maandag 27 november 2017

Meten is weten: 1 en/of 0



















De wereld en heel zijn rijkdom aan kleur, mensen en kennis en zijn veelheid aan dromen, frustraties en verwachtingen worden dank zij de computer en de digitale mogelijkheden zichtbaar en hoorbaar en meer toegankelijk voor velen. Voorlopig nog niet tastbaar en ruikbaar. Deze digitale omwenteling in onze wereldbeleving is gebaseerd op een oneindige reeks enen en nullen.

Maar wat als we onze visie op de wereld laten beperken tot ons computerscherm? Welke invloed heeft deze evolutie op onze relaties en op ons functioneren dagdagelijks? Is het geoorloofd om zich vragen te stellen bij deze dwingende groeiende digitalisering?
De jonge dichter Maarten Buser (°1991) stelt zich als dichter ook deze vragen in volgende gedicht. Zo lees ik het toch.

BRANDTRAP


(afbeelding gevonden op internet)
De zwerver bij de halte zei: 'Als je goed kijkt,
valt alles uit elkaar in enen en nullen'
Ik zag hoe de straat uiteenbrokkelde

tot aan de ingang van de supermarkt
Fruit in de aanbieding
Het kassameisje viel opeens

stil, midden in haar zin.Toen ik
haar probeerde te reanimeren,
ontdekte ik een opwindsleutel in haar rug

Sindsdien let ik op verdachte
bobbels onder T-shirts, steek soms
een pen in de raderwerken

van passanten, tot eindelijk
iemand afdaalt en vraagt
wat ik me in mijn kop haal

(bron: Het Liegend Konijn 2017/2, blz. 60)

vrijdag 24 november 2017

woensdag 22 november 2017

Woorden en hun (on)macht

In enkele vorige blogposts maakte ik melding van een actie van Amnesty International ten gunste van Arabische schrijvers die 50 stokslagen krijgen omwille van hun schrijfsels. Waarom zijn machthebbers zo bang van dichters en schrijvers?
Eind oktober viel het NTGent Magazine in de bus en ik ben blij dat het nog een papieren versie is, want zo blijft het binnen je blikveld liggen, wachtend om gelezen (en eventueel her-lezen) te worden. Wat anders dan digitale tijdschriften die zo gemakkelijk verloren geraken tussen al die nullen en enen van het helverlichte digitale computerscherm.

Auteur en regisseur Peter Verhelst opent dat nummer met een pleidooi voor de poëzie. Ik neem graag over uit dat editoriaal met als titel: Taal is macht.
(Brugge sept. 2014 calligrafietentoonstelling -eigen foto)
"In deze tijden ga ik poëzie op het podium brengen uit mijn bundel Koor. Gedichten. Versjes?
Dat doe ik volmondig, ja. Omdat ik geloof dat poëzie niet alleen het kwetsbaarste, maar ook het meest essentiële literaire genre is. Poëzie gaat altijd en in elk woord over taal: wat is taal, wat wordt er gezegd, wat wordt er niet gezegd, wat kan er niet worden uitgesproken en wat wordt er uitgesproken omdat het niet kan worden uitgesproken? Taal is macht. Sla er de kranten maar op na. Kijk hoe Trump aan de macht is gekomen. Luister naar onze politici (werkgever, goeroe, echtgenoot, journalist), onze Trumpjes, hoe ze door halve waarheden te verzwijgen zeggen wat jij wil horen. Enz...
Poëzie is per definitie emancipatorisch, omdat ze je tussen de regels door traag leert te lezen. Omdat ze je leert te zien hoe de anderen hun blik aan je opdringen. Omdat ze platitudes blootlegt. 
Het hart van poëzie is de weigering om wat je zegt, voelt, om wat je voorgekauwd en aangepraat wordt, klakkeloos te aanvaarden en te herhalen. Daarom herschikt de dichter de 26 letters van het alfabet, de woorden, de witregels, in de hoop een bres te slaan tussen wat we kennen en wat we nog niet kennen, zo niet, misschien, overigens, desalniettemin, vermoedelijk. Poëzie weigert en zoekt. En vindt. En vindt nooit. En faalt. Altijd. Poëzie is een ode aan het falen. Aan die ene millimeter die ons altijd zal scheiden van wat/wie we denken aan te kunnen raken. Opdat we weer verder zouden kruipen. En nog een millimeter Tot in een andere donkere kamer, waar een lamp ligt te branden."


