Pittura metafisica in Mons

Giorgio de Chirico (1888-1978) was de grote bezieler van de door hemzelf als pittura metafisica (of metafysische schilderkunst) benoemde stijlrichting.
Deze Italiaanse schilder heeft een tentoonstelling gekregen in Mons (BAM), nog tot 2 juni. In de vaste collecties van musea zie je doorgaans een of enkele schilderijen, maar nu is er een ruime selectie te zien van schilderijen, met daarnaast een aantal tekeningen én enkele sculpturen. Ik vond het zeer boeiend mede dank zij de goede begeleidende tekstpanelen in de expositie.
Deze werken werden in dialoog geplaatst met drie Belgische surrealistische kunstenaars die in de Chirico een voorbeeld zagen: Magritte, Delvaux en Graverol.

Hier een aantal details uit schilderijen van de Chirico.

Een zwarte spiegel in het Musée d'Orsay

Een boeiende thematentoonstelling confronteert zwart én blank met een boeiend maar ook bezwarend stuk (cultuur)geschiedenis, die jammer genoeg nog niet volledig tot het verleden behoort.
"Le modèle noir" toont hoe zwarten in de beeldende kunsten en film werden geportretteerd tussen ca.1800 en ca. 1950, van de schilder Eugène Delacroix(1798-1863) tot Henri Matisse(1869-1954). Deze verkenning toont tevens hoe de blanke Franse (en bij uitbreiding West-Europese) samenleving keek naar zwarten en gekleurde mensen uit gemengde relaties. Dit kijken was veelal een neer-kijken op of een focus op het 'exotische'.
Hier enkele foto's genomen tijdens mijn bezoek op 8 mei laatst.
Nog tot 21 juli in Parijs, musée d'Orsay. Zeker de moeite waard.

(zelfportret in reflectie van
foto van Carl van Echten :
 Henri Matisse 1933

Musée d'Orsay

Er worden, met dank aan de digitale evolutie, nogal wat foto's genomen in musea en op toeristische toplocaties, zoals in Parijs. Het horloge van het vroegere station d'Orsay is een bijzondere trekpleister voor bezoekers-fotografen in het schitterende Musée d'Orsay.
Ik deed er op mijn manier ook aan mee...

(8 mei 2019 omstreeks 13u30)

Wat betekenen woorden nog?

In een van de poepchique winkelpanden in hartje Parijs, onder de arcaden van het Palais-Royal, op een boogscheut van het Louvre, zag ik een handtas, zonder prijs maar met tekst.
Wat betekent rijkdom en armoede? Wat betekent tevredenheid en onvoldaanheid? Wat betekent het zijn status te kunnen/durven/willen/mogen  etaleren?
Zo maar enkele vragen die bij mij opkwamen bij het zien van deze wel bijzondere handtas...
En dan ben ik helemaal niet verwonderd dat de gele hesjes op straat komen en woedend zijn...ook al kan ik niet instemmen met de vernielzucht van een deel van hen.

Musée d'Orsay Parijs 8 mei 2019

Omdat ik met nog vijf vrienden het musé d'Orsay bezocht werden we verzocht om een groepslocker te gebruiken voor het opbergen van onze jassen en rugzakken.
Bij het einde van ons bezoek keken we vol verbazing binnen bij onze buurlockers.
Wat er zo allemaal geborgen wordt... Ook een vorm van stilleven en installatiekunst?

Het slagveld van de verkiezingen

Onlangs las ik het boek "Afgeleid" van de Australische filosoof Damon Young (uitg. Ten Have, Utrecht, 2014). Hij zoekt wat het is mens te worden midden alle prikkels van het leven in werk en in vrije tijd, in politiek en in kunst, in de relatie met anderen en met zichzelf. Het vierde hoofdstuk van zijn boek behandelt de politiek onder de bijzondere titel: Afscheid van de wapenen. In deze dagen net voor de verkiezingen biedt dit hoofdstuk veel stof tot nadenken en confrontatie met wat ons wordt voorgeschoteld via propaganda en media.

