Kunst leert kijken ?

 Een vermakelijk vers las ik in de recente bundel "Jouw zwaartekracht mijn veer" van dichter Tom Van de Voorde (Em.Querido's Uitgeverij, 2020). Tegelijk krijgen we een kleine les in kunstgeschiedenis (kunst die ook een bepaalde cultuur en tijdsgeest weergeeft). Het hoeft nu ook niet elke dag kommer en kwel te zijn...toch?

(Pablo Picasso : Zelfportret 56 jaar
1938
©paradijsvogelsmagazine.nl)

KUNSTKRITIEK

Babykontjes zijn barok

Babykontjes zijn barok

Babykontjes zijn barok

Babykontjes zijn barok

Babykontjes zijn barok

Babykontjes zijn barok

en jij narcistisch

in je modernisme

(uit: Jouw zwaartekracht mijn veer, blz. 61)

Bekijk zelf maar of deze uitspraken enige grond van waarheid hebben. Barok? Modernisme? 

(Hans Rottenhammer (?) : Musicerende en dansende putti circa 1605
© pinterest)

"Samen" : gedichtendag 2021

 Gisterenavond werd in de Arenbergschouwburg in Antwerpen en online de startshow gegeven van de negende poëzieweek in Nederland en Vlaanderen. Thema dit jaar is "Samen", want zeggen de initiatiefnemers : poëzie verbindt en voedt ons, inspireert en brengt ons samen.

Bij deze gelegenheid heb ik een gedicht gekozen van de Marokkaanse dichter Abdellatif Laâbi (°1942) in het Franse origineel met een vertaling van Bart Vonck.

Deze auteur werd omwille van zijn politieke engagement negen jaar opgesloten; daarna verhuisde hij naar Frankrijk. Door zijn inzet en door deze ervaring van het harde gevangenisregime in Marokko krijgen zijn gedichten een dringend en dwingend karakter. Geen vers is vrijblijvend maar hij wil altijd weer zoeken naar wat er echt toe doet in het leven.

Aansluitend bij het thema "Samen" lezen we in dit gedicht hoe de dichter dankbaar is om met en tussen andere mensen te leven. Je merkt hoe de nabijheid van mensen hem tot erkentelijkheid stemt, wat gezien zijn vervolging heel begrijpelijk is. Andere mensen  brengen afleiding en uitweiding, vervoering en vreugde. Onder mensen zijn in een veilige samenleving geeft je 'bouffées de joie', letterlijk opwellingen van vreugde of in de mooie vertaling 'vleugjes vreugde' met de associatie dat vreugde vleugels geeft aan mensen. Moge dit gedicht in deze covid-19 tijd ook vleugels geven, want onze 'gevangenschap' zoals sommigen de coronamaatregelen bestempelen, kan verlicht worden door andere mensen én door uitzichtgevende woorden van dichters.

                                                                        

(Abdellatif Laâbi 
©wikipédia)

Tu marcheras discrètement

parmi les hommes

sans préalable d'horizon

Tes pas savent ce qu'ils font

Ils déplacent ton regard avec clairvoyance

t'invitent à la digression

la distraction féconde

et se réjouissent de la pfrofusion

de tes transports

La solitude n'est plus de mise

Tu circules parmi tes semblables

et dans ta marche reconnaissante

ce sont des bouffées de joie que tu reçois

du simple fait de leur existence     Ik zal discreet

                                                        tussen de mensen lopen

                                                        je zint niet eerst op een horizon

                                                        Je stappen weten wat ze doen

                                                        Helderziend verplaatsen ze je blik

                                                        nodigen je uit voor de uitweiding

                                                        de vruchtbare afleiding

                                                        en verheugen zich over je vele

                                                        vervoeringen

                                                        Eenzaamheid is niet meer gebruikelijk

                                                        je circuleert tussen je gelijken

                                                        en op je erkentelijke tocht

                                                        ontvang je vleugjes vreugde

                                                        van het eenvoudige feit van hun bestaan

(uit: Abdellatif Laâbi, Het continent van de gave . Keuze, vertaling en nawoord door Bart Vonck, Uitg. P, Leuven, 2013, blz. 160)

Voetenwerk van het hoogste niveau

Voetbal is een spel dat, zoals de naam het zegt, vooral gespeeld wordt met de voeten en met een bal. Sommige voetbalspelers zijn fenomenaal met hun voeten. De onlangs overleden sterspeler Maradonna was zo'n man. Zijn voetenwerk was van heel hoog niveau. 