En over de macht van woorden schreef de Franse dichter Paul Eluard volgend gedicht.

Er zijn woorden die doen leven
En dat zijn onschuldige woorden
Het woord warmte het woord vertrouwen
Liefde rechtvaardigheid en het woord vrijheid
Het woord kind en het woord vriendelijkheid
En bepaalde bloemennamen en bepaalde vruchtennamen
Het woord moed en het woord ontdekken
En het woord broer en het woord kameraad
En bepaalde namen van landen en dorpen
En bepaalde namen van vrouwen en vrienden

(uit de bloemlezing van Amnesty International Hoop. Gedichten over grenzen,
uitgegeven bij Bekking|& Blitz, 2016)

maandag 20 november 2017

Gevaarlijke woorden?

Op 23 maart klonken onder anderen de volgende woorden van  dichter Jan Geerts in Brussel voor de ambassade van Saoedi-Arabië.
Vijftig woorden voor vijftig stokslagen. Zo noemt het initiatief van PEN Vlaanderen en Amnesty International om gedichten van vijftig woorden te schrijven voor alle stemmen die in Saoedi-Arabië met stokslagen worden gesmoord.
Een van hen is de blogger Raif Badawi die in mei 2014 werd veroordeeld tot 10 jaar cel en duizend stokslagen voor zijn kritische blogs.Op 9 januari 2015 werden de eerste vijftig stokslagen gegeven,  maar de andere reeksen werden niet uitgevoerd, wellicht omwille van het internationale protest. De straf werd niet ingetrokken en dus kunnen de stokslagen hervat worden.

V.Kandinsky "Kleine Welten III" (kleine werelden III)
gemaakt in Berlijn in 1922


Hoe sla je een mens?                                          
Welke hand doet het vuile werk
en hoe hard?

Welke wet, stok, staat, gebed
gebiedt het gelijk?

Wie zwijgt? Wie kijkt weg?
Wie gebaart van iets?

Welke twijfel wringt
een venster open
en ziet de zon in haar kooi?

Hoe maak je daaraan woorden mooi?

(uit: Poëziekrant  jg.41, nr.5, september-oktober 2017, blz. 74)

zaterdag 18 november 2017

Het geciteerde citaat -047-

(Joke J. Hermsen citeert Ernst Bloch die op zijn beurt Oscar Wilde citeert;
"Stil de tijd",-2010-  blz. 156)

donderdag 16 november 2017

Zo begint het...

Op 23 maart klonken onder anderen de volgende woorden van schrijfster en dichteres Annelies Verbeke in Brussel voor de ambassade van Saoedi-Arabië.
Vijftig woorden voor vijftig stokslagen. Zo noemt het initiatief van PEN Vlaanderen en Amnesty International om gedichten van vijftig woorden te schrijven voor alle stemmen die in Saoedi-Arabië met stokslagen worden gesmoord.
Een van hen is de dichter Ashraf Fayadh die in 2015 ter dood werd veroordeeld, maar die straf werd -wellicht onder internationale druk- omgezet in jarenlange opsluiting én zestien keer vijftig stokslagen. Volgens zijn aanklagers was er in zijn poëzie sprake van geloofsafval.
Het gedicht van Annelies Verbeke legt verbanden die verrassend zijn en tot nadenken stemmen en die het nieuws van de dag plaatsen in een groter verband.

Ik zocht een beeld hierbij dat niet anekdotisch is en kwam uit bij een abstract schilderij van Kandinsky dat geschilderd werd in Parijs in 1940, enkele maanden nadat de tweede Wereldoorlog uitbrak. De titel van het doek is: Grau mit Schwarz (grijs met zwart).

