Biënnale van de Schilderkunst : Matthieu Ronsse -3-

 De muurschilderingen gemaakt door Matthieu Ronsse  die ik mocht ontdekken in het Raveelmuseum en waarover ik al in vorige posts heb bericht,  zijn een tijdelijk project. Van het begin af was het duidelijk: dit is niet gemaakt 'voor de eeuwigheid' (hoe lang die eeuwigheid ook dure). Bij de meeste kunstwerken, zeker de betere, hebben we doorgaans de neiging om te zeggen: bewaren, desnoods restaureren... De ervaring van schoonheid als het ware gevangen houden voor onszelf en voor het nageslacht. 

(eigen foto-15 sept. 2020)

Zo'n tijdelijke installatie relativeert de kunstwerken en onze ervaring van het sublieme die door die artefacten wordt opgewekt. Het is ook een subtiele maar ondubbelzinnige aanzegging van onze eigen sterfelijkheid en eindigheid. Hoe oneindig schoon iets ook moge zijn, het blijft een  verhaal van voorbijgaan. Meestal niet iets waar we al te sterk willen aan herinnerd worden. Toch?  

(eigen foto - 15 /9/2020)

Het tijdelijke project doorkruist ook de idee van kunstwerken als 
'koopwaar', als 'investering'.  Zo brengt het de 'waarde' van een werk tot zijn essentie terug : de hier-en-nu beleving van een realiteit-verruimende ingreep. Het relativeert de poeha van de kunstmarkt en van de curatoren en kunstkenners. Het bevraagt de impact van kunst op de gang van zaken in onze wereld. Het toont de ontregelende grootheid van weerloosheid. "Alles van waarde is weerloos." Dat wist ook de dichter Lucebert al.

Biënnale van de Schilderkunst : Matthieu Ronsse -2-

 In de vorige post (25 september) kon je al zien hoe Matthieu Ronsse een hele kamer van het Roger Raveelmuseum in Machelen heeft beschilderd.

Nu toon ik enkele details die de kundigheid van deze artiest toont, ook in de details.

Biënnale van de Schilderkunst : Matthieu Ronsse -1-

 Alhoewel hij niet officieel tot de selectie van deze 7de Biënnale van de Schilderkunst behoorde, ben ik blij dat ik zijn werk kon zien in het Roger Raveelmuseum in Machelen. Zijn muurschilderingen zijn restanten van een vorige expo, maar passen naadloos bij deze biënnale. 

Matthieu Ronsse was een van de kunstenaars die gevraagd werden om muurschilderingen in situ aan te brengen. Zijn kunde en schilderplezier spatten van de muren, zijn knipogen naar de kunstgeschiedenis prikkelen elke bezoeker om te zoeken naar de referenties en voorbeelden. Ik vond het een van de hoogtepunten van deze editie.

Hier vandaag twee overzichtsfoto's van zijn kamer in het Raveelmuseum.

  

Biënnale van de schilderkunst : Njideka Akunyili Crosby

 Een bijzondere aanwezigheid op deze 7e Biënnale van de Schilderkunst vond ik deze Nigeriaanse artieste (°1983) die momenteel woont en werkt in Los Angeles. De werken die in het Museum Dhondt-Dhaenens te zien zijn tonen ons huiskamers. Het zijn overvolle grote papieren dragers waarop de artieste schildert, tekent en allerlei zaken kleeft, zoals krantenknipsels, foto's van familie, portretten, stukjes stof enz... Ze stelt telkens een woonkamer voor, die iets hedendaags en stedelijks heeft, maar ook iets landelijks, die Westers is én Afrikaans, die vertelt over de grote én kleine geschiedenis. Boeiend en verleidelijk om je in allerlei details te verliezen. Door de broze drager en de aard van het werk worden deze huiselijke taferelen gepresenteerd in een grote kader met een glas ervoor.  Dit glas zorgt dan nog eens voor extra reflecties van de ruimtes... Een complexe maar boeiende visuele ervaring.

