Paul Klee op bezoek bij Ensor

 Nog tot 3 april kan je een kleine maar fijne tentoonstelling bezoeken In het Ensorhuis in Oostende waar grafisch werk van James Ensor getoond wordt in dialoog met grafisch werk van Paul Klee. 

(eigen foto)

Het is fijn werk, niet alleen figuurlijk maar ook letterlijk: tekeningen, etsen en ander fijn grafisch werk op papier, kleine formaten waar je best heel dicht bij kijkt om het fijne lijnenspel te ontdekken. Gelukkig kunnen de suppoosten de toeschouwer een vergrootglas ter beschikking stellen. Zo kan je van heel nabij genieten van de mooie selectie uit het werk van beiden meesters. 

Genieten van het technisch kunnen, van de mateloze fantasie, van de secure lijnvoering, van de dubbele bodems, van het meesterschap. Je verlaat deze kleine tentoonstelling met een glimlach en met het voldane gevoel een hoogstaand gesprek te hebben mogen meemaken van twee bijzondere artiesten. Ze zijn beiden al lang dood en begraven, maar hun werken zijn nog altijd actueel. Hun humor helpt relativeren en toont hoe mensen menselijk blijven aanmodderen ondanks alle zogenaamde 'vooruitgang'. 

Een fijne expo voor fijnproevers. 

(Paul Klee : Der Komiker 
©Artvee)

Week van de poëzie 2022

 Jaren geleden sloot Wim Helsen het programma "Man bijt hond" af met het debiteren van een gedicht in de rubriek 'Vrienden van de poëzie'. Het zal niet verbazen dat ik vaak heel erg heb genoten van zijn optreden.

Gisteren startte de poëzieweek met de 'gedichtendag'. 

Hierbij past zo'n vers dat een klassieke status heeft in de Vlaamse gedichtenwereld.

Oostende januari 2022

 

(21 januari  - Slipway)

(21 januari 16u30 
Koning Albert I-promenade)

Voorsmaak van zomer

 Ook al is het nog winter en zijn de dagen nog kort en is de zon nog zwak, toch mogen we al proeven van een warme zomerzon, van een warme nabijheid en van warme klanken dank zij een mooi gedicht van de jonge dichter Mattijs Deraedt, gelezen in het laatste nummer van het tijdschrift Het liegend konijn (2021/2 - oktober - jg. 19 Nr. 2 ; blz. 72).

De componist Joseph Haydn schreef zijn strijkkwartet opus 76,nr.4 op 65-jarige leeftijd (1797) en het kreeg als naam "Sonnenaufgangsquartett" (Zonsopgangskwartet). De zonnige sfeer van die muziek en de zomerse sfeer van het gedicht kunnen  voor ons even een zonnig-warm bad zijn. Geniet nou toch, zou ik zo zeggen...

GROENE VEREN

Je been ligt op het laken

als dat van een hertenjong.

Ik zet er mijn tanden in. Zacht, wit vlees

vouwt zich open als de mond van een lelie.

Aan de overkant van de straat werken mannen

op een dak tegen een walvisblauwe hemel,

sleurend met kabels tussen schotelantennes.

De belofte van een zomerdag met bikkelhard zonlicht

dat in tassen koffie op terrassen valt, met kinderen

die aan koorden van vliegers door het park rennen,

alsof ze elk moment zullen worden opgetild

en met hun schoentoppen over het gras zullen strijken.

Elke gevel is oranje en alle bomen dragen groene veren.

Als zoete witte wijn stromen de klanken

van Haydns strijkkwartet uit de speakers.

In bed bijt ik een moedervlek van je rug.

Je ziet en hoort het eerste deel (Allegro con spirito) van het Sonnenaufgangsquartett van Haydn door strijkkwartet EnAccord tijdens een TV-uitzending "Tiende van Tijl" van 31 januari 2016.

Woordenvol

 

Vroeger al heb ik in deze blog aandacht besteed aan 'nieuwe' woorden die ik her of der heb gelezen ; onder het label 'woorden' kan je er teruglezen. Maar het is mij nog nooit overkomen dat ik als het ware verzwolgen werd door een gedicht dat overstroomt van nieuwe woorden. Heerlijk!

