Ai Weiwei in München

 Begin juli bezocht ik de Beierse hoofdstad München. Deze stad werd, zoals zovele Duitse steden, zwaar aangepakt door de gealliëerden tijdens WO II. Hier is Hitler ooit begonnen met zijn droom voor een eigen Derde Wereldrijk onder gezag van het zuivere Arische ras.

Hier zijn nog verschillende sporen te zien van dit donkere verleden.

Zo is er het imposante gebouw ooit door Hitler zelf geopend in 1937, het Haus der Kunst, oorspronkelijk Haus der Deutschen Kunst en ontworpen als museum. In het plafond ontdek je nog friezen met daarin de swastika verwerkt. 

Maar in deze nazistische architectuur wordt bewust gekozen voor artiesten die haaks staan op nazistische, fascistische en andere dictatoriale denken. In 2009-2010 kreeg de kritische Chinese allround artiest Ai Weiwei (1957) (en zelf zoon van een kritische Chinese dichter) een grote tentoonstelling. Een ingreep in de achtergalerij die uitkijkt op de Englischer Garten is bewaard gebleven.

Tussen de kolossale zuilen heeft de artiest bamboestokken gespannen, om als het ware de zuilen te stutten én deze bamboe zit langs beide zijden in een Chinese vaas. Twee heel breekbare elementen die als het ware de pijlers van het museum moeten steunen én tegelijk spotten met de pretentie van het gebouw.

Voor deze ingreep liet hij zich niet leiden door getallen, wat in meerdere andere werken en installaties wel gebeurde. Daarover schreef de dichter Henk Pröpper(1958- één jaar jonger dan Ai Weiwei) een mooi en boeiend vers dat verscheen in Het Liegend Konijn (2022/2, blz. 193-194). Er wordt in dit gedicht verwezen naar verschillende installaties van Ai Weiwei (zoals in Kassel Documenta, Londen enz...). Wie niet zo vertrouwd is, kan altijd via google een aantal van deze kunstinstallaties terugvinden. 

DICHTER VAN GETALLEN

        Voor Ai Weiwei

Een beknopte beschouwing van getallen leert

(foto : Marc Deconinck 10 juli 2023)

Dat je een dichter bent

Zoals je vader maar ook niet

Een narrige dichter zonder natuurlyriek

Naar Kassel vlieg je 1001 Chinezen

1001 verhalen laat je dwalen door de stad

Wokkend in het park east meets west

schrijven ze logistieke poëzie

Je legt 100 miljoen aardewerken zonnebloempitten

in het Tate een berg porselein Made in China

Bestreeld door duizenden nijvere penselen

Elke pit een gelaat, een aangezicht handgemaakt

Gedicht dat alleen in China te maken is

Je bent een dichter van getallen

Maker van de One Man Shoe

Te dragen voor wie zich

Naar links en rechts tegelijk

Naar de toekomst en naar het verleden

Bewegen kan, iets als een mens

Op het kruispunt van zijn mogelijkheden

Je bent een dichter van getallen

Je wilt iets maken

Als een vuistslag, een middelvingen

Je wilt iets breken

Duizend jaar oud

Je wilt iets verpulveren

En fotografische vastleggen

Je wilt iets bekladden

Coca-cola op een urn van Han

Je wilt het verleden eren

Diepgaand bestuderen

Door het te vermorzelen

Het heden poëtisch verwarren

Ontketenen met nieuwe mensenogen

Een bezoek aan het Haus der Kunst toont hoe München zijn verleden diepgaand bestudeert en het heden probeert artistiek van de ďonkere kanten van zijn verleden te ont-ketenen om met nieuwe ogen te kijken.

Lijf en leden en letters

 Het blijft een wonder geheel, dat lijf van ons dat ook verblijf is van onze 'geest', ons 'zelf' of hoe je het ook wilt noemen. Wetenschappers proberen te begrijpen hoe en waar die wisselwerking stof-geest gebeurt, maar er blijven nog zovele vragen zonder antwoord.

