Het ritme van Den Bosch

 

(eigen foto 8 april 2023 St.Janskathedraal 's Hertogenbosch)

Een hapje? Graag... - 4 - Peter Theunynck

 In de bloemlezing "Het geluk van erwtensoep" werden volgens de ondertitel 'de lekkerste gedichten' samengebracht door hotelschool Spermalie. 

De voedselprijzen zijn de laatste periode fors gestegen en zo worden sommige groenten minder betaalbaar. De tomaat schijnt zo'n groente te zijn. Maar als je de tomaat even mist, kan je jezelf misschien een beetje troosten met dit gedicht van Peter Theunynck.

Proef de a- en o-klanken, laat al je smaakinstrumenten uitdagen,

 laat je betoveren door klank- en beeldenrijkdom. 

Om van te smullen.

TOMAAT

Bijten in kruidentuil, smaakorgel,

kleurensalvo's: to-maat. Vleesfeest

uit zongerijpte kei- en kiezel-,

mineralenmazzelgrond.

(©Hemels Thuis)

En je tong rolt matten van tomaat,

je verhemelte tomatenbalkadijn,

tomantenlepeltje je huig, je smaakpupillen

hangtomaat van hier tot Havanna!

Vlezig, jawel, meisjesvlezig, vrouwvlezig

dat zijn ze. Dat is tomaat. Dat is pas

vleestomaat. Geen forceertomaat, slijk-

of miezertomaat, staat-van-belegtomaat,

treurtomaat uit die huilkast van ons.

Ik haat de rotswoldekentjestomaat.

Kraantjeswater-met-ketchupsmaaktomaat

is geen tomaat. Pure tomatenhaat.

(Theunynck, Pieter - in: Het geluk van erwtensoep, uitg. Lannoo, 2007, blz. 44)

Boerenschilder

 Het Noordbrabants museum in 's Hertogenbosch heeft sedert 2021 een eigen zaal rond de in Zundert geboren Vincent van Gogh. De kern van de presentatie vormt een aantal vroege schilderijen en tekeningen, naast fragmenten uit zijn brieven en dagboek.

De bezoeker kan zich verdiepen in biografische gegevens, maar evenzeer in picturale elementen. Van Gogh wou in het begin het leven weergeven van de arme boeren in zijn streek in Noord-Brabant. De focus in Den Bosch ligt vooral op de eerste jaren van de artistieke loopbaan van Vincent, ook al is er ook aandacht voor het impact van van Gogh op de kunstwereld. 

De expo opent met een indrukwekkend gedicht geschreven door boerenkind uit Noord-Brabant Marieke Lucas Rijneveld. De dichter leest het zelf voor bij een video-installatie van Roel van Tour, die zoekt om het pre-industriële Brabant in beeld te brengen zoals van Gogh dit moet gezien en beleefd hebben. Zo wordt de bezoeker uitgenodigd af te stemmen op de golflengte van de jonge van Gogh. 

(Vincent van Gogh : Genneper watermolen detail - eigen foto)

Daarna kom je in de tentoonstelling zelf met voorwerpen, tekeningen, schilderijen en documenten allerhande die je dichter brengen bij de jonge zoekende van Gogh. 

In bijgaande video kan je meer ontdekken over deze boerenschilder uit Zundert, zoals hij getoond wordt in Den Bosch.

Deze introductie op van Gogh is boeiend gebracht én voor een toevallige bezoeker én voor wie vertrouwd is met de schilderkunst (van van Gogh).

Sint Jan in Den Bosch

 De Sint-Janskathedraal van 's Hertogenbosch is een indrukwekkend gebouw, rijk aan geschiedenis en rijk aan kunstschatten.

Het gotische gebouw spreekt de mens aan en maakt stil. 

Het was voor mij een rustpunt om te genieten van de lichtinval en van de architectuur.

(eigen foto's)

Jeroen van Aken AKA Jhieronymus Bosch

 De Noord-Brabantse stad 's Hertogenbosch wordt ook wel genoemd "Den Bosch". En juist onder deze benaming is de bekendste inwoner ooit van deze stad wereldberoemd geworden. 

Jhieronymus van Aken (°ca.1450?) heeft een bijzonder en heel uniek oeuvre getekend en geschilderd. Hij signeerde zijn werken vanaf ongeveer 1490 als Jheronimus Bosch. Hij stierf in deze stad in 1516.  Er zijn slechts enkele schilderijen en tekeningen nog in 's Hertogenbosch te zien in het Noord-Brabants Museum. Maar sedert enkele jaren is de voormalige Sint Jakobskerk omgebouwd tot het Jheronimus Bosch Art Center.