Dat is wat Arnaud Rigter aanbiedt in het laatste nummer van het poëzietijdschrift Het Liegend Konijn (oktober 2021, jg. 19, nr. 2; blz. 189). De dartelheid van de verzen kan echter niet verbergen dat de prijs van onze speelse grillen hoog is.

Daar gaan we...

GROETEN VAN DE ONEINDIGHEID

De synchroonzwemmende stationsklokken, 

de parallelle lichaamsneerneigingen

en saamhorige rijtjeshuizen.

De bloesem aan Einsteinkapselbomen,

de menswakkerpetsende hoosbuien

en spuitbussen kunstsneeuw.

Dit stof stookt me door en door.

Ik lach mijn blikveld vergloeid, vergroeid

met Stille Zuidzee en voetenbad, rond en rond

de chronische loopse opperzon : allemaal

de groeten van.

En tot ziens.

Teveel tekort

Naar aanleiding van zijn emeritaat verscheen onlangs het boek "Wat brengt u hier? In gesprek met Paul Verhaeghe". Sarah Vankersschaever gaat daarbij in gesprek met de psychotherapeut en professor. In het laatste nummer van de Poëziekrant (november 2021, jg. 45,6) wordt dit boek voorgesteld. In de psychoanalyse is 'het Tekort' een kernbegrip. "Dat Tekort", zegt Verhaeghe, "raakt aan de Grote Vragen waar we allemaal bewust of onbewust mee worstelen. Waar komen we vandaan? Waar gaan we naartoe? Het zijn vaak vragen over pijn, lichamelijkheid, liefde, dood.."(ibidem blz. 39). Even later vervolgt hij : "We hebben als mens minstens drie symbolische systemen ontwikkeld om met de Grote Vragen om te gaan : religie, wetenschap en kunst." (Poëziekrant,  blz. 40). Religie zoekt het antwoord boven ons en buiten dit leven; wetenschap verwacht het antwoord binnen dit leven terwijl kunst als scheppend probeert tot antwoorden te komen. 

Aan dit interpretatieschema van Verhaeghe dacht ik bij het lezen van een gedicht van Arnoud Rigter in het recentste nummer van het poëzietijdschrift Het Liegend Konijn (oktober 2021, jg.19, nr.2).

In het titelloze vers zien we een verstrengeling van de drie genoemde systemen. Godsdienst met het hemelgewelf, het vagevuur, de liefde... Wetenschap met verwijzingen naar het klimaat en het leefmilieu, het verdwijnen van ijsberen en ijskappen. Kunst door het gedicht zelf natuurlijk, maar ook het kantklossen, borduren.

Laten we ons maar uitdiepen door dit vers. Maar bedenk toch eerst nog de slotwoorden van Paul Verhaeghe in het genoemde artikel in de Poëziekrant (ibidem blz. 42) : "Want je verdiepen in poëzie is een schitterende manier om te mislukken in je zoektocht naar antwoorden."

Een blauwbekkende aardbol ligt onder de zoden

(©Wikipedia.nl
Vagevuur uit de
Très riches heures du duc de Berry
folio 113)

met platgehemelde vogels op de stoep,

het plakt aan alle lagen van de bevolking.

Ik zal braaf van doorgewinterd zogen dromen,

van ijsbeermelk & iglo-intimiteit,

want antivries is van droomsel gemaakt,

het drupt door alle lagen van de bevolking.

De liefde heeft als tegenpool dus haat,

waar derdegraads op crematie overgaat.

Als ik ooit een hemelgewelf kantklos of

een vagevuur borduur denk ik aan

bevolkingsdichtheid en lichaamstemperatuur.

(uit: Het Liegend Konijn, okt. 2021, blz. 184)

 

Nieuwjaar ... goede voornemens

(©Wreed en Plezant)

 Men zegt dat je heel de maand januari iedereen een goed en gelukkig nieuwjaar mag toewensen. De gehele maand januari baadt in sfeer van haar eerste dag. En bij heel wat mensen hoort het ook om voor het nieuwe jaar goede voornemens te maken. Met deze voornemens kan je op verschillende manieren omgaan zoals de nieuwjaarsbrieventraditie leert. 