(affiche van de Rooms Katholieke Staats Partij
in Nederland RKSP -1925)

Damon Young brengt in dat vierde hoofdstuk onmiddellijk Machiavelli ten tonele die oorlog als enige doel van het leven ziet. Om in die levensoorlog (struggle for life?) stand te houden kan elke afleiding nefast zijn. Afleiding is dan ook het favoriete instrument van de agressieve leider (blz.75). Young zoekt dan naar de eigenheden van onze huidige democratie, die heel verschillend is van die uit het klassieke Athene. Buiten de naam is er ongeveer niets dat gelijkloopt. Hij ziet dat het beleid nu in handen is van beroepspolitici en specialisten. De media zijn in handen van concerns en adverteerders, wat niet bevorderlijk is voor een politiek dialoog tussen politici en burgers. Hij stelt duidelijk dat de samenleving geen eigendom is van het volk en daarom oorlogsbuit waar professionals om vechten. In de politiek wordt dan ook volop gebruik gemaakt van militaire metaforen.
In deze dagen van verkiezingskoorts moeten we niet ver zoeken: slag om de stemmen, verkiezingswinnaar, verpletterende nederlaag voor, gevaar voor invasie van,  enz...


Young waarschuwt voor deze metaforen. Metaforen zijn bepalend voor ons leven doordat ze ons een kader geven waarbinnen we onszelf en de wereld doorgronden. Ze bezitten het vermogen om een werkelijkheid te creëren! (blz. 78-79) Het gebruik van de oorlogsmetafoor betekent dan ook dat we ons onderwerpen aan beroepsmilitairen (politici, lobby's specialisten,...) en dat we hun oorlogsmoraal volgen. Young vindt dan ook dat de democratie nu meer weg heeft van een oorlog tegen de eigen burgers dan een samen beheren van de samenleving.
De affiche uit de oude doos hierbij toont dat deze oorlogsmetafoor niet alleen een kwestie is van woorden, maar ook de propagandabeelden mee bepaald en zo gaandeweg de samenleving maakt tot een oorlogstoneel. Ook bijna geen enkele politieke strekking is blijkbaar in staat om deze oorlogsmetaforiek links te laten liggen.


Deze enkele gedachten kunnen we plaatsen naast de verkiezingsslogans en verkiezingsaffiches die ons moeten verleiden tot een bepaalde keuze. We kunnen kiezen voor partijen en personen die de oorlogstrommel slaan of we kunnen kiezen voor partijen en personen die een ander, een niet-oorlogsverhaal brengen. Zo kunnen we in-stemmen met de oorlogsmetaforen of proberen ertegen in te gaan.

Pride

De jaarlijkse holebi pride-optocht - vandaag in Brussel-  blijft nodig, én omwille van de zichtbaarheid in de samenleving én omwille van de steun aan de velen die nog niet uit de kast (durven) komen én omwille van de steun aan de holebi's uit de 72 landen waar ze bestraffing en vervolging riskeren (en 8 landen waar men zelfs de doodstraf riskeert!).

In 2016 werd in Saoedi-Arabië de dichter Ashraf Fayadh ter dood veroordeeld voor het schrijven van 'blasfemische' poëzie. Zijn doodstraf werd na veel internationaal protest omgezet in 8 jaar cel en 16 maal 50 zweepslagen. PEN Vlaanderen vroeg toen aan dichters om een gedicht te schrijven van 50 woorden voor Ashraf.
De dichter riskeerde de doodstraf omwille van zijn kritische houding t.a.v. de islam. In datzelfde Saoedi-Arabië riskeren homo's en lesbiennes ook gevangenisstraffen, foltering en de doodstraf.

De dichter Peter Theuninck schreef voor de dichter Ashraf het onderstaande gedicht. Hier wil ik dit gedicht overnemen voor alle holebi's waar ook ter wereld die omwille van het beleven van hun geaardheid gevangenis en marteling riskeren of moeten ondergaan. De zweepslagen kunnen de dichter misschien publiekelijk doen zwijgen, maar zijn gedachten hebben de machthebbers daarmee niet vernietigd, zoals straffen van holebi's het publiekelijk uitkomen voor de eigen geaardheid kan afremmen of blokkeren, maar die geaardheid niet doet verdwijnen.



