Christian Boltanski in Grand Hornu

Je zoekt je een weg in een duistere grote zaal die spaarzaam is verlicht door enkele lampen. Het donkere van de zaal wordt versterkt door de honderden zwarte jassen en mantels die overal ophangen. Het is stil en de stilte wordt meer hoorbaar door de zacht draaiende motor van een altijd draaiend ophangsysteem voor een deel van de kleren. In het begin van de tentoonstelling van Boltanski was geafficheerd dat het verboden was om de kunstwerken aan te raken, maar hier kom je onmogelijk doorheen zonder hier of daar een (al dan niet bewegende) mantel te raken. De foto die ik hier maakte geeft bijlange niet de beklemmende, bevreemdende sfeer weer als je daar je weg zoekt tussen dit zwarte woud van kleren.

Deze tentoonstelling bestaat uit al de typische Boltanski-ingrediënten, zoals ik ze heb leren kennen doorheen de jaren bij vorige exposities, waarbij de dubbeltentoonstelling in Parijs (Grand Palais in de reeks Monumenta en het museum Macval) in januari 2010 meest indruk maakte. We zien hier zelfde bouwstenen terug gebruiken in weer een eigen verhaal : gestapelde metalen dozen met foto's en namen van mensen, foto's en foto-negatieven die spaarzaam verlicht worden, stapels kleren, de hartenklop van mensen en nog meer in een heel doordachte opstelling waar je al toeschouwer niet om de confrontatie heen kunt.

Zoals in Macval (2010) zijn er bijvoorbeeld de suggestieve poppen die je  aanspreken met heel persoonlijke vragen zoals : dit-moi, as-tu eu peur? dit-moi, comment c'est le coma? ...

Het verhaal dat in le grand Hornu wordt gepresenteerd is verbonden met de geschiedenis van de site als mijnwerkersplaats, maar de gelaagde presentatie en beeldtaal van Boltanski laat toe om meer te zien en verder te kijken : de holocaust, de vluchtelingenproblemen, het taboe rond verdriet en rond zwartwerk door mensen in de marge, de herinnering aan geliefden en hoe deze ons ontglipt, de kleren waarin we ons ont/ver-hullen...

Nog tot 16 augustus : aanbevolen.

Amsterdam mei 2015 : ritmes en schaduwen

(eigen foto's mei 2015)

Woorden en beelden

Ik weet niet hoe het bij jou werkt, maar het contact met kunstwerken roept in mij heel dikwijls beelden of woorden van andere kunstwerken op. Er is a.h.w. een kruisbestuiving tussen wat ik allemaal al heb gezien, gelezen, gehoord aan beelden, woorden, klanken. Daarbij lopen ook de genres door elkaar heen : woorden kunnen beelden oproepen of versterken (wat elke kunstzomer in Watou probeert te bewerkstelligen) of muziek kan een schilderij of gedicht wakker maken of...

Zo las ik vorige week in de laatste aflevering van "Het Liegend Konijn" (blz. 136, april 2015) een gedicht van Roland Jooris en dat riep bij mij onmiddellijk een schilderij op van Marc Deconinck. Ik geef beide kunstwerken hier mee ...


VERAF

In het deurgat
buiten de tijd     een figuur
die zich wegdenkt

als uit de luwte
klinkt een stem of
een stap
in het voorbijgaan
gelouterd

onthechting
trekt zich in de lucht
achter de bergen
terug

(Roland Jooris)

En hier het doek van Marc Deconinck met als titel : "Kijken 2".