De kern van hun aanbod bestaat uit goede fotografische reproducties van alle (?) schilderijen van Bosch op ware grootte. In tegenstelling met de klassieke museale opstelling mag je hier zo dicht bij de werken als je maar wilt én kan je de veelluiken ook zelf open- of dichtdoen. De ruimte wordt opgeleukt door driedimensionale uitwerkingen van een aantal 'gedrochten' en figuren uit schilderijen van Bosch. 

(zicht vanaf doksaal - foto : Marc Deconinck)

Er is ook aandacht voor moderne en hedendaagse artiesten die zich hebben laten inspireren door Bosch. De meeste van die werken zijn te zien in de kerktoren, waar je met lift tot helemaal bovenaan kunt waar je een mooi panorama hebt over de stad en streek. 

Ondanks het hoge pretpark gehalte bij binnenkomst in de kerk kon ik toch genieten van deze aanpak. Doordat de schilderijen van Bosch hier allemaal fotoreproducties zijn mag je dicht bij komen zonder boze suppoosten en kan je onbelemmerd lang kijken naar alle details en bijzonderheden. Je kan verdwalen in deze ongewone wereld en ook ontdekken hoe anderen op hun eigen wijze zich hebben laten inspireren door deze ongewone kunstenaar, 'hors catégorie'. Een klein handig bezoekersgidsje is in de inkom van 10,-€ inbegrepen. 

(triptiek De Hooiwagen - gesloten - eigen foto)

(triptiek De Hooiwagen - eigen foto)

Waanplekken

 Een goede 100 km. van de Midden-Brabantse stad Antwerpen ligt het Noord-Brabantse 's Hertogenbosch. Een levendige stad die voor elk wat wils te bieden heeft: veel natuur vlak bij de stad, veel winkels en veel horeca, veel geschiedenis en heel wat cultuur.

Publiekstrekker zijn daarbij de kathedraal en het Noord-Brabants Museum. Het voorbije paasweekend bezocht ik dit museum (vorige keer was de mega Bosch expositie van 2016) en geraakte er geboeid door de waanplekken van de jonge fotografe Vivian Ammerlaan (°1994). Deze jonge dame zoekt het sublieme te verbeelden zoals ze dat ervaart in grootse landschappen en natuurbeelden. 

(eigen foto)

Nog tot 14 mei is er in Den Bosch een selectie te zien van haar reeks "Waanplekken".

Bij een eerste zicht zie je foto's van sublieme natuurplekken, maar dit is 'waan'. Met allerlei materialen probeert ze impressies van landschappen te creëren. Met haar eigen handen probeert ze de ongetemde wildernis na te bootsen. De fotoreeks toont haar pogen. Heel intrigerend om als toeschouwer tegelijk vol verwondering te menen een grootse natuurplek te zien én vol bewondering te zoeken hoe ze met simpele materialen (vb. jeansstof) tot zo'n suggestie komt. De titel van deze reeks is dan ook héél mooi gekozen: waanplekken.

(eigen foto)

Pats Boem Slager

 Het kleine museum Slager in Den Bosch organiseert naast de vaste familiecollectie Slager, ook tijdelijke tentoonstellingen. Enige voorwaarde is dat wat wordt tentoongesteld 'realistische' schilderkunst moet zijn.

Tijdens het voorbije paasweekend zag ik er de expo "Pats Boem" met werken van de schilderes Hanneke Gommers, nog tot 16 juli. Tegenover de meestal 'ingetogen' werken van de familie Slager overvalt je in de tijdelijke expositielokalen inderdaad een 'pats-boem'-gevoel. Gommers gebruikt een fel kleurenpalet, de harde tinten knallen van de doeken. 

Maar er is meer... Als hedendaagse artieste die probeert 'realistisch' te schilderen zoekt ze hoe ze zich moet verhouden tot de schilderstraditie. Dat toont ze ook onverbloemd, en hierbij doet ze me denken aan wat ik zou zeggen haar Vlaamse evenknie Kristof Van Heeschvelde (zie dit label op deze blog). 

Als dit wat abstract klinkt, zal het je duidelijk worden bij deze werken die ik in het Museum Slager heb gezien. De titel van onderstaand werk is : Fisher Price en Frans Hals.

(eigen foto)

Slager Den Bosch -vervolg-

 In een vorige post liet ik je kennismaken met 

het Museum Slager in 's Hertogenbosch. 

Deze drie generaties schilders uit één familie waren goed 

in portretten zoals je kon zien in vorig bericht.

Hier wil ik enkele andere schilderijen tonen 

want elkeen schilderde op zijn of haar eigen wijze 

en ook niet uitsluitend portretten...

