De Pont toont Tuymans

Nog tot 17 november is een mooie tentoonstelling te zien met werk van de schilder Luc Tuymans. Naast de werken toont het museum ook een video met de schilder over de tentoonstelling, over het schilderproces en over hoe de tentoonstelling werd opgebouwd. Een mooie inkijk met een Tuymans in de rolstoel, waardoor hij menselijker wordt en bij mij alvast minder hautain overkomt.
In dit interview blijkt ook hoe de uittredende directeur Hendrik Driessen een grote affiniteit heeft met het schildersvak. In de vaste collectie van het museum is er dan ook veel schilderkunst te zien, wat duidelijk anders ligt in vergelijking met sommige andere musea voor hedendaagse kunst zoals het SMAK in Gent.

(foto still uit de video
Luc Tuymans en Hendrik Driessen)

De video kan je ook zien via deze link : https://depont.nl/video/luc-tuymans/.
De schilderijen krijgen hun nodige ruimte in deze oude fabriekshallen en de kleinere werken komen goed tot hun recht in de kleine zijkamers van het museum. Zeer de moeite waard.

(eigen foto 17 september 2019)

De Pont Tilburg

Enige dagen geleden bezocht ik eindelijk opnieuw het Museum De Pont in Tilburg. Naast de mooie locatie en de schitterende collectie was het ook aangenaam toeven in het museumcafé.
En dank zij een nieuw toestel spelen en ontdekken wat de camera-mogelijkheden zijn. Zie maar... een spielerei.

(eigen foto's 17 september 2019)

Prikkels ...een afleiding of niet? -2-

De filosoof Damon Young zoekt uit hoe we afgeleid worden van de ultieme opdracht van ons mens-zijn door de vele prikkels, beelden en verwachtingen die op onze weg komen. Zijn zoektocht via een aantal figuren zoals Heidegger, Seneca, Marx, Matisse, Nietzsche, Henry James en anderen wordt een pleidooi om afleiding te weerstaan en zo te leven vanuit een aandachtige soort vrijheid t.a.v. de prikkels rond en in ons.
Kunst is voor deze filosoof een belangrijke uitdaging om onze eigen weg te vinden tussen de prikkels van het leven. De tweezijdigheid van het menselijke zijn toont zich ook hier: kunst is én een toevluchtsoord én een provocatie of anders gezegd: kunst kan ons bevrijden van onze vaste patronen én kan ons inkapselen in onszelf weg van de anderen. Een mooi voorbeeld hiervan vond ik in het Museum Dr.Guislain bij de video van David Claerbout waarmee de tentoonstelling over prikkels eindigt. Het werk uit 2015 "Radio Piece (Hong Kong)" toont hoe jonge mensen in de troosteloosheid van de miljoenenstad Hong Kong hun plekje schoonheid en rust maken en hun weg zoeken in het leven. Hier drie foto's genomen van deze video...De eerste twee tonen het kamertje van waaruit twee jonge mannen werken via hun geluidsstudio, de derde foto toont hun plekje in die metropool met een door mij aangebrachte pijl.
Het is volgens Young aan elk van ons gegeven als te realiseren opdracht om te leven in vrijheid. Dat is een leven niet op de vlucht voor onszelf en de wereld, maar op zoek naar wat levensbevestigend is en inspirerend (cfr. "Afgeleid", blz. 173).
Deze idee van Young komt op het einde van zijn boek en een gelijklopend verbeelde idee van Claerbout komt op het einde van de tentoonstelling: mooi toch?

Prikkels ... een afleiding of niet? -1-

Op mijn post van 17 april meldde ik kort iets over een tentoonstelling in het Gentse Guislainmuseum: "Prikkels. Tussen pijn en passie".  

(Sebastian Schutyser
enkele Noord-Spaanse hermitages)

  De tentoonstelling vertrekt vanuit het gegeven dat wij in onze samenleving worden      onderworpen aan duizenden prikkels van allerlei soort elke dag opnieuw: verschillende communicatiemogelijkheden, reclame in grote en aandachtzoekende kleuren, berichtgeving via klassieke en digitale kanalen, muziek en andere geluidsmuren, enz. Deze overvloed aan stimuli doet wat met een mens.
Iedereen zoekt zijn of haar manier om daarmee om te gaan: een mate van toelaten en afsluiten, open staan en wegvluchten, opzoeken en beheersen.
De tentoonstelling toont prikkelrijke en prikkelarme plaatsen en toont hoe mensen hierop reageren tussen de uitersten van doorgedreven afzondering enerzijds en opgaan in de baaierd van indrukken anderzijds. Hoe balanceren wij tussen overdaad en tekort aan impulsen?