Voor meer werk van deze schilder zie : http://www.marcdeconinck.com/index.php/nl/

Chagall in Brussel

Enige dagen geleden heb ik de schitterende Chagall-retrospectieve bezocht in Brussel, in het Museum van Schone Kunsten.
De opzet van de tentoonstelling is om de mens Marc Chagall te tonen met zijn emoties die verbeeld worden in zijn werken. Bij deze schilder is dit nu wel niet zo moeilijk, maar toch... De verliefde man, de gehuwde man, maar ook de vluchteling en balling, de schilder die zich engageert, de lijdende en rouwende...
Het geheel is een feest van kleuren en fantasie en een beeldend uitdrukken van zijn zoeken naar zin en van zijn heimwee naar het verloren paradijs van zijn jeugd.De uitgebreide verzameling van schilderijen blijft verwonderen en is een bad van kleur en emotie waarin je als kijker wordt ondergedompeld. Nu eens moet je glimlachen om de speelsheid, dan weer geniet je mee van zijn liefde voor zijn vrouw Bella, en dan droom je weemoedig weg bij beelden van de joodse voorbije wereld. Vaak wordt je als toeschouwer gedwongen stil te staan bij de rauwe kanten van het leven, want doorheen de kleurrijke werken komt ook het lijden op je af in de gekruisigde jood Jezus of in de man Job of de tragische Don Quichote.
Een heel indringende ontmoeting met een grote aparte schilder van de 20e eeuw.

(drie eigen foto's)

Reflecties Amsterdam 15 mei 2015

Albert Camus : film versus boek en strip.

Albert Camus schreef een kortverhaal met als titel " L'Hôte" of in nederlandse vertaling, volgens het prismawoordenboek  : de gastheer of de (hotel)gast of de logé.
Dit verhaal werd n.a.v. het Camusjaar 2013 verstript en hiernaast zie je de kaft van dit stripverhaal, gemaakt door Jacques Fernandez.
En enkele maanden geleden kwam in de bioscoop een verfilming uit onder de titel : Loin des hommes.

De strip en het boek staan heel dicht bij elkaar, maar natuurlijk maakt de strip de figuren en het landschap veel concreter. Het Atlasgebergte is indrukwekkend en koud en onherbegzaam, geen plaats van hospitaliteit, van gastvrijheid, geen plaats voor l'hôte. Het verhaal gaat om de dilemma's van de twee hoofdpersonages. De onderwijzer wil niet geprangd worden in een rol van politie-agent en toch wil hij ook loyaal blijven tegenover zijn landgenoten. De gevangene moet kiezen  tussen de gevangenis (en de dood) als consequentie van zijn misdaad of de vrijheid maar onveiligheid en onzekerheid van een ontheemde toekomst. Deze innerlijke tweestrijd speelt in het kader van een onherbergzame bergstreek.

De film "Loin des hommes" brengt in kern dit verhaal, maar het werd met drie scenes uitgebreid. Eerst zijn er de twee ontmoetingen in de bergen. De eerste waarbij de onderwijzer de man die hen 'betrapt' doodschiet en dan zich van zijn kleine kant laat zien door de gevangene uit te schelden en de schuld te geven. De tweede ontmoeting is die met de groep rebellen, die spanning brengt en het verhaal in een concreter tijdskader plaatst. Dan komt iets van het verleden van de onderwijzer naar voor en kunnen we als kijker een reden bedenken waarom hij op die eenzame plaats wil leven en kinderen onderwijzen. Ten tweede is er het bezoek aan het dorp en de inwijding van de gevangene in de sexualiteit, bijna alsof de ter dood veroordeelde een laatste wens mag in vervulling laten komen. Zo heeft de film zijn vleugje romantiek en seks. En ten derde is er het einde. Telkens kan de gevangene kiezen : of naar de stad en de gevangenis (en zijn dood) of naar de bergen om verder weg zijn leven een tweede kans te geven. Boek en strip tonen de gevangene die kiest voor de tragische zekerheid van de gevangenis terwijl in de film de man kiest voor de onzekere vrijheid voorbij de bergen naar een onduidelijke toekomst.

Albert Camus wilde doorheen zijn verhalen dat de mens zijn verantwoordelijkheid opneemt, handelt vanuit zelfrespect en in opstand komt tegen onwetendheid en onderdrukking. Brengt de film een actualisatie van deze filosofie? Is de keuze van de gevangene voor een onzekere vrijheid beeld van wat de westerse hedendaagse mens zich zelf voorhoudt : de mogelijkheid van zelfrealisatie? Of pleegt de film 'verraad' aan Camus door uitzicht te bieden, geloof in kansen?