(eigen foto's)

Slager Den Bosch

In de schaduw van de kathedraal van 's Hertogenbosch heb ik tijdens het voorbije paasweekend een klein museum ontdekt gewijd aan een familie van schilders en aan realistische schilderkunst. De Bosche familie Slager heeft een aantal getalenteerde schilders voortgebracht en die worden geëerd in hun eigen museum in de Choorstraat (gelegen langs het koor van de kathedraal). De vaste collectie overspant drie generaties van één familie en acht artiesten van 1861 tot 1994.  

(eigen foto)

De locatie beslaat drie huizen, waaronder de ooit kleinste herberg van de stad. De vrijwilligers die het museum open houden zorgen bij het einde van je bezoek voor een kopje koffie of thee. Het was een ontdekking en een mooi overzicht van een stukje kunstgeschiedenis en genregeschiedenis. Aquarellen, olieverf op doek, acrylverf...; portretten, landschappen, stadzichten, bloemstukken.... Schilderkunst staat centraal én in een aantal kamers wordt plaats gehouden voor realistische recente schilderkunst. Zo ademt het geheel iets 'gezelligs oer-hollands'. 

(eigen foto)

Een hapje? Graag ... -3- Ruud Kousbroek

 Uit de bloemlezing "Het geluk van erwtensoep. De lekkerste gedichten" (uitgave Spermalie/Davidsfonds 2007) kan je smullen van vele verzen rond het thema 'eten'. 

Zoals op alle terreinen, zo ook op culinair gebied neemt de wetenschap over van de ervaring. Eten is niet langer 'lekker' (soms lekker vet of lekker veel of ...) maar eten is nu meer en meer calorierijk of cholesterolrijk of ...Ruud Kousbroek maakte een gedicht over deze 'verwetenschappelijking' van het culinaire gebeuren. Een leuke spiegel.

ETEN 10

Mama, wat eten we vandaag?

Stabilisator E450 kind!

O zalig mams! en wat nog meer?

Misschien wat antioxidant E301,

Als ik er nog van in huis heb.

(©OWH)

O fijn! En mââms...

Ja?

Mogen we ook wat gemodificeerd zetmeel?

Maar kind - we hebben gisteravond

Ook al gemodificeerd zetmeel gehad!

Maar geen voedingszuren, mam,

Dat hebben we in geen weken meer geproefd.

Met conserveermiddel E202,

Hé toe mams, omdat het morgen Zaterdag is?

Nee, daar komt niets van in!

Maar wat zouden jullie zeggen

Van een portie Emulgator

Met kleurstof E106

En smaakversterker?

(uit: Het geluk van erwtensoep. De lekkerste gedichten., blz.86)

Paasblauw

 Pasen is een feest van de lente, van het kleur dat voluit alle winterse grauwheid verdrijft. 

(eigen foto april 2020)

Op deze paasdag denk ik aan een kleine passage uit het boek "Oorlog en terpentijn" (Uitg. De Bezige Bij, 2013, blz. 36) waarin Stefan Hertmans een portret maakt van zijn grootvader Urbain Martien. De donkere grond van zijn jongvolwassen jaren als soldaat tijdens Wereldoorlog I was vruchtbare bodem voor een intense levensvreugde op latere leeftijd.

Zo beschrijft Hertmans zijn grootvader.

"Urbain Martien, voorbestemd voor alles en voor niets (want hij had vele onbestemde talenten, zei zijn moeder lachend), Urbain was een taaie overlever, en toch was hij gevoelig en sentimenteel. Staande in de zon op een paaszondagmorgen, als man van zeventig, kon hij met tranen in zijn ogen plompverloren zeggen dat het blauw van de bloeiende baardirissen in de achtertuin zo onpeilbaar diep was, in combinatie met dat felgele hart, dat het hem hartkloppingen bezorgde, zoiets, en dat het zonde was dat een mens moest sterven zonder te begrijpen hoe zoiets tot stand kwam." 

Lentekriebels -2-

(eigen foto 28 maart 2023 
natuurdomein Wijmelbroek Deerlijk)

De lente is onmiskenbaar en deze onontkoombaar ontluikende kracht van de natuur wordt door de meeste mensen blij onthaald. Door de meeste mensen, want er zijn er ook die niet zo'n hoge pet ophebben met het voorjaar, zoals mensen die last hebben van hooikoorts en zoals  dichteres Maaike Klaster

GEEN LOFZANG OP DE LENTE

De zomer verdooft             

als wijn 

na het werk

In de herfst

mag je huilen

De winter 

maakt je

wereldwazig

Maar de lente

verleidt

met al haar

jonge, valse 

beloften

Bloeit te veel

Wil te veel

Leeft te veel 

(Maaike Klaster in: Het geluid van de lente. Lentegedichten.  Ingeleid door Ingmar Heytze. uitgeverij 521, Amsterdam, 2001, blz. 75)

Lentekriebels -1-

 De donkere en koude winterdagen lopen op hun laatste benen. 

