Wensen voor een mooi 2021

 Een wens in een groene kader van hoop voor het nieuwe jaar 2021...

Van harte!

Beethoven in Brussel - 1 -

 Tot 14 februari 2021 kan je in BOZAR Brussel nog een bijzondere en heel interessante tentoonstelling bezoeken over Ludwig von Beethoven, die 250 jaar geleden werd geboren. Focus ligt op de mens Beethoven en zijn gehoorproblemen. Je leert er niet alleen meer over Beethoven, maar ook over de medemens met auditieve problemen. Beelden, video's, piano's, manuscripten en installaties voeren je binnen in een stille wereld vol muziek. Fascinerende invalshoek die een héél fascinerende tentoonstelling oplevert. Zeker het bezoeken waard!

(eigen foto's 18 december 2020)

Tradities rond Kerstmis: film The Sound of Music

 In deze kerstdagen worden op de verschillende TV-zenders altijd weer bepaalde feel-good-movies getoond. 

Een van die films is de klassieker 'The Sound of Music' (1965 met Julie Andrews in de hoofdrol). 

Creatieve geesten die het tegelijk pedagogisch wilden houden maakten in dit jaar als geen ander  "The Sound of a Pandemic". 

Zo blijven we én in de kerstsfeer én in de covid-19 sfeer.

Kerstmis en Covid-19

 Corona ergert en we worden moe van al die inperkingen. Maar corona prikkelt ook de creativiteit van vele mensen.

Hier als kerstattentie een Duitstalige medley van kerstmelodieën met een actuele tekst. De tekst kan je meelezen en is ook voor niet-Duitstaligen gemakkelijk te volgen. Als op het einde verwezen wordt naar ene Robert Koch dan bedoelt men het Duitse Robert Koch Institut, expertisecentrum voor virologie, dat de huidige pandemie in Duitsland opvolgt. Voor ons, Belgen en Nederlanders, mag het een troost zijn dat de maatregelen in Duitsland niet zo verschillen van wat wij beleven.

 

Kerstmis zonder (plaats in de) herberg

(Radiant Baby - Keith Haring)

 Kerstmis 2020 zonder horeca open. Alle herbergen, restaurants enz. dicht. Kerstmis: een feest waar het familiegebeuren daardoor nu meer dan ooit centraal staat in onze westerse kapitalistische samenleving. 

We proberen dan maar er het beste van te maken. Knus en gezellig ondereen in onze bubbel. Nog meer dan vorige jaren wordt het ons gemakkelijk gemaakt om de herberg van ons hart en de herberg van onze samenleving op slot te houden. Aanleiding van dit feest is een bijzonder feit. Er was 2000 jaar geleden geen plaats in de herberg voor een jong koppel waar de vrouw hoogzwanger was en elk moment kon bevallen. Het pasgeboren kind startte als marginaal, als mens-in-de-marge. 

In een vers van de dichter Charles Ducal wordt ons een spiegel voorgehouden. Ook al sluiten we onze ogen voor wie probeert te overleven in onze onherbergzame maatschappij, toch tikt de klok verder. Ook al sluiten we onze ogen voor wie nu al volop lijdt onder het verstoorde klimaat, toch tikt de klok verder. Ook al sluiten we onze ogen voor wie zijn koelkast en zijn benzinetank niet kan vullen, toch tikt de klok verder. 

En toch wens ik je oprecht een zalig Kerstfeest toe. Van harte.

En nu op weg naar nu, beveelt het opperhoofd

en uit zijn toverzak haalt hij het sprookjesboek :

een koning heeft een kind verwekt, er is dus hoop,

morgen in miljoenenvoud te koop. Waarom

staan er Friese ruiters op de weg, denk je,

die naar de toekomst leidt? Het duurt vast nog

een eeuwigheid, dit even even nog. Zo relatief

is ieder uur dat wie de koelkast en de tank vult

zeker is van zijn geluk. Soms schreeuwt

de straat, zelfs op het scherm, een bange hand

die aan de deuren rukt, maar ons huisje is gezellig

dicht. De haard die brandt, de klok die tikt.

(Charles Ducal in : Het liegend konijn, 2020/2, blz. 80)

Memling Brugge -1-

 In het Sint-Janshospitaal van Brugge kan je gaan kijken naar de grootste collectie schilderijen van de 15e eeuwse meester-schilder (die we vaak noemen Vlaamse primitief) Hans Memling, een collectie die nog altijd op de plaats is waarvoor ze ooit werd geschilderd. Vrij zeldzaam. Deze 'primitief' schilderde zo grandioos dat hij artiesten van over de hele wereld inspireert tot op vandaag. Deze insteek is het uitgangspunt van een kleine maar mooie thematentoonstelling met als titel: Memling Now. We zien er enkele hedendaagse kunstenaars die zich lieten inspireren door werken van 500 jaar geleden...