Maar ook op een andere manier zijn er mensen die uitblinken dank zij hun voetenwerk. Hoe laag bij de grond voeten ook zijn, ze kunnen toveren. 

Zie maar in dit you tube- filmpje.

 

Aleppo in Brussel

 De Boghossianstichting in de Villa Empain is een centrum voor kunst en dialoog tussen de oosterse en westerse culturen. Deze stichting zorgt altijd weer voor mooie en interessante tentoonstellingen. In de Villa Empain wordt op het gelijkvloers en op de eerste verdieping meestal een kunstparcours uitgestippeld rond een bepaald thema, terwijl in de kelderverdieping doorgaans een meer documentaire opstelling te zien is. 

(eigen foto - 15 januari 2021)

Terwijl nu The Lighthouse te zien in (zie ook dit blog op 22 januari) in de Villa, toont men in de kelderverdieping  een documentair opgevatte tentoonstelling over de Syrische stad Aleppo, met als titel : Aleppo, een reis doorheen 5.000 jaar geschiedenis. Een belangrijke focus is de voorstelling van ICONEM, een organisatie die wereldwijd met de nieuwste technieken bedreigd erfgoed probeert te documenteren in functie van conservatie, restauratie en eventuele heropbouw. Ze bedienen zich daarbij van de nieuwste technieken zoals 3D-technologie.

(eigen foto 15 januari 2021)

(eigen foto 15/01/2021)

Deze expo is bijzonder instructief en brengt op een boeiende manier een pakkend beeld van een door oorlog zwaar geteisterde stad. Ik dacht spontaan aan de verwoeste steden in Vlaanderen en Noord-Frankrijk na Wereldoorlog I. Het geheel is op een eenvoudige maar indrukwekkende manier voorgesteld. 

Samen met The Lighthouse nog te zien tot 18 april. 

Licht in donkere dagen dank zij de Boghossianstichting

 De Boghossianstichting die haar uitvalsbasis heeft in de Villa Empain (Elsene - Brussel) wil een platform creëren voor ontmoeting tussen verschillende culturen. Ze vinden altijd weer goede kunstenaars uit Oost (Midden-Oosten; Noord-Afrika) en West (Europa; Noord- en Zuid- Amerika) rond een boeiend thema. 

(eigen foto 15 januari 2021
 fragment en reflectie van een werk 
van Mounir Fatmi: Jusqu'à preuve du contraire)

Nog tot 18 april kan je in de Villa Empain je overgeven aan het licht in velerlei facetten. "The Light House" illustreert als het ware een quote van Henri Alekan zoals je die kan lezen in de bezoekersgids: "Licht is tijdens ons leven onze eerste en onoverwinnelijke omgeving". De invalshoeken van de verschillende artiesten worden mee getekend door hun culturele achtergrond en hun persoonlijkheid. Speels en ernstig, subtiel en manifest, poëtisch en pamflettistisch, eenvoudig en technisch vernuftig... noem het maar op en je ontdekt het.

(eigen foto 15 januari 2021
Kimsooja : To Breathe)

 

Alweer een mooie tentoonstelling die beelden en ervaringen aanreikt waar je als bezoeker nog dagen kunt van leven. Volgens mij dus zeker een aanrader...en zuurstof in deze ongemakkelijke tijden.

Historisch ???

 Vandaag 20 januari om 12u plaatselijke tijd zal Joe Biden in Washington DC ingezworen worden als nieuwe president van de Verenigde/Verdeelde Staten van Amerika. Heel de wereld kijkt naar dat moment om soms heel verschillende redenen. 

Is dit een historisch moment? Of wordt het een historische dag? Is dit het beginpunt of eindpunt van een historische periode? Hoe dan ook, dit moment komt zo wie zo in de geschiedenisboeken... En wordt Biden een historische president???

(©BBB.com)

De Zweedse dichteres Linn Hansén (°1983) helpt ons meedenken over dit moment, ook zal ze haar vers niet geschreven hebben met deze dag in haar gedachten, zoveel is zeker. 

Een historisch moment kan hooguit anderhalf uur duren.

Is het langer dan is het een datum.

Een historische periode raakt best veel mensen.

Een era haast iedereen.

Het verschil tussen een gebeurtenis en een moment is dat

die confronterend is en consequenties heeft.

De historische gebeurtenis kwam het meest voor in de negentiende eeuw.

De geschiedenis is encyclopedisch en alfabetisch eerst

komt de apen en aflaatbrieven big bang boerenopstand bronstijd

broodoproer builenpest Cicero de Eed op de Kaatsbaan de Finse

Winteroorlog fordisme de goudstandaard enzovoort.