De natuur toont in volle explosie haar lentekracht. 

Het kriebelt dan bij

de mens en de meeste mensen worden er echt blij bij.

De dichter Ilja Leonard Pfeijffer zingt het zo...

LILALENTE

(eigen foto : onze lentetuin)

het is lente in de laat de kanterstraat

lente in de lange laan van poot

monkelt glim mevrouw jolien lahaye

poetst alle knoppen koper

pinkelt glom van weertje weer

pink (petronella) parlevliet de ree

gaat in de tuin een tuiltje tulpenblommen

buiten aquarellen

er piept het een of ander enig merelbeestje

in pim en wietske wielaards pergola

mevrouw milaine millecam vermuist een

     knäckerbrödje

mozarella met de blauwe blazer buiten

en een extra mokje karnemelk vandaag want het

     is lente

lila lente in de lusthoflaan en buren fluiten

(uit: Het geluid van de lente. Lentegedichten Ingeleid door Ingmar Heytze, uitgeverij 521, Amsterdam, 2001, blz. 70)

Vermeer voor stille toeschouwers - 5 -

 Omdat de grote Vermeer-tentoonstelling in het Rijksmuseum Amsterdam zo'n commercieel succes is geworden dat er duizenden mensen tevergeefs een ticket konden kopen, wil ik hier toch dicht bij Vermeer komen via dichters. Dichters kijken met woorden en vragen aandacht voor wat er staat én voor wat er tussen de regels nog te zien is. Dichters vragen aandachtig te lezen net zoals Vermeer dat vraagt bij zijn schilderijen. Mijn 'troostgalerij' rond Vermeer (troost voor wie niet naar de expo kan) rond ik hier af met het wereldberoemde "Meisje met de parel", dat je altijd kan ontdekken in het Mauritshuis in Den Haag.

(©Mauritshuis)

De dichter die ons vandaag dichter brengt bij Vermeer is de Nederlander Albert Verwey.

OP EEN AFBEELDING VAN VERMEERS VROUWENPORTRET

Waartoe die vrouw zich voorbereidde?

Dat ze om Vermeer van dienst te wezen

Het zonlicht van het duister scheidde.

Wat heeft hij haar in ruil gegeven?

De schoonheid en het eeuwig leven

Gebonden aan haar wezen.

(uit: Smeyers, Jos en Maurits, Misschien het tedere begrijpen. Dichter bij kunst, uitg. Davidsfonds/Literair, Leuven, 1999, blz. 91)

Vermeer voor stille toeschouwers - 4 -

 Nog tot 4 juni kunnen de gelukkigen die een ticket konden bemachtigen naar de grootste Vermeer-expo ooit in het Rijksmuseum van Amsterdam. Maar een aantal van die werken kan je ook bezoeken in rustiger omstandigheden zoals bijvoorbeeld het heel gekende "Gezicht op Delft" dat altijd te zien is in het Mauritshuis in Den Haag. Dit relatief grote werk blijft boeien in menig opzicht want er is zoveel op te zien. Niet te verwonderen dat ook meerdere dichters probeerden dichter bij dit werk te komen via het woord. 

(©Mauritshuis)

De dichter vandaag van dienst zoekt een antwoord op de vraag waarom we iets mooi vinden en bij Vermeer ziet hij vooral een spel van evenwichten.  De dichter Hubert van Herreweghen brengt ons met zijn gedicht op zijn eigen wijze dichter bij Vermeer.

VERMEER

Wij kennen 't antwoord niet

op het waarom van 't schone,

maar mogen 't raadsel tonen

dat in verf overschiet,

of narimpelt in 't lied:

omdat de hemel zo hoog welft,

't water zo heimelijk bergt gevaar,

     -gij droomde ooit in een stad te wonen

     van licht en schaduw, helft om helft,

     varen en vast, een wolk in 't want,

     lucht en land houden van elkaar, 

     waar onder koel naar boven wijst,

          gij staat apart en in verband,

          in vreze om het subtiel beschik

          dat kantelen kan elk ogenblik-

en om 't onmogelijke in 't gewone,

kregen we troosting, ingelijst,

van een Vermeer: 'Gezicht op Delft'.

(uit: van Herreweghen, Hubert, Karakol. Gedichten, uitg. Lannoo, Tielt, 1995, blz. 35)