Het geciteerde citaat - 12

(geciteerd door Peter WJ Brouwer in 'Het Liegend Konijn', april 2015, blz. 21)

Reflecties foto's Metz september 2010

(kathedraal Metz)

(Henri Matisse Centre Pompidou Metz)

Reflecties : ontheemd in het Maagdenhuis.

(foto's van daklozen in Rusland door Franklin Van Hees tegenover een kruisigingsschilderij van 17e eeuw)

(foto gewonde Rwandees door Luc Delahaye bij kruisafnemingsschilderij 16e eeuw)

Ontheemd : een impressie.

Op 26 april, Erfgoeddag 2015, ontdekte ik het Maagdenhuis in Antwerpen. Deze dag bood de gelegenheid om dit kleine museum te bezoeken,  met ook de tijdelijke tentoonstelling over 150 jaar sociale fotografie onder de titel "Ontheemd".

De confrontatie van de oude collectie met een aantal, meestal,  religieuze schilderijen rond lijden en dood en van foto's met als thema sociale vraagstukken brengt een dialoog op gang die doet denken en doet beseffen dat het menselijke lijden universeel is en van alle tijden.

Het schilderij van een pieta (Maria met de dode Christus op haar schoot) weerkaatst in een vitrinekast met portretten door Luc Delahaye van Rwandezen die gekwetst werden door de burgeroorlog in hun land in de jaren '90. En aan de muur daartegenover is er een grote foto eveneens door Delahaye van een gedode Taliban zonder moeder die om hem treurt. Deze kleine Vandermeerezaal die alles heeft om een knusse kamer te zijn wordt zo een verzamelplaats voor alle ellende die mensen door mensen werd en wordt aangedaan.


De actualiteitswaarde van de tentoonstelling spreekt ook uit de titel zelf  "Ontheemd" juist in deze dagen waar duizenden vluchtelingen hun heil zoeken in ons rijke en veilige West-Europa. Ik denk dan aan het antieke Romeinse gezegde : homo homini lupus (de ene mens is voor de andere een wolf). Maar het gelaat van de andere kan ook uitnodigen om uit mezelf te komen zoals ik kon horen in dit Maagdenhuis.

Een gids die een groep begeleidde versterkte deze ervaring van actualiteit toen zij vertelde hoe zij zich ook inzet als vrijwilliger voor daklozen in Antwerpen. Ze zei dat ze sedert een aantal maanden elke maandag en donderdag helpt aan de voedselverdeling van een kleine hulporganisatie. Ongeveer een half jaar geleden is ze begonnen met het maken van 5 liter soep voor de bedeling op maandag en donderdag en nu is die hoeveelheid al opgelopen tot 20 liter soep. En alles is iedere keer volledig op
.

Het Maagdenhuis wordt zo een huis met de verhalen van mensen, verhalen die wakker maken, zo ervaar ik het toch.

Maar beter is om zelf te gaan kijken, nog tot 28 juni 2015.

Voor moederdag ...

Je moeder omarmde je heel vroeg in je bestaan.

Het was in het prille, het grillige begin van een
bestaan - nooit kon je dat van je afschudden. Je vroeg
je af of dit wel moest - al het overvloedige broze, de
eerste keer van die geboorte.

Toen je opgroeide, werd je die omarming moe. Je liet
je moeder los - zij, zij voor lange tijd, zij schudde je
niet van zich af, zij duurt.

(Alain Delmotte, Uit de lucht gegrepen, blz.30,
Uitgeverij De Contrabas,Utrecht, 2013)

uitnodiging

(eigen foto)

De stoel is stil als een stoel,
de kamer als een kamer.

(uit het gedicht 'Niemand valt uit de nacht' van Wim Brands,
in "Het liegend konijn" 2015-1, blz. 20)

Reflecties foto's Reims*Laon

(september 2010 Laon stadsmuseum)

(september 2010 - Laon)

(september 2010 Reims hoofdstad van de Champagne)