Nog tot eind februari te zien en te beleven, en dank zij corona kan je na reservatie dit alles op een rustige manier doen. Geen gedrum en veel ruimte in de al ruime zalen van het vroegere hospitaal.

Een eerste smaakmaker hier met schilderijen van een Afro-Amerikaanse schilder, Kehinde Wiley, waar Memling een nieuwe heel actuele betekenis krijgt. 

Het oorspronkelijke diptiek of tweeluik is een van de vele topwerken van Memling in het St.Janshospitaal. 

Wiley heeft zich gebaseerd op het portret van Maarten van Nieuwenhove, het rechterluik van het diptiek, maar hij plaatste zijn portret in een triptiek, met onbeschilderde zijluiken. Zo komt de afgebeelde jongeman met nog meer waardigheid en grandeur tot ons. Black lives matter.

(eigen foto 9 december 2020)

(©wikipedia)

6 december 10u20 Station Kortrijk

 

Pakjestijd...

(©demorgen.be)

Het wordt weer pakjestijd...anders dan anders maar toch: pakjes.

En de pakjesbezorgers zullen het geweten hebben. Er wordt ook meer dan ooit ingezet op e-commerce, dus topdagen van de koerierdiensten. Topdagen, maar ook feestdagen?

Maar wat kost ons zo'n pakje? Wat kost hen zo'n pakje? Wat moeten de bezorgers niet allemaal doorleven met veel gezwoeg en soms weinig opbrengst opdat wij op onze wenken bediend worden?

En waartoe? Kunnen we nog wel verlangen naar iets en dromen ervan, zonder dat dat verlangen direct vervuld moet worden? Verliezen we niet dat kostbare ver-langen: onszelf langer maken, onszelf groter maken door het koesteren van een verwachting, van een droom. Als alles wat we verlangen maar één muisklik van ons verwijderd is, wat is zo'n verlangen dan nog waard? 

Deze bedenkingen en nog andere komen naar boven bij een film van Ken Loach "Sorry we missed you" (zie ook deze blog op 10 december 2019) 

en in een gedicht van Marc Tritsmans.

IX.

Want ergens slapen mensen niet en rennen en

rijden als gekken rond in op bunkers gelijkende

magazijnen waar ze met het mes op de keel en

de slaap in de ogen, als slechtbetaalde jagers-

verzamelaars binnen gechronometreerde en met

strafpunten strikt afgebakende schema's, volledig

computergestuurd en steeds sneller aan de wensen

van een gestaag aangroeiende horde anonieme

veelkopers moeten voldoen. De wereld wordt met

ons akkoord omgevormd tot een globale sweatshop

die non-stop geopend is en waarin je eindelijk alles

waar je ooit maar van kon dromen en wat je vroeger

liever wat langer als droom behield, met een muisklik

kan bestellen zodat het morgen zeker in je handen ligt.

(Marc Tritsmans in : Het Liegend Konijn 2020/2, blz. 232)

Vier handen

 Poëzie heeft vaak een bepaalde muzikaliteit én heeft vaak ook muziek tot onderwerp.  

Zo dichtte Jo Gisekin over een uitvoering van een pianostuk vierhandig, een "quatre-mains".  In dat gedicht slaagt ze erin om de intimiteit en virtuositeit van zo'n spel mooi te verwoorden. Je kan het onderaan lezen. 

(©Het Muzieklokaal)

Hierbij laat ik je eerst genieten van een korte quatre-mains, die ik leerde kennen dank zij het Canvas-programma "Alleen Elvis blijft bestaan". Op 14 november laatst was de grande dame van de dans, Anne Teresa De Keersmaeker te gast. De uitzending besloot met een stukje Bach, in een bewerking voor piano vierhandig door de Hongaarse componist Gyorgy Kurtag, van een sonatina uit de cantate BWV 106 'Actus Tragicus'. 

Ontroerend mooi hoe de arrangeur-componist dit werkje speelde samen met zijn vrouw Marta. Anders dan in het gedicht komt er wel géén finale furioso aan te pas. Dit voorgestelde pianostuk sluit inderdaad niet zo goed aan bij de schwung van het gedicht, maar ik vond het een te mooie scène om die hier niet met u te delen.

Beide (gedicht en muziek) zijn op hun eigen terrein schoon. En ook al kan de schoonheid de wereld niet redden, ze kan ons wel wat adem en ruimte geven. 