Niet alleen wetenschappers of filosofen zijn geboeid door dit dagelijkse wonder, ook beeldende kunstenaars en dichters proberen er vat op te krijgen. De mens als verlangend wezen, niet alleen geprogrammeerd door behoefte aan voeding en onderdak en overleving, maar ook gedreven door verlangens die verder reiken.

In Luik zag ik in La Boverie in de vaste collectie van het museum van schone kunsten een werk dat mij aangreep in al zijn eenvoud.

Het is gemaakt door het kunstenaarsduo Mwangi Hutter en heeft als enigmatische titel "Dazed by Longing" (versuft door verlangen). Het gaat over 'verlangen', iets dat we met onze geest doen en het wordt verbeeld met een lichaam...

(eigen foto Mwangi Hutter : Dazed by Longing)

De schrijfster Lize Split (1988) noemt de mens een 'haperdier' en ze probeert uit te drukken hoe ze haar lichaam beleeft. Weer een andere uitdrukking van de zoektocht om iets te bevroeden van het wondere samenraapsel "mens".

haperdier

dit haperdier met wankelbast

een stotterromp, een slakkenhuis van kruimelzand

dat niet te lossen valt, dit lijf van mij

een weigerachtig mopperhol, een ribbenkast met deurtekort

een ongerieflijk dwarsgestel vol zweefballast

en waakzaamheid, dit lijf van mij

een witgevelde bloedfabriek, dit tijdelijke schrijfverblijf

dit altijd iets te bange lijf van mij

waarin mijn kern ronddrijft, zoals de dooier

in een ei, beschermd - 

(uit: Het Liegend Konijn, 2022/2, blz. 216)

Natuur boven cultuur?

 Enkele weken terug was ik in Brussel en zag er hartje stad de imposante Sint-Katelijnekerk. Maar ik zag ook haar verval, want op vele plaatsen zie je buiten, tussen de stenen in, planten en kleine boompjes groeien. De wortels van deze planten zullen ervoor zorgen dat de stenen uit elkaar gewrikt worden en het water makkelijker kan binnensijpelen. En zo het verval van het gebouw versnellen...

Zure regen kan dan de rest doen.

Arme Sinte Katelijne...

(eigen foto's 26 mei 2023)

Internetten

 Wanneer je dit bericht leest, betekent dit dat je verbonden bent met het internet, het wereldwijde web. Eind jaren 90 van vorige eeuw werd dit net uitgerold en kwam de wereld als maar meer -letterlijk- binnen handbereik. Voor kinderen en tieners is het een evidentie geworden. Maar zelfs jonge dichters verwonderen zich over dit dagelijkse www-gebeuren waar de overgrote meerderheid van onze Westerse samenleving aan deelneemt. De in Zuid-Korea geboren Twan Vet schrijft meer in het bijzonder over de dating-apps en -sites die hij als twintiger wel goed zal kennen(°1998).

TINDERTIJD

(©DutchCowboys)

Naar Rome reizen, de Taj Mahal bekijken,

de Himalaya of de Kaukasus bestijgen -

hoe de tandeloze wereld in mijn handen lag,

hoe ik weerloos op een uitgezeten bankstel zat,

hoe een scherm de uren van mijn netvlies at.

God is niet dood maar een mobiele telefoon,

pixels zijn de scheppers van de grootste dromen

en we buigen, bidden tot het grootse, gulle internet.

Zo zocht ik, laf en lui, naar liefde op een datingsapp:

al dat vlees dat vluchtig door mijn vingers gleed,

mijn scherm uitdreef en ik die roemloos achterbleef -

ik klikte mijn verlangens weg en wist:

de liefde is een duim die naar links of rechts beweegt.

(uit: Het Liegend Konijn, 2022/1, blz. 247)

Bomen voor morgen

 Bomen worden vlug en gemakkelijk gekapt en gebruikt door de mens voor warmte, meubelen, steunbalken, muren,...  Bomen worden ook vaak gebruikt in de literatuur en poëzie als metafoor dan voor het mensenleven en voor menselijke activiteiten allerhande. In een vers van de Nederlandse Bianca Boer verwondert zij zich over de tijd die bomen nodig hebben om te groeien en hoe sommige houtsoorten worden gebruikt voor het bouwen van instrumenten, die dan op hun beurt het middel worden voor muziek. Dit mooie gedicht brengt vele lijnen en lagen samen zodat wij als lezer er onze eigen compositie kunnen in vinden. Een gedicht om te herlezen en telkens weer andere accenten te horen.