(Njideka Akunyili Crosby : Home: As You See Me , 2017
je ziet de inkombalie gereflecteerd)

(Njideka Akunyili Crosby : Home : Say It Loud , 2017
je ziet een deel van de expositieruimte met patio en bezoekers gereflecteerd)

 

Biënnale van de Schilderkunst : hoogfeest rond schilderkunst

 Ook al werd de schilderkunst al meerdere keren in de voorbije honderdvijftig jaar dood verklaard, toch staat ze altijd weer op. Voor wie van schilderkunst houdt, is deze biënnale in de Leiestreek een hoogfeest. En bij elke editie ontdek ik weer nieuwe talenten en onverwachte invalshoeken. In deze en volgende posts laat ik je kennis maken met enkele door mij 'ontdekte' artiesten die ik heb gezien tijdens deze zevende editie.

Eerst even het spel van strakke lijnen, witte muren en helblauwe luchten die mij ook mateloos kunnen boeien.

(Museum Dhont-Dhaenens Deurle)

(Roger Raveelmuseum Machelen)

Vrouwen met toekomst : een drieluik - eindvernis

 Als een schilder zijn onderwerp op paneel of doek heeft afgewerkt, moet de olieverf nog drogen, dagen lang. Maar voor zo'n werk afgeleverd wordt of voor het grote publiek tentoongesteld wordt, zal de artiest nog een vernislaag aanbrengen. Deze heeft een dubbel functie: de kleuren intensifiëren én een extra beschermlaag voor het beeld.

Met mijn eindvernislaag wil ik nog vertellen hoe het Hatidze verder is vergaan, in zover ik dit kon terugvinden op meerdere internetsites. 

De film sleepte meerdere internationale filmprijzen binnen, met als uitschieter drie prijzen op het Sundance-festival en een oscar-nominatie. Dit leverde de regisseurs geen windeieren op. Het siert hen dat ze de onverwachte extra-inkomsten onder anderen gebruikt hebben om Hatidze een nieuw onderkomen te helpen zoeken, dichter bij haar familie en ook de rondtrekkende Turkse familie ondersteunden in functie van de opvoeding van de kinderen. 

Als Turkse vrouw in Macedonië steunt Hatidze vanuit haar nieuwe positie haar volks- en geloofsgenoten door onder anderen een moskee te helpen bouwen in haar nieuwe dorp waar een kleine Turkse gemeenschap leeft. Ook haar toekomst lijkt een zonsopgang te zijn...

Terwijl de nabije Middellandse zee voor vele tienduizenden vluchtelingen veeleer de onzekere, stormachtige donkere zee is, à la Thierry De Cordier, vol onduidelijkheid wat op hen toekomt.

Vrouwen met toekomst : een drieluik - het middenpaneel

De twee films eindigen op een moment dat de vrouwen in de hoofdrol bewust opstappen uit hun 'verleden'. Nathalie (L'Avenir) slaat een bladzijde om in haar levensboek bij de geboorte van haar eerste kleinkind, Hatidze (Honeyland) stapt weg van de plek die haar ooit leven bood (via haar moeder, de bijen en een eigen huis) omdat daar alleen nog dood en leegte overblijft. De leefomstandigheden van beide vrouwen zijn compleet verschillend, maar de uitdaging is gelijkaardig: verder schrijven aan hun leven met een grote vrijheid omdat ze vrij komen van hun verleden. Die 'nieuwe' toekomst, die ongevormde vrijheid vormt het middenluik van deze triptiek. Vraag is natuurlijk hoe vorm te geven aan deze toekomst? En -zoals het woord zelf zegt- wat er op ons toekomt...

Is deze toekomst een donkere woelige zee, zoals in het drieluik dat ik gefotoshopt heb bij de aanzet (zie post van 9 september), beeld van Thierry De Cordier gezien tijdens een thematentoonstelling over "De zee" in Muzee Oostende, enkele jaren geleden? Of is deze toekomst een zonsopgang, zoals de foto van een boomgaard in Haspengouw net na zonsopgang?  "Que l'avenir soit un orient au lieu d' être un couchant, c'est la consolation de l'homme." (Dat de toekomst een zonsopgang is en geen zonsondergang zal zijn, is de troost van de mens). Dit is een quote van Franse schrijver Victor Hugo (1802-1885). Deze visie past bij de Franse film "L'Avenir", terwijl de donkere zee eerder zou kunnen passen bij 'Honeyland'. Ook al is de ene film een fictie en de andere een documentaire, toch blijft de vraag overeind: hoe stappen deze vrouwen naar hun toekomst toe? En hoe gaan ze om met wat op hen toekomt?