QUATRE-MAINS

Ze zitten naast elkaar

twee paar handen duiken in de toetsen

schuiven paarsgewijs het zeegat in

zwemmen boven in en uit het water

houden maat in evenwicht

dan vliegensvlug de loopbrug over presto

rechts na links de vaargeul uit. Stuiterend vallen

klanken. Het houdt niet op: pimpelmezen ruziënd op

een verre notenbalk. Echo's dampen van

   gescandeerde lust

vinger uit de naad gewerkt jongleren een laatste

keer: eensgezind geluid dat toppen scheert

finale furioso grandioos in quarantaine

synchroon op dit klavier quatre-mains

in andante aangemeerd.

(in: Poëziekrant, juli-augustus 2020, jg. 44, nr. 4, blz. 78)

Genadeloos weten

We zijn één muisklik verwijderd van alle soorten kennis.

We zijn één muisklik verwijderd van alle soorten mensen.

We zijn één muisklik verwijderd van alle soorten muziek.

Beelden en klanken staan elke seconde aan onze GSM- of laptop- of computerdeur te wachten tot we open doen.

En dan...

En dan???

We leven in lockdown (of toch zoiets) maar blijven in contact.

We leven in lockdown (of toch zoiets) maar verbinden ons digitaal, virtueel, zooms- of whatsapp- gewijs.

Maar dan...

...weten we ons (niet) alleen?!

(©www.blackbirdsandcakes.nl)

WE WISTEN

We zijn stilletjes aan een metgezel kwijtgeraakt:

we hebben haar gezocht in een huis dat niet

     het onze was,

met onbekende kleren en gaten en scheuren,

gewacht tot ze de trap afkwam,

op de keukenvloer een schijnsel achterliet.

We hebben genoeg gehad van alleen te zijn;

we hebben buiten de slingers opgehangen

en zelfs toen het regende toegekeken hoe

     de verf

in regenbogen op de terrasstenen droop.

Zo vierden wij ons feestje.

Zo waanden wij ons thuis.

Wij lieten ons verleiden tot het bakken van taarten

en die achteloos te fotograferen; iemand liet ons

     denken

dat die taart mooier was in magenta en cyaan,

en dat die taart alleen telde als de wereld

     ervan wist.

In onze oren blijft het kwetteren:

we praten tegen onbekenden, schreeuwen

     tegen ze.

Iemand wist ons te verleiden tot deze

     hertensprongen,

tot dit uitfilteren in zwart en wit.

We wisten onze foto's van een klein jaar eerder,

toen we nog iets minder bewerkelijk waren,

keken weg voor onze vervormkunsten van toen.

We wisten: dit houden we niet vol. Straks zijn we

alleen nog een onbeschreven blad, dat bang is

de stilte te laten roffelen

op ons schedeldak.

(Anne van den Dool °1993 - in: Pöeziekrant september-oktober 2020, jg. 44, nr. 5, blz. 56)

 

Menenpoort revisited -3-

 Geen gedrum in en rond de Menenpoort in Ieper. 

Dranghekkens staan op wacht voor als er toch 

té veel mensen zouden opdagen. 

Een fiets wacht eenzaam maar in volle schijnwerpers. 

De poëzie van schaduw en licht. 

Zo zag ik het op vrijdagavond 27 november 2020.

Muziek wekt de doden tot leven...

 Muziek wordt vele goede eigenschappen toegeschreven. In een gedicht van Jo Gisekin (Poëziekrant,jg. 44, nr.4, blz. 80) beschrijft de dichteres hoe muziek tot een kijkgat wordt naar vroeger, tot een hoorbare aanwezigheid van haar gestorven vader. 

De muziek die voor haar deze kracht heeft, is de ouverture van de operette "Dichter und Bauer" (1846) van de Oostenrijkse componist Franz von Suppé. Je kan hier genieten van een uitvoering van de Symphonieorchester des BR F onder leiding van sir Georg Solti.

Met nog meer smaak kan je nu wellicht ook genieten van het gedicht van Jo Gisekin (°1942).

FRANZ VON SUPPE OUVERTURE DICHTER UND BAUER

     In memoriam patris

Jaren ontsnappen de tijd. Ze liggen open en bloot en

drijven op geschept muziekpapier.

Die zondagmorgen het huis in aroom en vader met joggende handen

op het klavier: Dichter en Boer staccato in tweegevecht.

Perenbloesems ontploffen doyenné du comice en durandeau lopen

suf uit de maat. Wisteria in gulzige omarming, de gloriëtte in ademnood.

