun zintuigen wijd open te zetten. Dat laatste mag je ook letterlijk nemen.

(eigen foto)

De bovengalerijen van het museum belichten heel uitdrukkelijk het zien (en hoe we ons laten mis/verleiden door onze ogen), het horen (en idem door onze oren) en het ruiken. De vele prikkels brengen je van de ene verwondering in de andere. 

Ook wordt getoond hoe antropocentrisch en eurocentrisch we kijken naar de natuur en de andere delen van de wereld. 

Zo was ik verbijsterd bij het zien van een kaart van Afrika met daarop andere landen in eenzelfde verhouding. Een immens continent dat overheerst wordt door landen die zoveel kleiner zijn...

(eigen foto)

Mochten wij als mens onze plaats binnen het heelal écht kennen (dus weten hoe nietig we zijn maar ook hoe machtig om mogelijkheden te creëren en kansen kapot te maken), zouden we dan méér doen voor klimaat en planeet???

(eigen foto)

Artis Groote Museum Amsterdam - 1 -

 In de loop van november waren we te gast bij vrienden in Amsterdam die ons tipten om naar het Groote Museum te gaan bij de Artisdierentuin. Ze spraken er vol enthousiasme over en dus gingen we een kijkje nemen.

(foto: Marc Deconinck)

Het museum bevindt zich in het oudste gebouw van Artis (1850-1855) en werd in de voorbije jaren grondig gerestaureerd. Waar vroeger een collectie opgezette dieren en skeletten ze zien waren werd de invulling van het nieuwe museum grondig herdacht. De mens zou gepresenteerd worden in zijn samenhang met alle andere leven op aarde en met de aarde zelf. Wij, mensen, zijn "maar" een deel van de natuur en hoeven ons niet boven andere levende wezens te plaatsen. Voor alles wil het de bezoeker aanzetten om met een verwonderde, vragende blik naar alles te kijken. De centrale inkomhal toont dan ook niet voor niets één groot vraagteken.

Dat maakt alvast nieuwsgierig.

Via een parcours waar je losweg doorheen kunt word je op interactieve manier ingelicht over hoe we als mensen zoveel parallel hebben met andere levende wezens. De ruggengraat, het hart, de huid, het gezicht, het brein... bieden even zovele invalshoeken om allerlei aspecten te belichten. 

(eigen foto)

Bij het brein wordt stilgestaan bij vragen over artificiële intelligentie en over de mogelijkheden en ethische grenzen bij onze vooruitgang. Bij het gezicht zien we hoe dieren ook sociale wezens zijn en hoe zij communiceren via mimiek. Bij de ruggengraat zien we welke mogelijkheden en moeilijkheden het recht opstaan van de mens veroorzaken in vergelijking met dieren. Zo worden vele aspecten van het leven vanuit een telkens ander gezichtspunt aangebracht. Altijd weer verrassend boeiend.

Leven als een rivier

Voor ons, mensen, is onze natuurlijke omgeving heel vaak een bron van rust, 'de batterijen even opladen' en voor artiesten een bron van onuitputtelijke inspiratie. Zo heeft de Nederlandse dichter Sjoerd Kuyper het over een rivier... in zijn land zijn er ruim voldoende. De rivier die hem tot denken aanzet is duidelijk een rivier in een polderlandschap en geen bergrivier. Heel op het eind verraadt de schrijver meer over zijn schrijfmoment. Zich inleven in een rivier én zo zich inleven in het geheim dat 'leven' is. Een zacht pleidooi ook voor vertrouwen in zachte kracht.

RIVIER

Ik zou graag

een rivier zijn

(eigen foto - oevers van de IJzer zomer 2022)

die door de zomer

stroomt,

zo loom,

ik bewoog wel

maar niemand

die het zag.

Alleen een steen

zou zeggen:

Wat wriemel je toch!

En ik zei:

Praat niet zo veel.

Dan zou de steen

graag zijn

ik die dit schrijf

in een trein

op een brug. 

(uit: Kuyper, Sjoerd, Het heelal van jouw hart, uitg. Hoogland&Van Klaveren, 2020, blz. 74)

Een hapje? Graag... - 9 - Jan Arends

 Eten en drinken zijn belangrijke menselijke activiteiten en het is dan ook normaal dat in de poëzie dit ook aan bod komt. De bloemlezing Het geluk van erwtensoep. De lekkerste gedichten samengesteld door de hotelschool Spermalie biedt een mooie staalkaart van Nederlandstalige gedichten rond voeding. Hier eentje met wel een bijzondere soort humor geschreven door Jan Arends.

ALS

(©Lekker Tafelen)

Als

de slager

zijn vinger

verliest

in de gehaktmolen

dan brengt

die vinger

zijn geld op.

Ja ja

slagers

dat zijn kooplui.

(uit: Het geluk van erwtensoep, blz. 78)

Amsteldrukte

 Wanneer de stoomboot van Sinterklaas de Amstel opvoer in Amsterdam, was het een drukte van je welste, niet alleen op de kades, maar ook in het water. Een wemeling van boten en bootjes die in de magere novembermorgen krioelden, terwijl een zwak zonnetje probeerde de wolken te verdrijven. Dat spektakel van natuur en menselijke bedrijvigheid leverde enkele mooie foto's op.

(eigen foto's)

De Sint komt, daar is hij toch!

 Op 19 november stoomde de 'Spanje' de Amstel af met aan boord de enige echte Sinterklaas. 

Hij en zijn gevolg trokken massa's mensen aan, eerst langs de Amstel en dan in de namiddag in de Amsterdamse binnenstad.

Als toevallig passant vond ik het best een leuke ervaring...

(eigen foto's)

De Sint komt, waar is hij toch?

 Op 19 november laatst kwam Sinterklaas aan in Amsterdam met de stoomboot 'Spanje' en in zijn kielzog nog twee boten vol met 'pieten'.

Hoezeer de commerce alles probeert te vermalen in haar centenvijzel, toch blijft er bij de kleinsten in de Lage Landen een sfeer van magie en bang-blije verwachting hangen in deze eerste dagen van december.

Omdat we toen op 100 m. van de Amstel logeerden, konden we de aankomst van de Nederlandse Sint van nabij volgen alsook hoe deze intocht duizenden mensen en kinderen op de been bracht.

Hier enkele eigen foto's van kinderen en hun intense beleving van dit wachten en zien...