(Johan De Wilde
Hands of Time 2011
detail)

Waar de tentoonstelling het brede scala aan belevingsmanieren toont, blijft het bij het opmaken van een 'status quaestionis'.  De Australische filosoof Damon Young bracht in 2008 een werk uit met als titel: "Distraction. A Philosopher's Guide to being free" en in Nederlandse vertaling (2014 bij Ten Have) heet het gewoon :"Afgeleid". Dat boek lag al een tijd te wachten om gelezen te worden en het bezoek aan de expositie 'Prikkels' was het zetje dat ik nodig had om het effectief te lezen.
De eerste vraag die Young oproept als ik zijn boek lees naast de tentoonstelling is: die veelheid aan prikkels maakt in ons emoties wakker van verveling, irritatie, apathie of juist opwinding, gejaagdheid, onrust. Al die emoties plaatsen ons voor de vraag: wat doe ik met die prikkels én vooral in functie van wat reageer ik? Woorden als afleiding, verstrooiing, gefocust zijn enz. doen vermoeden dat we ons leven inrichten naar een bepaald doel en die prikkels zijn dan soms een belemmering om dat doel te bereiken. Young zoekt heel zijn boek lang wat ons ultieme doel kan zijn als mens en hoe de samenleving én wijzelf voortdurend afgeleid worden/afleiding zoeken.
Waar de tentoonstelling de prikkels toont en wat het kan doen met een mens, daar vraagt de filosoof welke uitdaging voor elke persoon ligt in die prikkels. Via een aantal figuren zoekt Young waar en hoe we afgeleid worden in alle sectoren van ons leven (werk, vrije tijd, politiek, kunst, persoonlijkheid, relaties) en hoe we daarmee kunnen omgaan.
Eén citaat van Nietzsche bij Young om deze eerste verkenning af te sluiten: "Wanneer we in stilte alleen zijn, vrezen we dat ons iets zal worden ingefluisterd."

De schaduw van Da Vinci

(galleria saubada: in tijdelijke tentoonstelling over Leonardo da Vinci - 18 juni 2019)

Venetië: Fondamente Nuove

Venetië inspireert telkens opnieuw. De schoonheid en het dreigende verval, de glorie en de vele tekens van vergane glorie, het alom tegenwoordige water: zovele aanzetten voor gemijmer.
 Tijdens mijn verblijf in Venetië begin juni laatst was de waterbushalte die dichtst bij ons verblijf lag de Fondamente Nuove. Vandaar kan je dan alle kanten uit: naar de andere eilanden, naar de Lido, naar het station of het Canal Grande.

(eigen foto 9 juni 2019
drie meisjes zitten aan de Fondamente Nuove
met uitzicht op San Michele) 

Wachten op de vaporetto is aangenaam want je ziet uit over het water naar het Isola di San Michele (kerkhofeiland) en bij helder weer zie je noordelijk de bergen.
De Nederlandse dichter Anneke Brassinga dichtte zo:

FONDAMENTE NUOVE, VENETIË

Schoonheid, zei Stendhal, is nooit iets anders
dan belofte van geluk. Het is groeiend verre
waarin behouden en bewaard had willen zijn.

Voortschrijdende onthechting van pleisterwerk
in de schone dode stad; der werelt stofkens
hier op te likken, zilte kalk, belofterest

in vensternis. Aan de inham van Erbarmen
waar water bijna onweerstaanbaar aanzegt
dat alles water is, wellust en verdrinking.

Een schim te omarmen bij nacht, dromend al
een schim te zijn die niet op sterven moet.
En zie - ik boog, allengs gevleugeld,
mij liefdevol over de zonsopgang in de diepte.