Je denkt zomers en winters breken tot gruis er wordt afscheid genomen

iemand schenkt wijn van lieverlee. Je maakt komaf met rituelen, partituren

leg je geteld op hoopjes het leven dooft in sintels

tot het kijkgat naar vroeger het maaiveld spiegelt muziek ik

driekwartsmaat gedachten oprakelt. Ze haken als vleermuizen

aan eertijdse dagen, hoorbaar spianato met ogen dicht

die vader

die kamer op zondag met boomgaard open

nauwelijks meer dan een steenworp ver

stemloos beneveld ontvleugeld

zijn toets op mijn profiel

nog steeds hoor ik hem liefhebben

in elk onbestaand gedicht

Menenpoort revisited -2-

Eind november zonder de vele toeristen was de Menenpoort in Ieper nog grootser. 

En bepaalde reflecties hadden geen 'last' van rondhangende mensen... 

(Menenpoort weerspiegeld in de vesten)

(zelfportret met Menenpoort)

 

Troost in deze zieke dagen?

Heel vaak hoor je in deze pandemische tijd zeggen: we moeten er door heen en laat ons het liever lachend doen dan klagend. Wat (zwarte) humor helpt voor sommigen wel. Het relativeert het leed. De Nederlandse dichter Rob Schouten liet in de Poëziekrant van juli-augustus 2020 (jg. 44, nr. 4, blz. 63) twee 'larkinades' publiceren, en een met als titel "Ziek". De zwarte humor die in vele verzen van de Engelse conservatieve dichter Philip Larkin (1922-1985) leeft, zien we ook  bij Schouten in dit grimmige vers. Zo past dit gedicht heel goed in een reeks zogenaamde 'larkinades'. 

De eerste twee kwatrijnen zou je kunnen omschrijven als een 'fenomenologie van het ziekbed' : wat ziek zijn teweeg brengt in de psyche van de zieke. Het deed mij denken aan het kleine boekje van de Nederlandse hoogleraar Jan Hendrik van den Berg "Psychologie van het ziekbed", nog altijd lezenswaard en aan te bevelen aan alle zorgverleners. Maar na die belevingsfactor probeert de ratio weer het stuur over te nemen...

(©dreamstime)

ZIEK

Wie hoge koorts heeft wordt niet oud

maar kind onder het laken.

Weer leven zonder dure plichten,

net hulpeloos genoeg,

 

terwijl buiten alles doordramt,

het lopen, kletsen, een die fluit,

als een opwekkende aubade

van het hele orkest.

Toch moeten, als ze jou

temperaturen, ook zij de pijp uit,

boodschappentas of huissleutel

ten spijt, hoop is er niet

voor energieke types,

voor gezonde eters,

niet voor betweters

en mensen met principes,

allemaal patiënten van

een en dezelfde charlatan.

Menenpoort revisited -1-

 In deze toeristenluwe tijden ben ik op een frisse novemberavond de Last Post ceremonie gaan bijwonen in Ieper. Onder de poort werden we geweerd, maar met een 12-tal anderen stonden we net buiten de poort, op gepaste afstand van elkaar én van de klaroeners. De Last Post is zo herleid tot zijn kale essentie : een of twee mannen blazen stipt om 20u, veel, weinig of geen publiek, om de herinnering levend te houden aan de duizenden doden van de Eerste Wereldoorlog én daarmee van alle oorlogen. Een hulde én een aanklacht tegelijk. 

Op een bepaalde manier in al zijn corona-soberheid dés te indrukwekkender. Kippenvelmoment. Chapeau voor de trouwe blazers.

(eigen foto's)

Laten we klinken want negen wordt tien

 November wordt december...November was de negende maand voor de Romeinen, wiens kalenderjaar begon in maart (dus novem afgeleid van het Latijnse getal negen).  December is dan de tiende maand, afgeleid van het Latijnse getal tien, wat we nog horen in bijvoorbeeld deciliter (een tiende van een liter). 

Nu gaan we over van de elfde naar de twaalfde maand. Laten we het doen met een gedicht en met een glas wijn. Met dank aan de dichter Anton Korteweg en met dank aan Jozef Deleu en zijn halfjaarlijkse tijdschrift Het Liegend Konijn.

WIJNADVIES

Het best drinkt u om de overgang

van november, een gure maand,

naar december, een maand bekend

om zijn warme, feestelijke dagen

naar genoegen te doen verlopen

Cairanne La Lanne, een Rhônewijn,

soepel en fruitig, bijzonder geschikt

om een herfstavond mee te verslaan.

Geniet ervan, de ophaaldienst De Dood

reist zeker niet alleen naar Ispahaan.