HOUT VOOR VIOLEN

(©De Morgen)

in koude tijden groeien bomen dichte ringen
zij die er verstand van hebben lezen zo leven

ik wil een vrouw die doorleerde voor bomen vragen

wat het de mensen brengt: indikken en volhouden

in goede mensenjaren groeit haastig hout

als wij bomen waren werden we kromme kasten

barre tijden zijn klankhout voor instrumenten

er wordt gezegd dat Stradivarius

bovenbladen maakte van strenge winters

hout dat tachtig jaar droogde aan de lucht

hout dat al op hem wachtte voor hij geboren werd

hout dat niet meer bestaat in onze tijd

als wij dit jaar bomen waren geworden

groeiden we zo langzaam dat de tijd ons inhaalde

maar in het hart van onze stammen

ontkiemde nieuwe muziek

(uit: Het Liegend Konijn, 2022/1, blz. 23)

Een hapje? Graag... - 8- J. Bernlef

 

De lekkerste gedichten verzameld vanuit de hotelschool Spermalie zorgt voor smakelijke gedichten. En hoe breng je een gerecht op smaak? Door zout toe te voegen natuurlijk, tenzij het je als ernstige hartpatiënt is afgeraden om zout te gebruiken.

En tranen smaken naar zout... Deze twee ingrediënten vormen de basis van een beklijvend gedicht en J.Berlef is de dichter van dienst. Dank zij zijn kennis van het métier is het geen larmoyant vers.

(©De Morgen)

RECEPT

Men neme 1 korreltje zout

en houde het voor het linkeroog:

de wereld lijkt rond en ver weg

Ontploffingen niet meer dan wat opwaaiend stof

kinderwagens overschrijden in colonne de grens

iemand heeft alle grassprieten geteld

en krijgt daarvoor de ereprijs.

Men neme 1 korreltje zout

en houde het voor het rechteroog:

de wereld lijkt rond en ver weg

Gebombardeerde steden als verlaten honingraten

soldaten delen prachtige pakketten rond

iemand blaast op de allerlangste hoorn

en krijgt daarvoor de ereprijs.

Dan herkennen beide ogen het zout

ze beginnen te tranen op een gezicht

dat zich aarzelend naar de aarde keert.

(uit:Het geluk van erwtensoep. De lekkerste gedichten, blz.96)

Ik heb een steen verlegd in een rivier

 Bij een uitvaartviering enige weken geleden lag naast de urn een grote steen. Het lied van Bram Vermeulen "Ik heb een steen verlegd in een rivier op aarde" was een van de liederen die deze viering tot een troostmoment maakte. De overledene had tijdens zijn leven vanop meerdere reizen telkens een steen(tje) meegebracht en zo had hij met deze stenen ook een heel resem reisherinneringen verzameld. 

Stenen zijn voor vele mensen krachtige symbolen en metaforen, zo als ook voor de dichter Peter Verhelst. 

Ik verzamel geen stenen, maar na dit gedicht én na deze uitvaart dacht ik al: misschien moet ik toch meer plaats maken voor stenen...

Ik weet niet of jij als lezer ook een stenenmanie zal ontwikkelen???

ANTWOORDEN OP EEN VRAAG DIE NIET WERD GESTELD

Alle mogelijke kleuren van vuur

in een steen. Zonlicht

zal over de dingen strijken, langzaam loop je

vol zwaartekracht. De steen lag hier op een ochtend

(langs de Gave de Gavernie
foto : Marc Deconinck)

en er schoten aders door het vruchtvlees -

of hoe heet de binnenkant van een steen?

Je ziet de seizoenen komen en gaan;

het ene moment slaat de tuin donkerrood uit

alsof de bomen van binnenuit ontbranden,

het andere moment komen groene druppels uit de grond.