(uit: Suburbia. De mooiste gedichten over de stad uit Nederland & Vlaanderen. Verzameld door Johan van Cauwenberge. Uitg. P, Leuven, 2003, blz. 208)

Voor-beelden toen en nu : Milaan 6 juni 2019

(vanop dak van de Duomo met uitzicht op een winkelmuur)

Turijn Cappella della Sindone

De lijkwade van Christus zou zich in Turijn bevinden. In 1453 verkocht een Franse ridder deze bijzondere relikwie aan de hertogin van Savoye. Op het einde van de 17e eeuw werd voor deze lijkwade een aparte kapel gebouwd, die aansloot bij de kathedraal enerzijds en bij het koninklijk paleis anderzijds. 
Deze kapel heeft een verbluffende architectuur en werd na een brand in 1997 heropgebouwd. Zie zelf maar...

(eigen foto's 18 juni 2019)

Venetië San Marco

De San Marcobasiliek in Venetië is méér dan een religieus gebouw, het staat voor de roem en rijkdom en geschiedenis van deze handelsstad. 
Dat voel je als je binnenin deze spelonk van goud en donkerte rondloopt. De glorie verwijst naar vergane grootheid en de dreiging van de opkomende zeespiegel vergroot het besef van vergankelijkheid. Deze ervaring had ook al de dichter Rainer Maria Rilke. In een gedicht uit zijn bundel "Nieuwe gedichten. Het andere deel." (1908) verwoordt hij deze mengeling van weemoed, bewondering en verwondering.

(eigen foto 9 juni 2019 11u30)

SAN MARCO
  
   Venetië

Dit innerlijk dat zich hier wendt en welft
binnen het goudkobalt, als uitgehold,
rondkantig, glad, met kostbaarheid gezalfd,
was van het duister van de staat vervuld,

duister dat heimelijk toenam, tegenspel
biedend aan licht dat zich in al zijn dingen
zo had vermeerderd dat ze haast vergingen-,
Plotseling twijfel je: vergaan ze wèl?

Terug dring je de harde galerij
die, als een mijngang, in de glans nabij
de welving hangt; je ziet de gave klaarte

van 't uitzicht: maar weemoedig in het weten
dat je haar matte heden af zult meten
aan 't voortbestaan, vlakbij, van de vier paarden.

(Rainer Maria Rilke, Nieuwe gedichten. Het andere deel. Vertaald en van commentaar voorzien door Peter Verstegen. Uitg. G.A. van Oorschot, Amsterdam, 1998, blz. 141)

In de verzen 4 tot 7 verwijst de dichter naar de soms slinkse manieren waarmee de dogestad zich verrijkte en zijn positie probeerde te handhaven en versterken. De basiliek is daarom ook een symbool voor de stad en zijn positie.
De laatste regels verwijzen ernaar dat de dichter bij zijn bezoek ook geklommen is tot bij de vier paarden voor de koepel, van waar je kan uitkijken over het plein en de stad.

(eigen foto 9 juni 2019 11u30)

Poëzie in Watou 2019 - nog een vervolg -

Het is evident dat tijdens het kunstenfestival Watou veel teksten te lezen zijn, want het festival wortelt in een samengaan van poëzie in woord met poëzie in beeld.
Toch zijn sommige teksten meer aansprekend dan andere. Ze appelleren soms heel direct aan een diep verlangen of een diepe wonde in onszelf. Zo spraken voor mij deze twee teksten mij bijzonder aan...

Brennepark 9-8-2019

festivalhuis 9-8-2019

Poëzie in Watou 2019 -vervolg-

Het kunstenfestival Watou heeft zich dit jaar uitgebreid tot het centrum van Poperinge waar twee grote meneers samenkomen in de Gasthuiskapel: de Vlaamse dichter Stefan Hertmans en de Waalse beeldende kunstenaar Didier Mahieu.
Deze laatste maakte een veelzijdige installatie waarin zijn tekentalent en zijn gevoel voor dramatische compositie de toeschouwer binnentrekken in een universum waarin hij de mens in zijn kwetsbaarheid en verlorenheid toont als onderdeel van de natuur en van een cijfermaatschappij.
Bijna verloren in een hoek zag ik dat oude rekenboek die door Didier Mahieu werd ingepalmd om niet de cijfers te tonen, maar het gezicht van een mens achter/doorheen de cijfers.