(uit: Het Liegend Konijn, 2020/2, blz. 151)

En wat betreft Ispahaan:  voor wie het wil, die kan nog even het altijd weer aansprekende gedicht van P.N.Van Eyck beluisteren. Dit gedicht is een hertaling van een oud Perzisch vers van de dichter Hafez (14de eeuw) die aanleunde bij de Soefi-traditie.

Meeuwen

 Na de storm Odette (eind september 2020) lagen de stranden vol met aangespoeld tuig en met veel lekkers voor de meeuwen. Hun tafel was dan ook dagenlang voluit gedekt. Op bepaalde plaatsen verzamelden zich dan ook een massa krijsende en jagende meeuwen. 

(eigen foto Bredene 30 september 2020)

Het krijsen van de meeuwen is een zo typisch geluid in elke kustplaats en elke grotere zeehaven. Dat beschreef de dichter Judith Herzberg.

MEEUWEN

Het krijsen van meeuwen wees de weg naar de zee;
een nauwe steeg, steil naar beneden, daar was de haven
maar niets dan boten, trage kranen, ijzerwaren. Geen vogel
vloog of liep te pikken of deinde op een golf.

Toch, het geluid hield aan; het geweld van machines
werd zelfs overstemd door het schreeuwen.
De kranen hevelden lichte, niet helemaal dichte kisten.
Tussen de brede spleten leefde opeens de lading: vlerken
en veren. Zo werden de meeuwen het ruim in gehesen.

(uit: De waarheid over de zee. literaire stempels aan de kust. Uitgave van Literaal/Behoud de Begeert, 2004, blz. 19)

Volg de gids...

(eigen foto - buurt Kasteelhoek Beernem - 20/11/2020)

(eigen foto - Beernem kanaal Gent-Brugge  - 20/11/2020)

 

Modern maritiem leven

 De haven van Oostende is een belangrijke uitvalsbasis voor de bouw en verscheping van windmolens naar de Belgische kustwateren. Het is altijd wel een spektakel als zo'n 'windmolenboot' de haven in- of uitvaart. Na de storm 'Odette' (eind september 2020) zag ik zo'n gevaarte aankomen.  

(foto Marc Deconinck) 

Daarbij past een fragment uit de Ode Maritima (Ode van de zee) van de Portugese dichter Fernando Pessoa (1888-1935).

Wonderschoon modern maritiem leven,
Een en al properheid, machines en gezondheid!
Alles zo goed geordend, zo spontaan op elkaar afgestemd,
Alle onderdelen van machines, alle schepen op de zeeën,
Alle elementen van de export- en de importhandel
Zo wonderschoon gecombineerd
Dat alles als volgens natuurwetten verloopt
En niets iets anders in de weg zit!

(uit: De waarheid over de zee. literaire stempels aan de kust.  Uitgave van literaal en behoud de begeert, 2004, blz. 42)

Herfst

 Het najaar komt er elk jaar opnieuw, maar dit jaarlijks terugkerende seizoen staat vaak ook voor het ouder worden. Dat alles samen wordt zeer plastisch en sterk verwoord door de Egyptisch-Franse dichteres van Libanese afkomst Andrée Chedid (1920-2011).

HERFST                                          AUTOMNE

De dagen kapseizen                         Les jours chavirent

In de sloten van de tijd.                   Dans les fossés du temps.

De ingeslapen zon                           Le soleil assoupi

Kort haar tocht in                            Abrège sa course

De bladeren huiveren                     Les feuilles frissonnent

Onder het geraas van de wind      Sous les rumeurs du vent

De ziel, doorzeefd van dromen,     L'âme trouée de songes

Drijft af naar haar eindpunt.           Dérive vers son terme.

(uit: Chedid, Andrée, Bestaan is een zegen voor mij.  Vertaald en van een nawoord voorzien door Lucienne Stassaert. Uitg. P, Leuven, 2015, blz. 46)

(eigen foto  31-10-2020 - ^provinciaal domein 't veld Ardooie)

Communicatiedrijfzand ??

In deze covid-19 tijden zijn we blij dat we kunnen skypen, zoomen, whatsappen, facebooken, tweeten, enzovoort enzoverder. Zo wordt onze gedwongen sociale inperking toch wat overstegen. Ze bewijzen hun communicatieve noodzaak, maar zijn ook voor vele mensen heel verslavend.