Zo begint het:
Seksuele intimidatie en een afgebeelde
onthoofding worden
Een inschattingsfout
Het oproepen tot het laten verdrinken van                   
vluchtelingen wordt
Optreden tegen het Aanzuigeffect
De onafhankelijke rechterlijke macht wordt
Weg met Wereldvreemde Rechters
Het deporteren op basis van vermoedens wordt
Daadkrachtig Beleid
Zo begint het einde
Niemand is veilig.

(in: Poëziekrant, jg. 41, nr. 5, blz.75)

dinsdag 14 november 2017

Novemberzee

In november aan de Noordzee verblijven heeft zijn eigen charmes. De zee is er voor de weinige mensen die de tijd hebben of nemen om te wandelen of fietsen. Je hebt de zee a.h.w. voor jezelf alleen. Zo voelt het vaak. Het licht is anders, de zon staat lager. Je ziet meer en minder tegelijk. Je bent niet afgeleid door mensendrukte. Je staat alleen oog in oog met die oneindige nabije zee.
De dichter Marc Tritsmans zegt het zo uit:

OGEN


(23 november 2015 Nieuwpoort)
het is de wijde ongeremde blik
in het bodemloze van blauwe luchten
glijdend over een tot de horizon
volmaakt leeggeblazen zee

het is het kraakheldere snoeiharde
zonlicht van november waartegen
de roofvogel glijdt in de enige juiste
de mooiste de enig mogelijke bocht

het is wat je ziet als het overbodige is
verdwenen, het is kijken met verloren
gewaande ogen die zich herinneren
hoe omzichtig deze breekbare wereld

wel moet worden gezien

(uit: Studie van de schaduw, Amsterdam, 2010, blz.31)

zondag 12 november 2017

Het geciteerde citaat -046-

(Joke J. Hermsen citeert de  New Yorkse multimiljonair
en mecenas Carnegie in haar boek"Stil de tijd", blz. 114)

vrijdag 10 november 2017

11 november

Op 11 november nu 99 jaar geleden kwam de oorlogsmachine die Wereldoorlog I was tot stilstand. De oorlog werd toen beëindigd maar bleef toch op vele fronten doorwerken, tot op vandaag.
Vele conflicten van nu hebben hun wortels in die bloedige vijf jaren van geweld en ontmenselijking.

Het korte gedicht Le sang van de verder onbekende Fransman Lucien Linais brengt dit gevat onder woorden. Ik geef hier de tekst en vertaling weer zoals ik die heb gevonden in de bloemlezing die werd samengesteld door Chris Spriet en uitgegeven onder de titel :"We werden honderd jaar ouder" (Davidsfonds 2013).

Le sang                                                                                 

La ruée sauvage eut lieu.                                                   
Les cadavres, trop nombreux pour être comptés, se coudoient. 
Au dire des chefs, le résultat est heureux.
Quelques mètres de terrain ont été conquis.
C'est un peu de la grande victoire espérée.
C'est aussi une page de gloire.
L'histoire s'enrichit.
Le sol, lui, n'a plus soif.
On l'a saoulé de sang.


(Berlinde de Bruykere; Kreupelhout, detail - eigen foto 2014)

Bloed

De razende stormloop was uitgewoed.
De kadavers, talrijk boven tal, ze liggen aangelijnd.
De slotsom, naar het zeggen van de chefs, heet hartverheffend.
Een stuk of wat meters terreinwinst is geconsolideerd.
Voorschot op de gedoodverfde roemruchte zege.
Een glorierijke bladzij bovendien.
De geschiedenis die zich verrijkt.
De grond, die dorst niet langer.
Aan bloed heeft men hem dronken gevoerd.