Naast dit aspect van hoe toekomst te beleven, tonen beide films ook hoe mensen zich proberen te verhouden tot de natuur. Ook een heet hangijzer in onze dagen van klimaatopwarming, milieuverontreiniging, ecologisch en duurzaam bouwen en leven, en dies meer.

(still uit Honeyland)

De idealisering van het leven dicht bij de natuur van de Parijse ex-student Fabian staat wel in schril contrast met het leven in de woestenij van Macedonië zoals we dat zien in "Honeyland". Hoe zouden mensen die gehard zijn door het leven in een onherbergzame streek de idealen en levenswijze van Fabian en zijn vrienden bekijken? En zelfs een leven als dat van Hatidze ontsnapt niet uit de klauwen van het kapitalisme met zijn destructieve gevolgen voor natuur én voor mensen.

Deze twee vrouwen hebben mij via deze films aan het denken gezet over onze tocht naar een zonsopgang, onvermoed anders dan verwacht. Uitdagend in deze onzekere tijden waar men de indruk heeft dat er een bepaald soort samenleven voorbij is, zonder dat we al zien hoe de nieuwe zonsopgang er zal uitzien. Hoe zien we onze toekomst, individueel en als samenleving: als een woeste donkere zee of als een mistige zonsopgang?

Vrouwen met toekomst : een drieluik - tweede zijluik : Honeyland (2019)

 "Honeyland" is een documentaire film van twee jonge Macedonische regisseurs Ljubo Stevanov en Tamara Kotevska. In een afgelegen bergstreek van Macedonië volgen ze drie jaar lang een imker, Hatidze. Deze vrouw onderhoudt meerdere kolonies van wilde bijen, die op de meest diverse plekken wonen zowel in rotsspleten als in bomen of vervallen huizen. Wanneer ze honing weghaalt zegt ze tegen de bijen: de helft is voor mij en de andere helft is voor jullie.  

(still uit de film Honeyland)

Ze keert dan terug naar haar huis, het enige bewoonde in een verlaten dorp, waar ze zorgt voor haar 85-jarige moeder die al vier jaar bedlegerig is. De geoogste honing gaat ze geregeld op de markt in Skopje verkopen en met dat geld doet ze inkopen voor hun kleine huishouden, zoals bananen die haar tandeloze oude moeder nog kan eten. 

Haar leven wordt echter overhoop gehaald door de komst van een rondtrekkende Turkse familie met zeven kinderen en een kudde koeien. Het gezin hoedt het vee en de vader ziet een extra bron van inkomen bij Hatidze: bijen houden. Hatidze leer hem alle knepen van het imkerschap. De vader is vooral uit op snel geld winnen en slaat daarom de raad van Hatidze in de wind. 

Met alle dramatische gevolgen van dien voor zijn eigen bijenkolonies én de kolonies die Hatidze onderhoudt. Ondertussen klikt het tussen Hatidze en een van de tienerkinderen van haar ongenode buren...Hij is als de zoon voor haar, die altijd alleen is gebleven.

[let op : spoiler]

Op het einde trekt de Turkse familie weer weg, sterft haar moeder en zijn haar bijenkolonies in en rond het dorp vernietigd. Zoals bij het beginbeeld van de film, zien we op het einde terug een eenzame Hatidze die alleen loopt (nu met haar hond) in een desolaat landschap, nu niet meer een droog stoffig zomerlandschap maar een besneeuwde troosteloze vlakte. Ze stapt een onzekere toekomst tegemoet.

Vrouwen met toekomst : een drieluik - eerste zijluik : L' Avenir (2016)

 In 2016 kwam de film "L'Avenir" uit, geregisseerd door Mia Hansen-Løve, film die soms betiteld werd als een filosofisch drama.

We volgen Nathalie, gehuwd en moeder van twee kinderen, leraar filosofie aan een Parijs lyceum. Haar moeder, gewezen actrice, vraagt voortdurend aandacht en zorg, want ze begint te dementeren en wordt op een bepaald moment toevertrouwd aan een zorgcentrum. Daar sterft de moeder na een val.  Haar man bedriegt haar en besluit uiteindelijk om van haar te scheiden. Nathalie publiceert regelmatig over filosofie bij een gespecialiseerde  Parijse uitgeverij. Maar de uitgever wil meer bij de tijd zijn en haar boeken een frisser uiterlijk geven (meer kleur en foto's, meer magazine look) én de teksten grondig versimpelen. Met deze veranderende politiek kan de lerares niet leven. De samenwerking met de uitgever komt op de schop. En dan is er nog Fabian, een talentvolle oud-leerling, die haar pad opnieuw kruist en zijn dromen wil realiseren in een oude boerderij ver weg van Parijs in het zuiden van het land. 