De dichter Philippe Cailliau heeft het over de verslaving aan social media in zijn recente bundel "Omtrek van water. Gedichten 2016-2019" (uitgeverij Kleinood&Grootzeer). Velen zijn verslaafd aan de likes of onmiddellijke reacties en gaan bij gebrek aan (voldoende?) reacties twijfelen aan zichzelf. Over dit en ander verslavingsleed heeft hij het. 😫😭📳📵🚣

(©Radar-AvroTros)

DIE AAN MEMOTIE TWIJFELT

Drijvend op emoticons: de twijfels scherp

en toch vertederend. Bevaarbaar zijn zij

roerloos, boeiend, zonder richting.

Op zoek glijden wij door de sluizen,

sluiten zo lang het nodig is het schip.

Verzegelen het onderdek ondanks

beloofde veiligheid.

Het waterpeil is maar een beeld

en elke emo is een ei dat bengelt

aan een draad in een verduisterd ruim.

Dus zelfs alleen zijn we niet waterdicht:

een ping gebeurt gewoon.

Zoals een amper zijn.

Waar oceaanwoestijnen memorabel zijn

voor ons, zullen we huilen om memoties.

Onder de huid laten we meersen

achter. We weten waar gezocht:

wij vlotten op de emoji, de habitat.

En hoe langer deze noodzakelijke afzondering duurt, hoe meer we beseffen dat zo'n communicatiehulpmiddelen toch ook maar hulpmiddelen zijn die een fysieke levensnabij contact niet kunnen vervangen en ons doen verlangen naar een échte ont-moeting. 

Dat wij elkaar herkennen in deze covid-tijden...

De pandemie zal nog wel enige maanden ons leven bepalen. Het is daarom belangrijk  dat we volharden in het elkaar bemoedigend bejegenen. 

Hierbij een voor mij toch heel hoopvol gedicht dat oproept om vol te houden tot we ooit weer elkaar mogen knuffelen en onbezorgd nabij zijn. Ik las het in de bundel die uitgegeven werd bij gelegenheid van de afgelaste versie van de poëziezomer van Watou 2020, samengesteld door Peter Verhelst en uitgebracht door Borgerhoff&Lamberigts.

MONT NOIR

(Somos humanos : installatie
van Rafaël Gomezbaros
Colombiaanse artiest
gezien in Watou
zomer 2016 - eigen foto)

Zoals het landschap in mijn ogen -

zo heb ik je voorgelogen dat

de dingen grijpbaar zijn.

Wat ons betreft -

dit graaien in bedauwde weiden,

fruit dat te hard voor tanden is -

we hebben deze vorm gewild.

Kijk naar het landschap waar

bomen in iconen overgaan

en iedereen een naam geeft

aan een ander.

Hou dit vol.

Hou vol dat wij elkaar herkennen,

ook in schemer,

zoals verhalen lijken op een paard

en kinderen op wolken.

Hou het vol.

Ooit word je bij de pols genomen,

tekent iemand met je hand,

en zijn wij werkelijk

een landschap voor elkaar.

(Stefan Hertmans - in: Watou 2020 gedichten, blz. 25)

Het arme schip

 De laatste vrijdag en zaterdag van september 2020 raasde de storm Odette over onze kust. Op zondag was het ergste voorbij, maar bij een wandeling langs de zeedijk van Oostende zag ik hoe een vissersboot toch nog een speelbal was voor de hoge golven en de tanende stormwinden. 

(zondag 27 september 2020 - Oostende )

De Portugese dichter Fernando Pessoa (1888-1935) vertolkte mooi wat ik toen voelde.

Het arme schip ontroert me, zo bescheiden gaat hij daar en zo natuurlijk.
Hij lijkt een zekere scrupule te bezitten, waarin weet ik niet, fatsoenlijk mens te zijn,
In de vervulling van de een of andere soort van plicht.

(uit: De waarheid over de zee. literaire stempels aan de kust. uitgave van Literaal/Behoud de Begeerte, 2004, blz.51) 

Forlane : Ravel en Enquist

De Franse muziekschrijver Maurice Ravel (1875-1937) heeft zijn pianosuite "Le tombeau de Couperin" reeds in 1919 bewerkt voor orkest. Hij orkestreerde vier delen van deze suite en zag het als balletmuziek : prelude, forlane, menuet en rigaudon. 

De orkestversie van deze 'Forlane' (gecomponeerd ter nagedachtenis van de schilder Gabriël Deluc, gesneuveld in 1916) kan je onder anderen horen in een uitvoering van de Berliner Philharmoniker , geleid door Pierre Boulez.

 De Nederlandse schrijfster en dichteres Anna Enquist, die heel gevoelig is voor klassieke muziek,  werd door de "Forlane" uit deze balletsuite zo geraakt dat ze haar ontroering omzette in een gedicht. Verlieservaringen liggen ook aan de basis van veel literair werk van Enquist.  In dit vers komen de verschillende elementen samen: de muziek zelf, het balletkarakter én de herdenkingslaag in heel dit verhaal.