VINK                                                                                    

Voor Ashraf

Een vink blijft zingen
achter tralies.

Een vink blijft zingen
met een kap op de kooi.

Een vink blijft zingen
op water en brood.

In het holst van de winter
blijft de vink zingen.

Schroei haar ogen dicht
en zingen doet de vink.

God schiep de vink
om te zingen.

(Uit: Peter Theunynck, Tijdrijder. Gedichten. Uitg. Wereldbibliotheek, Amsterdam, 2018, blz. 46)

Den Haag viert Erwin Olaf - 6 -

De fotograaf Erwin Olaf zoekt ook zijn weg in de videokunst. Mij doen vele video's die ik zag in het Gemeentemuseum van Den Haag tijdens de expo daar (nog tot 16 juni) wel denken aan Bill Viola. Enerzijds ligt de focus veelal op de gezichten en emoties van de figuren en anderzijds speelt traagheid een belangrijke rol bij het bekijken van de video's.

In zijn serie over de miljoenenstad Sanghai toont hij een aantal (jonge) vrouwen die elk op hun manier iets verbeelden van hoe een individu zijn weg zoekt in zo'n stad.
Mooi in zijn eenvoud en direct gericht tot de toeschouwer. Dus onontkoombaar.

Den Haag viert Erwin Olaf - 5 -

Nog tot 16 juni kan je de mooie dubbeltentoonstelling gaan zien in Den Haag met werk van de 60-jarige fotograaf Erwin Olaf.

Naast fotografie is deze artiest ook heel dikwijls bezig met video en film, maar op een even uitgekiende manier in scene gezet als zijn foto's. Zo maakte hij een vrij lange film met de toepasselijke titel: Waiting. Hij volgt daarbij een oosterse vrouw die in een restaurant wacht op ...? een geliefde, een vriendin, een familielid, een klant??? Ze wacht maar er komt niemand opdagen.
In een kleine ruimte wordt deze film getoond, met aan de zijwanden twee grote foto's als stills van deze film.
De weerkaatsing van de film in de foto maakt het wachtend kijken extra boeiend, vond ik.

In memoriam matris - 14 -

Het is weerom moederdag, nu al het vierde jaar een moederdag zonder moeder om te kussen en omhelzen, om te verrassen met een gebakje en een bloempje.
Soms is die afwezigheid als een zachte schaduw of een dromerig wolkje aan de hemel, maar heel soms is er een pijnlijk gemis, een verlangen naar innigheid, zoals ook de dichter Hubert van Herreweghen kon aanvoelen én verwoorden.

(moeder, omdat paars
je lievelingskleur is en
je van verse bloemen houdt)

VANDAAG WILDE IK WEER IN UW SCHOOT . . .
                                                                                     
Vandaag wilde ik weer in uw schoot,
wijd als de zee en zo bewogen,
en toe op zijn geheimen groot,

vandaag wilde ik weer in uw schoot
waar ik geboren en getogen
ben, onwetend, donker en rood,

vandaag wilde ik weer in uw schoot,
de humus van leven en dood,
moederken, mijn hoofd neerleggen.

En wachten wat gij zoudt zeggen.

(uit:Hubert van Herreweghen,  Verzamelde gedichten, uitg. Lannoo, 1986, blz. 178)

Den Haag viert Erwin Olaf - 4 -

Zoals ik in de vorige blogpost al gezegd heb, heeft Erwin Olaf heel uitdrukkelijk gereageerd op de aanslagen in Parijs (Bataclan en Charlie Hebdo).
In de fotoserie 'Tamed and Anger' portretteert hij zichzelf met een breidel in zijn mond als protest tegen de aanval op de persvrijheid door de aanslag op Charlie Hebdo, terwijl hij in een video-installatie 'The Awakening' reageert op de Bataclan-aanslag. Deze werken uit 2016 beklijven omdat ze de aanleiding ver overstijgen.