Didier Mahieu in Gasthuiskapel, Poperinge - eigen foto 9-8-2019

De dichter Florence Tonk heeft het over eenzelfde spanning tussen de mens die herleid wordt tot meetbaarheid en zijn zucht naar erkenning van zijn uniciteit. 

DAT ALLES WORDT GETELD ...

Dat alles wordt geteld
het meeste wordt berekend
dat we geketend en getekend
door afkomst, stenen, spullen
leningen, voortdurend geschaald en
vergeleken, gefeliciteerd
verweten, uitgescheten worden:
jij wel en jij niet.
En dat heet leven.

Dat we ons blijven voortslepen
werken om te kunnen kopen
halen, brengen, vermalen
verwerken, verteren,
zo hard
dat we bijna vergeten hoe
gras onder blote zolen voelt
de zachte flanken
van een kind, een vacht
gevoel, geluid van wind.

Stop
het rekenen, ga alles
betekenen op alles een naam
je beste taal zetten.
Doe het met gras of grond
of zeik
probeer het rangschikken
te staken, de tel
voor altijd kwijt te raken.

Zet uit, durf je
eigen pit, een andere
kern te zien
net als de warboel
en de godvergeten leegte. Waag
de wreedheid aan te staren
stop het tellen en ga leren
keren, openbaren. Durf
verdwaald te raken.

(in: Het Liegend Konijn, 2018/1, blz. 226-227)

Poëzie in Watou 2019

Jaarlijks ga ik graag naar dat uiterste puntje van België, die uitstulping in Frans grondgebied, Watou, waar moedige mensen de zachte krachten van onze menselijkheid aanspreken en plaats geven. Het kunstenfestival kleurde dit jaar zuiders onder de titel Saudade, een Portugees begrip dat een onzichtbare aanwezigheid suggereert van onbestemde weemoed. 
Het heuvellandschap op een zonnige zomerse dag is het altijd veranderende decor voor altijd nieuwe ontdekkingen.

Douviehoeve 9/8/2019
ver - verder - verst
vers - verser - verst

Het spel van licht en woord biedt poëzie op altijd andere nieuwe wijzen.

Douviehoeve 9/8/2019
licht - lichtbeeld - lichtspoor

In memoriam matris -16-

Het is nu al meer dan vier jaar geleden dat mijn moeder gestorven is en vandaag is het weer haar verjaardag, hoe dan ook. Over haar sterven kan men zeggen dat ze op een gezegende leeftijd én zachtjes is heen gegaan. Dit maakt dat het verdriet en het gemis zachter kleurt.
Er zijn momenten dat je troost zoekt in herinneringen, in foto's, in muziek of nabijheid van beminden. Maar het verdriet blijft er en het is een ander gezicht van je gehechtheid, je betrokkenheid, je verbondenheid met de overledene. In een recent interview met de Nederlandse dichteres Hester Knibbe sprak zij over haar zogenaamde rouwgedichten: "Het is een van mijn thema's, noodgedwongen, maar het is zeker niet zo dat ik die rouw koester. De gedichten die ik erover schrijf, ontstaan soms tot mijn eigen verbazing. Ik zoek het niet op en ik ga er niet omheen. Het verdriet hoeft ook niet weggetroost te worden. Ik heb vaak moeite met het woord 'troost'. "(De Standaard der Letteren, 15/03/2019)

Het verdriet hoeft niet weggetroost te worden. Ook niet, ik zou zelfs zeggen, zeker niet op deze verjaardag van mijn moeder. Iets gelijkaardigs herken ik in een vers van Hubert van Herreweghen.

(Santiago de Compostella
juli 2009
eigen foto)

                                                                                         
MUZIEK

Wat voor muziek is dat?

Ook als een speler kent
zijn wijs, zijn instrument,
ben ik zijn janken zat;
er is alleen in 't zwijgen
dat naar zijn klokhuis boort
een echo van een hijgen
slechts door de ziel gehoord,
wanneer ik ingetogen
denk hoe daar in den hoge
een zon, een ziel die blinkt
-mijn moeder- lacht en zingt.

(uit: Verzamelde gedichten, uitg. Lannoo, 1986, blz. 155)

De stilte doet meer recht aan de aanwezige afwezigheid dan welke muziek ook.
Moeder, in je afwezigheid blijf je aanwezig, op deze dag zeker.