(Gabrië Deluc : De dans in het heilig woud 1910
©In de stilte)

RAVEL, FORLANE

Het kind, vermomd als lied, danst

in zes-achtste maat over de velden.

Ze neemt de sprongen in vervoering maar

aandachtig, met beleid maar driest.

Niet zeuren over ijs, verborgen in de baslijn,

maar geloven in het zweven boven gras.

'Leven', heet dat. Het is niet moeilijk.

Volstrekt onnodig dat de boel bevriest.

Vind nu een voorbeeld in de componist.

Hovaardig is dat, maar wie zo ten einde

raad is mag heel veel. Gedenk, als hij,

in eigen taal monter wie je verliest.

(verschenen in : Poëziekrant, juli-augustus 2020, jg. 44, nr.4, blz.10)

Maurice Ravel - Gabriël Deluc - Wereldoorlog I

 De Franse componist Maurice Ravel (1875-1937) wilde bij het uitbreken van Wereldoorlog I meestrijden, maar hij was té klein om reguliere soldaat te worden. Zo werd hij vrachtwagenchauffeur in het leger, maar werd in 1916 ziek en moest zijn militaire 'carrière' opgeven. In zijn muziekoeuvre vinden we sporen van de Wereldoorlog terug, zoals zijn pianoconcert voor linkerhand geschreven voor Paul Wittgenstein die in de oorlog zijn rechterhand was verloren of zoals 'Le tombeau de Couperin' zoals je al kon lezen in de vorige post van deze blog.

(Maurice Ravel
©wikipedia)

In die suite herdenkt hij o.a. ook de jonge veelbelovende schilder Jean Maria Gabriel Deluc. Deze man was geboren in Frans Baskenland in 1883 maar woonde en werkte in Parijs vanaf 1903. Daar ontmoet hij onder anderen de artiesten Zadkine, Chagall en dus ook ... Ravel. Hij neemt deel aan verschillende tentoonstellingen. In september 1913 huwt hij Thérèse Mahé en bij het uitbreken van de oorlog meldt hij zich bij het leger. Eerst is hij als verpleger actief bij de medische diensten, maar hij vraag al vlug om actieve soldaat te worden. Hij wordt sergeant en later onderluitenant. Op 15 september 1916 wordt hij nabij Souain (departement Marne) het niemandsland ingestuurd voor een actie. Daar wordt hij gedood ("tué à l'ennemi").

( Gabriël Deluc : Zelfportret ca. 1903-04
© wikipedia )

Het deeltje "Forlane" uit de suite "Le tombeau de Couperin" is opgedragen aan deze kunstenaar, gesneuveld op 33-jarige leeftijd.

Hierbij kan je deze "Forlane" horen, gespeeld door Bertrand Chamayou : 

Le tombeau de Couperin : 11 november

 Op 11 november wordt de wapenstilstand van 1918 herdacht, het einde van Wereldoorlog I.  Herdenkingen gebeuren in alle maten en gewichten, in alle soorten en kleuren: ingetogen of bombastisch, intiem of publiek, met muziek en/of bloemen en/of kaarsen, eng nationalistisch of bovennationaal, pacifistisch of revanchistisch. 

(Franse militaire begraafplaats Avocourt dep. Meuse
eigen foto september 2013)

Voor dit jaar stel ik voor dat je eens luistert naar een muziekstuk van de Franse componist Maurice Ravel (1875-1937). Hij schreef tussen 1914 en 1917 een suite voor piano die hij de titel meegaf: "Le tombeau de Couperin" (de gedenksteen voor Couperin). Deze suite is een eertbetoon aan de Franse barokcomponist François Couperin (+1733). Maar dit werk is evenzeer een herdenking van vrienden van Ravel die sneuvelden tijdens de oorlog, die op het moment van componeren nog volop bezig was.

(Joseph de Marliave
©Geneanet)

Op 4 april 1919 werd dit werk voor het eerst uitgevoerd door pianiste Marguerite Long. Die uitvoering moet héél bijzonder zijn geweest. Natuurlijk omdat het een wereldpremière was van dit werk zo vlak na de oorlog, maar ook omdat het een héél aangrijpend herdenkingsmoment was. Elk van de zes delen van deze suite droeg Ravel op aan telkens een andere gesneuvelde vriend of bekende van hem. Het laatste deel (Toccata) droeg hij op aan kapitein Joseph de Marliave (°1873), in het burgerleven musicoloog, die sneuvelde op 41-jarige leeftijd in de eerste oorlogsmaand. Deze kapitein was de echtgenoot van Marguerite Long, die deze wereldpremière uitvoerde. 