woensdag 8 november 2017

The Cloisters New York City

Vorig najaar verbleef ik gedurende een maand in New York City, een van de meest bijzondere citytrips die ik ooit maakte. Die stad verbaasde telkens opnieuw met zijn contrasten, maar het bezoek aan het museum "The Cloisters" vormde wel een hoogtepunt van vervreemding.
Dat museum is opgebouwd als een soort middeleeuws kloostercomplex en bevat Europese middeleeuwse kunst. Elke steen is afkomstig uit Zuid-Europese verlaten kloostertjes en kerkjes en het geheel is een soort driedimensionale puzzel. Voor mij was het geheel een 'leugen' maar o wee als je zoiets zegde aan Amerikanen of zelfs aan bepaalde Vlamingen die al jaren in NY wonen. Aangezien elke steen uit Europa kwam is het ook authentiek is hun redenering. Maar voor mij had de totaalervaring iets onecht en onwezenlijk.
In de voorbije maanden las ik "Alle gedichten", de verzamelde poëzie van J.L.Borges en daarin vond ik woorden die aansluiten bij mijn Cloisters-ervaring (De bezige bij, 1995, blz.991).

The Cloisters

Vanaf een plek in het koninkrijk Frankrijk
vervoerden ze de stenen en het glas
om deze holle kloostergangen
op het eiland Manhattan te bouwen.
Ze zijn niet apocrief.
Het zijn getrouwe monumenten van een heimwee.
Een Amerikaanse stem zegt ons
dat we betalen mogen wat we willen,
want dit hele bouwwerk is denkbeeldig
en het geld dat onze hand daar achterlaat
zal in zecchino's °of in rook veranderen.
Deze abdij is vreselijker dan
de piramide van Gizeh
of dan het labyrint van Knossos,
want het is ook een droom.
We horen het geruis van de fontein,
maar die fontein is op de Patio de los Naranjos*
of in het gezang Der Asra**.
We horen duidelijke stemmen in het Latijn,
maar die stemmen klonken in Aquitanië
toen de islam nabij was.
We zien op de tapijten
de herrijzenis en de dood
van de veroordeelde en witte eenhoorn,
want de tijd van deze plek
gehoorzaamt niet een voorschrift.
De oleanders die ik aanraak zullen bloeien
wanneer Leif Ericsson*** de stranden van Amerika ontwaart.
Ik voel een lichte duizeling.
Ik ben niet aan de eeuwigheid gewend.

°Venetiaanse gouden munt uit Middeleeuwen en latere eeuwen
*patio de los Naranjos: binnenplein bij de kathedraal van Cordoba
**een gedicht van Heinrich Heine die de liefde bezingt tussen een dochter van de Ottomaanse sultan en een Yeminitische slaaf
***de IJslandse veroveraar die 500 jaar voor Columbus Amerika zou ontdekt hebben



maandag 6 november 2017

Kleuren van vroeger: resten van geschilderde muurpubliciteit langs Franse wegen -04-

Langs de Loire reden we op zondag 10 september van Amboise naar Tours. Amboise leeft van de voorbije maar goed onderhouden glorie: de kastelen van de Franse koningen en van Leonardo da Vinci. Maar niet alles wordt zo verzorgd dat het de tand des tijds weerstaat...
Wie rijk was en machtig blijft zelfs na de dood vaak zijn welstand uitstralen terwijl de kleine mensen en hun activiteiten langzaam maar zeker vervagen en opgaan in de 'nevelen van de tijd'.


zaterdag 4 november 2017

Kleuren van vroeger: resten van geschilderde muurpubliciteit langs Franse wegen -03-

Langs de weg naar de bekende Cirque de Gavarnie (Unesco-werelderfgoed) op een vervallen boerderij een verweerde publiciteitsboodschap voor Dubonnet...
De menselijke ingrepen zien er hier zo nietig uit tegen de achtergrond van een overweldigende natuur.

(7 september - in de buurt van Gavarnie)

donderdag 2 november 2017

Chambord: een kasteel als geen ander

Voorbije maand september bezocht ik het kasteel van Chambord, een prestigeproject van koning Frans I. Zoals alle projecten van heersers die willen imponeren, is het geheel tegelijk imposant en toch bij momenten kitsch.
Het pronkstuk van de binnenkant van het kasteel van Chambord is de centrale dubbele trap. Deze is geïnspireerd op ideeën van Leonardo da Vinci.
Een uitnodiging tot het ontdekken van altijd nieuwe perspectieven...

(eigen foto's -  14 september 2017)