De filosofe wordt uitgedaagd om haar leven opnieuw te oriënteren ; ze beseft dat ze opeens vrij is, niet meer gebonden aan man of moeder of uitgeverij. Maar wat te doen met die vrijheid? Haar vertrouwde filosofen blijken niet in staat haar uit de verwarring te halen.

 [let op : spoiler] 

Gelukkig is er de geboorte van een eerste kleinkind, toekomst en uitzicht. 

Vrouwen met toekomst : een drieluik - de onderschildering

 In de schilderkunst werden én worden tot op vandaag vaak drieluiken of triptieken gemaakt. De oude olieverfmeesters gingen daarbij niet over een nacht ijs. De panelen of doeken werden eerst geprepareerd en dan van een onderschildering voorzien of in het oude schildersjargon ook wel 'doodverf' genoemd. 

In de voorbije week zag ik twee avonden na elkaar een film opgebouwd telkens rond één vrouw, die een en ander meemaakt en voor nieuwe uitdagingen komt te staan. De eerste film zag ik op TV, een vroeger opgenomen speelprent, die mij aantrok omdat Isabelle Huppert de hoofdrol vertolkte. Deze grande dame van de Franse cinema kan mij doorgaans heel erg bekoren en dus had ik een opname geprogrammeerd. En ik had een avond tijd gemaakt voor deze Franse film, "L'Avenir". 

De dag daarna had ik gereserveerd voor een film in de cinemazaal, ja met Covid-19 is reserveren aangeraden, die goede kritieken had gekregen in de pers. Ook een Europese film, maar van voor mij totaal onbekende regisseurs uit Macedonië. Spannend wat dat zou worden. De lovende kritieken hadden mij niet voorbereid op deze confrontatie. Het was niet allemaal zo zoet als wat je zou verwachten bij een titel als "Honeyland". 

Deze twee films bleven nazinderen en hadden in hun anders-zijn toch veel met elkaar gemeen, zo vind ik toch. Daarover wil ik het hebben in de volgende drie posts...vandaar de titel: Vrouwen met toekomst: een drieluik. Met deze onderschildering zet ik je even op weg ...over twee vrouwen die in stormachtige zee terecht komen.

Verweerde schoonheid

 Tijdens het volgen van de zuidlus van het project Contrei Live fietste ik op 3 september langs de Schelde in de buurt van het dorpje Helkijn, een dorp met een oude geschiedenis, en met oude bomen...die in hun verweerde toestand ook schoonheid en mysterie uitstralen.

Industrieel erfgoed

 Het kunstproject ContreiLive biedt drie fietslussen aan om Zuid-West-Vlaanderen te verkennen en enkele kunstwerken 'in situ' te ontdekken (nog tot 26 oktober).

De fietslus zuid voert langsheen het kanaal Kortrijk-Bossuit dat de Schelde en Leie met elkaar verbindt.

Daarlangs zijn enkele resten van vroegere industrie en techniek te zien, zoals de vroegere electriciteitscentrale in Zwevegem ("Transfo") en het St.Pietersbruggetje in Moen.

Transfo Zwevegem

Sint Pietersbruggetje Moen

In Memoriam Matris

 Op deze dag, zes jaar geleden, vierden we nog je honderdste verjaardag, dankbaar omdat je ondanks alle ouderdomskwaaltjes nog heel helder van geest was en je nog behoorlijk zelfstandig kon bewegen. Iets meer dan negen maand later ben je onze wereld zachtjes uitgegleden...

Bij je 106de verjaardag hier een gedicht van Roger de Neef, dat ik las in de Poëziekrant (jg. 43, nr. 1, blz. 64) en mij in de stilte binnenvoerde die jou omringde bij je overlijden.

Moeder die ons voedde

Uw handen aan de buitenkant

Slapen voorgoed onder

De oorschelpen van gras

Onder de ruwte van een steen

In de stilte van mijn stem.