Maar de dichter Mustafa Stitou toont ons hoe hij dat doet.

KARTON

Een stuk karton. Een stanleymes.

Links op het karton schrijf ik met stift

de goede dingen, rechts de slechte.

Met mijn linkerhand houd ik het

met uitgestrekte arm op ooghoogte

stevig vast, met mijn rechterhand

snijd ik het in één vloeiende beweging

in tweeën. De slechte dingen vallen

op de grond, de slechte dingen gooi ik weg.

Het is de uitdrukking van een verlangen

maar zolang ik deze handeling

op gezette tijden blijf herhalen

ook de bevrediging ervan.

(uit: Het Liegend Konijn, jg. 19, nr.2, oktober 2021, blz. 210)

Uitzicht voor Beiroet ?

 Nog tot 6 februari toont de Villa Empain hoe Libanese kunstenaars proberen om het trauma van 4 augustus 2020 (de grote vernietigende  explosies in de haven van Beiroet) een plaats te geven in hun leven en in het samenleven van Libanon.

Wat mij o.a. trof was hoe meerdere artiesten hun heling, hun heil zoeken in de natuur. Wanneer mensen zo zwaar ontgoocheld of gekwetst zijn door andere mensen, zoeken ze vaak rust en uitzicht in de natuur. Ze putten troost en kracht uit de natuur die zich ondanks menselijk catastrofaal ingrijpen toch herpakt. De veerkracht van de natuur als prikkel om in jezelf bronnen van veerkracht te vinden en aan te spreken. De natuur als bron van uitzicht om verder te leven en te zoeken naar beterschap. Zo lijkt het mij.

Zo schilderde Chafa Ghaddar (°1986) fresco's gewijd aan de cactussen in haar tuin. Daarover zegt ze dat tuinieren en schilderen haar opnieuw verbindt met het leven (catalogus blz. 70). De stekels van de cactus als stekelige aanzet tot herstel.

(eigen foto
Chafa Ghaddar : Spines
2021)

En er is een schilderij van Omar Fakhoury (°1979) die een maïsplant voorstelt ("Corn Plant, 2021), gevonden op de plaats van de explosie. Te midden van de ruïnes schiet een zaadje van een maïsplant en geeft groen en groeikracht aan mensen die het willen zien. 

(eigen foto's)

Deze aandacht voor de natuur en de waarde van natuur om de menselijke veerkracht te voeden en te inspireren is zeker nog een goede extra reden om zorg te dragen voor de natuur in onze maatschappij. Naast klimaat, opwarming van de aarde en andere milieuredenen ook gewoon onze menselijke behoefte aan 'groene' batterijen die ons helpen trauma's een plaats te geven.

Brussel Beiroet

De ontploffingen in de haven van Beiroet (Libanon) op 4 augustus 2020 vernietigden een groot deel van de stad, een heel deel van de zo noodzakelijke haveninfrastructuur en duizenden levens. Want naast de honderden doden en de duizenden fysisch gekwetsten werden ook diepe wonden geslagen in het hart en de geest van miljoenen Libanezen, of ze nu in Beiroet of in Libanon wonen of ergens elders in de wereld. Die dag was en is voor hen nog altijd een groot trauma.

(eigen foto videostill
van video gemaakt door ICONEM,
groep die zich inzet voor bedreigd cultureel erfgoed) 

 De expositie in de Villa Empain (Brussel) nog tot 6 februari toont vooral jonge Libanese artiesten, meestal geboren tijdens of na de burgeroorlog van 1975-1989. Als ik op deze tentoonstelling terugkijk, zie ik als het ware een soort artistiek vademecum over hoe mensen proberen trauma een plaats te geven in hun leven. 