(een foto uit de serie "Tamed and Anger"
met daarin weerkaatst een fragment
van de video "The Awakening")

(still uit video-installatie "The Awakening")

Den Haag viert Erwin Olaf - 3 -

In de dubbeltentoonstelling over het werk van de zestigjarige Erwin Olaf zien we in het Gemeentemuseum van Den Haag werk vanaf het jaar 2000.
Naast portretten en bloemenstillevens zien we hier ook hoe de artiest reageert op de actualiteit, zonder dat het een doordrammerige boodschap wordt. Naar aanleiding van de aanslagen in Parijs op de Bataclan en op de redactie van Charlie Hebdo maakt hij een aantal heel indringende werken.
Een van de werken is een soort videofilm/videoveelluik, een installatie die ons een spiegel voorhoudt. Maar in de ogen van de verschillende personen kunnen we soms de artiest zien. Zo wordt het én een reeks portretten én een groot zelfportret van Olaf.
Hier enkele foto's die ik nam van die video-installatie. Op You Tube kan je zien hoe deze installatie er als geheel uitziet : https://www.youtube.com/watch?v=h-6a0N9ab7w&t=19s

Den Haag viert Erwin Olaf -2 -

Het Fotomuseum toont tijdens de dubbeltentoonstelling tot 16 juni 'ouder' werk van de Nederlandse Erwin Olaf, foto's gemaakt voor het jaar 2000. Hier wordt ook de flamboyante homoscene van Amsterdam uit de jaren 1970-1980 getoond. Het spelen met rollen en het aftasten van de gender-stereotypen tonen Olafs' heilige/geilige ijver om in te zetten op vrijheid van meningsuiting en vrijheid om de eigen seksuele voorkeuren te beleven. Vaak met veel humor doorbreekt hij rollenpatronen, zoals in de serie "Ladies Hats" (1985-1994) waar hij jonge mannen laat poseren met vrouwenhoeden.
Daarnaast zien we in het Fotomuseum enkele door  Olaf zelf uitgekozen werken van fotografen die hem hebben geïnspireerd.
Het ene moment denk je: terug in de tijd, nostalgie en 'die strijd is geleverd', maar het volgende moment besef je: die strijd is nooit definitief geleverd, altijd weer zijn er mensen die verworven vrijheden willen terugschroeven onder de mom van veiligheid en andere (drog)redenen.
Zo blijven de foto's van Erwin Olaf uitdagen.

(uit de reeks Squares: Alandus)

(selectie uit de reeks   Ladies Hats)

Den Haag viert Erwin Olaf - 1 -

Nog tot 16 juni (verlengd wegens succes!) kan je genieten van een dubbeltentoonstelling in Den Haag met werk van de fotograaf Erwin Olaf, die dit jaar 60 jaar is geworden.
De twee buren,  het Gemeentemuseum Den Haag en het Fotomuseum, tonen het werk van deze bijzondere fotograaf. Olaf maakt tot op vandaag altijd heel nauwgezet bedachte foto's, studiowerk meestal. De laatste jaren heeft ook meer en meer films gemaakt, maar met een even uitgekiende belichting, kadrering  en enscenering als zijn foto's.
In december 2018 bezocht ik in het Gemeentemuseum een expositie van Alexej von Jawlensky en bij het bekijken van Erwin Olaf nu eind april dacht ik onwillekeurig aan die Russisch-Duitse expressionist terug. Beide artiesten hebben veel gewerkt rond portretten en stillevens. De schilder en de fotograaf zochten beiden om de toeschouwer aan te spreken en te raken en te confronteren met zichzelf doorheen een portret of zelfportret.
Hier toon ik graag enkele foto's genomen bij een bezoek aan de tentoonstelling Erwin Olaf en ik nodig je uit mee te ontdekken wie jezelf bent, doorheen de foto's en filmstills. Nog tot 16 juni dus zelf te ontdekken in Den Haag. Zeker de moeite.
Enkele van zijn zelfportretten.