Via onderstaande link kan je een versie beluisteren, gespeeld door Ronald Brautigam .

De zilverpopulier

In deze periode van het jaar worden we meer geconfronteerd met de vergankelijkheid van het leven. Het stemt velen weemoedig. We kijken naar de bomen die hun bladeren verliezen en zich klaarmaken voor de winter. Deze cyclus van de natuur helpt sommigen zich te verzoenen met de aflopende gang van het leven. De Nederlandse dichter Anna Enquist (°1945) is, mede door eigen ervaringen, in haar werk heel erg gefocust op dood en rouw. Zo ook in dit gedicht dat werd gepubliceerd in de Poëziekrant (jg.44, nr. 4, juli-augustus 2020, blz. 11).

POPULUS ALBA

Zij is het symbool van de snelle, de lichte
dood, schrijft collega Verhelst over

de witte abeel, de zilverpopulier.

(©boominfo)

Populus alba in je witte jurk, wortelend

naast de Styx maar wat zegt dat? Zij staat

daar gewoon, met haar ruige kroon.

Ze heeft vederzacht dons onder de bladeren,

fluistert goedmoedig in de wind. Lichtminnend

noemt men haar Een ideaal kind.     

Zij drinkt koud water en groeit gestaag langs

een rechte lijn. Ze gehoorzaamt de seizoenen.

Je kan gerust kijken, het doet geen pijn.

Als zij is geveld kan je haar jaarringen

tellen. Doorzichtig bloed uit een blonde

wond. Licht en snel, als voorspeld.

En hopen we niet allen (of toch heel velen) op een lichte (niet pijnlijke) snelle dood?
 

Zelfportret met zee

 

(Nieuwpoort  -  februari 2018)

Meten is weten : duizend én één

 

De herfst wordt nogal vaak verengd tot dat sombere overgangsseizoen waarbij de ervaring van donkerte, gemis en koude extra in de verf wordt gezet en dat is zeker zo in vele gedichten.

In een bloemlezing met herfstgedichten die Hafid Bouazza voor uitgeverij 521 samenstelde in het jaar 2000  vind je ze heel vaak terug. Maar wees getroost. Het is niet allemaal kommer en kwel. Ook al hebben de cijfers de overhand...

(eigen foto - provinciaal
domein 't Veld - 31/10/2020)

HERFST

1000 dorre bladeren voor mijn deur

brengen mij op niet 1 gedachte.

(J.Bernlef in : De geur van ieder najaar. Herfstgedichten.  Uitg. 521, blz. 83)

De gestorvene 1 november 2020

De dagen worden korter en koeler, 

de bomen worden kaler en 

wij, mensen, zien van alle leven weer/meer de eindigheid in. 

En dan zijn er de gemeenschapsrituelen 

zoals de herdenking van onze gestorvenen op deze 1ste november. Voor velen voelt het gemis van een bemind persoon op zo'n dag wat rauwer aan. Dan kunnen dichters ons woorden aanreiken om in dat gemis adem te krijgen.

 

Ida Gerhardt biedt zo'n 'klassiek' vers waar tussen elk woord gemis en liefdevol verdriet huist.

DE GESTORVENE

(eigen foto 
hoofdbegraafplaats 
Kassel Duitsland)

Zeven maal om de aarde te gaan,                   

als het zou moeten op handen en voeten;

zeven maal, om die éne te groeten

die daar lachend te wachten zou staan.

Zeven maal om de aarde te gaan.

Zeven maal over de zeeën te gaan,

schraal in de kleren, wat zou het mij deren,

kon uit de dood ik die éne doen keren.

Zeven maal over de zeeën te gaan -

zeven maal, om met zijn tweeën te staan.

(Gerhardt, Ida, Verzamelde gedichten.   uitg. Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1985, blz. 411)

Hoe omgaan met ons gemis? met ons verdriet? We zoeken rituelen en verhalen die we herhalen zoals de dichteres met de woorden 'zeven' en 'gaan' steeds blijft duwen om die ene deur die gesloten is toch open te wrikken. Zes keer schrijft ze 'zeven maal' ... er blijft een openheid voor die éne goede zevende maal die het rusteloze gaan tot stilstand zou kunnen brengen. 'Staan' is nu net ook het slotwoord van dit vers. Het gedicht mag je vandaag best zes keer luidop , bezwerend voor je uitspreken ter nagedachtenis van wie je dierbaar is maar voorbij alle menselijke lijden, die over-leden is.