Herinnert de steen zich wie zich over haar heeft gebogen?

Sla je armen om jezelf heen

zodat de zwaartekracht niet uit je neus, je oren, je mond loopt

en je zo naar de bodem trekt. Zo moe,

maar dat is niet erg. Stuifmeel als slaapkorstjes.

Met open ogen lig je te denken: is het de steen van de razernij

die hier eindelijk tot stilstand, is het de steen van het verdriet

of die van de vreugde die tot stolling is gekomen - jij op je zij

met je handen tussen je knieën,

jij op je buik met één opgetrokken been,

of jij op je rug met open ogen, alsof je van grote hoogte gevallen

verbaasd om je heen kijkt.

Je bent een doorbloede steen

die 's nachts nog warmte afgeeft en zo te liggen is heerlijk.

Even lijkt het erop

dat er eenheid of harmonie kan worden hersteld.

(uit: Het Liegend Konijn, 2022/1, blz. 238-239)

Geldige zondag?

 Dank zij het wereldwijde web kunnen we nu op elk moment van de dag (of nacht) en op elke dag van de week (of weekend) bestellingen plaatsen overal ter wereld, en dat vanachter de laptop of computer bij ons thuis of waar dan ook. Tot voor enkele decennia waren alle winkels (behalve in bepaalde toeristische centra) dicht en vertraagde het leven op zondag. 

De jonge dichteres Lies Gallez (1990) wil benoemen wat ze daarover denkt in een gedicht waarbij het niet zo duidelijk is wie de "je" is die ze aanspreekt. Maar wat ze zegt is zonneklaar...

OPNIEUW DE WERELD

ik wil je naam noemen en een grasveld horen slapen op

zondagochtend. alleen dan eet ik pannenkoeken zonder boter,

alleen dan ben ik genezen. (dat beloof ik je.)

verder bestaat een zondag al te vaak uit vogels in een lucht vol

vliegtuigen. want kapitalisme rust nooit. en in dit systeem houden

we de liefde recht, in dit systeem worden wij groot, terwijl ik steeds

minder wil, slechts de geur van citroenen in jouw gezichtscrème,

slechts een balkon vol bloemen.

ik wil je naam noemen en me in jouw lichaam verstoppen. want

kapitalisme houdt geen steek, we kunnen niet almaar meer willen in

een wereld die vergaat van hitte en oorlog en overstromingen. dat

hebben de kinderen al begrepen.

ik wil je naam noemen en met het geld van Jeff Bezos zou ik de

honger van alle kinderen die het al begrepen hebben wegnemen.

ik 

zou alle straatkatten redden, want deze schoot is groot. dit hart

blijft door deze ellende heen door kloppen. (dat beloof ik je.)

ik zou al het overige geld verbranden en je de bloemen tonen, je

tonen waarom bijen zo gelukkig zijn.

ik wil je naam noemen en neoliberalisme in de essentie vatten:

alles moet opbrengen. ook de zieke lijven van oma's en opa's, ook

de kanker van de buurvrouw, ook de liefde die in duizend apps

gegoten wordt, ook mijn borsten.

ik wil je naam noemen in een nieuwe wereld waaruit alle honger

voorgoed verdwenen is en ik genezen ben. dan wil ik de ingang

naar de liefde zijn en zo weinig hebben dat ik voortdurend

moet glimlachen om de vogels op het balkon vol bloemen o^

zondagochtend.

(uit: Het liegend konijn, 2022/1, blz.71)

Ondanks bij momenten het sloganeske en pamfletaire taalgebruik legt de dichter de vinger op de wonde : we kunnen niet almaar meer willen, maar we zouden moeten willen de ingang naar de liefde te zijn. Zoals het klassieke gedicht van Ed Hoornik : "Op school stonden ze op het bord geschreven. Het werkwoord hebben en het werkwoord zijn."  Deze verzen werden gepubliceerd in 1952, maar Lies Gallez maakt er als het ware een eigentijdse versie van, anno 2022. Een hertaling 70 jaar later. Een zondagse uitnodiging.