Sommigen focussen zich op wat er gebeurd is en wat er veranderd is door de ontploffing : beelden van de ravage, foto's waar mensen of voorwerpen zijn witgeschilderd, een oudejaarsavond met vuurwerk die de knallen van 4 augustus weer tot leven brengen,...

(eigen foto 
Ayman Baalbaki  Zonder titel
acryl op doek - 2021)

Daarnaast proberen anderen de feiten te verklaren, redenen te vinden, hun gevoelens en gedachten onder woorden te brengen. En allen zoeken ze daarbij of daarnaast om hun wonden te helen. De slaap biedt soms een beetje rust of men gaat zich toeleggen op het kleine positieve zoals zorg voor planten of men gaat terug naar zijn geboortedorp ver weg van Beiroet om zichzelf te herontdekken. Terug naar de wortels. Terug naar de geborgenheid van je eigen familie. 

 Deze verscheidenheid in het zoeken naar een nieuw evenwicht na het trauma vind ik in deze expo zo ontroerend en hoopgevend. How will it end? Niemand weet het maar midden de geopolitieke machinaties zoeken mensen hun weg en ze zoeken hun geschiedenis te schrijven midden de ruïnes van de grote geschiedenis. Kleine mensen die grootmenselijk zoeken te leven midden grote conflicten.

Libanon in Brussel

 In een bericht van 27 november 2021 op deze blog vertelde ik over een tentoonstelling gezien in Parijs in het Institut du monde arabe. 

Werken van Libanese artiesten werden er getoond van net na de Tweede Wereldoorlog tot in de lente van 2021, dus na de verwoestende explosie van 4 augustus 2020 in de haven van Beiroet. 

Nu in Brussel, in de Villa Empain nog tot 6 februari, kan je gaan kijken naar een gelijkaardige tentoonstelling onder de titel : How will it end? Op wat zal de situatie in Libanon uitdraaien? Waar zal het met dat land en zijn decennialang geteisterde bevolking heengaan? Vragen die iedereen zich stelt als hij/zij maar een beetje begaan is met dat land en vooral met de mensen die er wonen en leven.

In Brussel ligt de focus helemaal op kunstenaars die op artistieke wijze reageerden op de catastrofe van 4 augustus 2020, de aanloop ernaartoe en de gevolgen ervan. Enkele werken dateren van voor de ontploffing maar geven dan wel een sfeer weer die zinnig is voor het zoeken naar een antwoord op de vraag how will it end?

Kunstenaars documenteren de ramp en de gevolgen, ze zoeken hoe er mee om te gaan, ze proberen de overweldigende en veelzijdige emoties die de explosie oproept uit te drukken.

Een paar kunstenaars zijn vertegenwoordigd in beide tentoonstellingen, zoals Etel Adnan en Ayman Baalbaki, maar voor het overige zijn er telkens andere namen te ontdekken.

Hier enkele sfeerbeelden van deze mooie expositie (eigen foto's).

Beeldig gedicht van betreurde Bernard Dewulf

 In de dagen voor Kerstmis 2021 overleed Bernard Dewulf.

Zijn gedrevenheid om écht te kijken en

 om zijn kijken in verzorgde taal om te toveren zal ik, met velen, node missen.

Hier nog een optreden van Bernard Dewulf (2012) in het Middelheim beeldenpark met een eigen gedicht

waarbij hij allusie maakt op meerdere sculpturen van dit openluchtmuseum. 

Rik Wouters, nog zo'n veel te vroeg gestorven veelzijdige kunstenaar, 

maakte in 1912 "Het zotte geweld" en 

Bernard Dewulf laat ze honderd jaar later 

meezingen in zijn gedicht over Middelheim.

(Het Zotte Geweld
Rik Wouters
©Middelheimmuseum)

            

De kracht van suikerklontjes

 Met de tijd slijt alles. Dat zingt Léo Ferré in zijn bekende chanson "Avec le temps".

Hier kan je luisteren naar Ferré en tegelijk de tekst volgen.

Maar de Zuid-Koreaanse schrijfster Han Kang is daar niet helemaal mee akkoord. Vanuit haar biografisch getinte bijzondere boek "Wit" (uitgegeven bij Nijgh & Van Ditmar, 2017, vertaald door Marijke Versluys) komen heel wat herinneringen langs en ook deze heel bijzondere die mij anders deed kijken naar suikerklontjes.

Straks overkomt je dat misschien ook.

SUIKERKLONTJES

Ze was een jaar of tien. Haar eerste bezoek aan een cafetaria, samen met haar tante, was ook de eerste keer dat ze suikerklontjes zag. Die in wit papier gewikkelde blokjes waren van een bijna magische volmaaktheid, vast en zeker te volmaakt voor haar. Ze haalde het papier er voorzichtig af en streek met haar vinger over het korrelige klontje. Ze brak er een hoekje af, legde het op haar tong en sabbelde op de verbluffende zoetheid, waarna ze het ten slotte in een kopje water deed en zuchtend toekeek hoe het wegsmolt.

Eigenlijk houdt ze niet meer zo van zoetigheid, maar bij een schaaltje verpakte suikerklontjes krijgt ze nog steeds het gevoel dat ze naar iets kostbaars kijkt. Sommige herinneringen zijn ongevoelig voor de tand des tijds. En voor de sporen van verdriet. Het is niet waar dat alles wordt gekleurd door tijd en verdriet. Het is niet waar dat alles daardoor kapotgaat.

(uit : Wit blz. 83)

20 jaar La Piscine in Roubaix

 Het vroegere zwembad van de Noord-Franse stad Roubaix werd in 2001 heropend als museum. Bij de twintigste verjaardag van dit schitterende museum zijn er ook twee tijdelijke tentoonstellingen te zien van schilders die boeien en nog altijd aanspreken.

Er is de tentoonstelling Jawlensky La promesse du visage (Het beloftevolle gezicht) en Suzanne Hay (1962-2004).

Net over de Belgische grens en vlot bereikbaar met de auto en met de trein is dit een mooie bestemming voor iedereen die van schoonheid houdt en zich wil laten verwonderen over de mens in al zijn menselijkheid.

Beide tijdelijke tentoonstellingen zijn nog te zien tot 6 februari.

(eigen foto :
Alewej von Jawlenskuy
Vrouwenhoofd Medusa
licht en schaduw - 1923)

(eigen foto
Susanne Hay
Salle des bains 1995)

In Memoriam Bernard Dewulf

 Heel plots is schrijver-essayist-dichter Bernard Dewulf overleden enkele dagen voor Kerstmis 2021.

Al jaren lang heb ik genoten van zijn columns in De Standaard die altijd weer gaan over zien en graag zien, over kijken en aandacht besteden aan het menselijke, over grootheid in kleine dingen.

Als een soort In Memoriam laat ik jullie meekijken 

of nog eens terugkijken

naar zijn passage in het Canvas-programma "Winteruur" 

op 13 maart 2020.

Oud en nieuw ...

Deze overgangsdagen van oud naar nieuwjaar geven aanleiding om terug te kijken en vooruit te blikken, om na te denken over de geschiedenis en de actualiteit. 

(©die keure.be)

Ik wil hier een bedenking meegeven 

van Corn. Verhoeven over onze beleving van de tijd.

"In tien jaren gebeurt nu meer dan vroeger in honderd jaren en straks gebeurt er in een jaar meer dan er ooit gebeurd is. De actualiteit wordt steeds meer de totale geschiedenis van de mensheid, op één moment beleefd, en zij duurt steeds korter. De mensen leven langer en beleven meer geschiedenis in een dag dan alle voorafgaande generaties samen ooit hebben beleefd.  (...) Alles is anders, blijkt anders te zijn voordat kan worden geconstateerd dat het zo is. Als we vanuit een verleden van een paar honderd jaar de toekomst zouden willen voorspellen, zou de geldigheid van die voorspelling niet veel verder reiken dan een paar weken, zodat er beter van zou kunnen worden afgezien." (uit: Inleiding tot de verwondering, uitg. Ambo, 1967, blz. 91-92) 

Een gezond 2022 gewenst met vele dagen van welbevinden.