Men zegt dat er iets vreselijks gaat gebeuren vervolgens

gebeurt er iets vreselijks dat is pech.

Iemand van de schommel of het wordt oorlog dat is geen

pech dat is geschiedenis.

Een historisch persoon kan tegen een ander zeggen dat is nu

het einde maar wanneer valt dat dan.

(vertaling: Lisette Keustermans -

in: Poëziekrant mei-juni 2019, jg. 43, nr.3, blz. 86)

Nu, dit moment, hic et nunc...

 In deze corona tijden leren we, willens nillens, om dicht bij ons huis te blijven, en dus op een bepaalde manier ook dicht bij onszelf. We leren ook om niet al te ver vooruit te plannen, want je weet nooit hoe de situatie evolueert. We kunnen dit somber inzien, zeker op een sombere winterse dag. Maar Bart Moeyaert toont ons dat er ook een kant is die glanst.

(eigen foto - 29 november 2020 - Zwevegem)

DIRIGENT

Als de regen traag blijft vallen

en het licht wordt als aan zee,

sluit de ochtend naadloos

op de avond aan. Dat klinkt

als somberheid, maar niet

per se. Je hoeft niet alles

in mineur te zingen. Je doet

de dingen met je best been

vooruit. Aan donker zich altijd

een kant die glanst zoals

de natte straat. Het heet ook

hondenweer voor iets.

Is het niet grappig dat je

je evenwicht verliest bij het

schudden van je vacht.

Je weet dat oefenen niet

bij het leven hoort. Alles is

altijd voor echt. Je moet

de straat op en verdrinken, 

je borstzak brandend van

het kaartje voor een stoel

dicht bij de dirigent. Hij wijst

je met het tillen van zijn

handen op het belang van

het moment.

(uit: Bart Moeyaert, Gedichten voor gelukkige mensen, uitg. Querido, 2019, blz. 30-31)

Zoute honing van Anna Boghiguian

 Nog tot 2 mei is in het SMAK in Gent een tentoonstelling te zien van de Armeens-Egyptisch-Canadese artieste Anna Boghiguian (°1946). In deze expositie met als titel "A Short Long History" vertelt ze op beeldende wijze geschiedenisverhalen via de productie van bepaalde dagelijkse producten zoals katoen, zout, rozen of honing en via plaatsen daaraan verbonden. 

Naast de nieuwste installatie speciaal gemaakt voor het SMAK over katoen (zie deze blog 10 januari 2021) zijn er vroegere werken te zien. Via haar installaties nodigt ze de toeschouwers uit op een reis naar andere plaatsen en andere tijden en naar de leefwereld van andere mensen. Na deze tentoonstelling is voor mij zout niet meer zomaar zout. Zout heeft en vertelt een sociale en economische geschiedenis die van belang is tot op vandaag. 

Een bezoek aan deze tentoonstelling leert je met andere ogen te kijken naar je eigen geschiedenis en de geschiedenis van je land en regio. Ze daagt je ook uit, als we weer mogen reizen, om met andere ogen te kijken als je op reis bent; ogen die zoeken naar de vele lagen die in een stad of streek te ontdekken zijn voor wie wil zien. 

Aan te raden want in deze reis-arme tijden is deze expo ook een reis doorheen de tijd en naar andere steden.

(eigen foto : Good Alianore is Coming)

(eigen foto : deel van installatie Salt traders)

Langs Streuvels' wegen

 Terwijl op deze donderdagmorgen de sneeuw dwarrelt, een terugblik op een bijzondere voorbije zaterdagnamiddag...

(zaterdag 9 januari 2021 ca. 16u  - Scheldevallei vanuit Doornstraat Tiegem)

(zaterdag 9 januari 2021  ca. 16u - zicht op Tiegemkerk)

Wanneer zijn deze donkere dagen voorbij?

 Deze vraag wordt door velen gesteld. Naar wat er juist gevraagd wordt is niet altijd even duidelijk : wanneer zijn we 'verlost' van heel dat coronagedoe? of wanneer worden de dagen écht wel voelbaar langer? Die laatste vraag hangt dan natuurlijk weer af van het weer van de dag zelf én van de innerlijke gesteldheid van de mensen. Op 12 januari zijn de 'donkere zes weken' voorbij: de drie weken voor én de drie weken na de kortste dag, 21 december, zoveel is zeker. 

De andere invulling van de vraag is natuurlijk een ander paar mouwen. Daar durf ik géén antwoord op geven want dat hangt van zoveel factoren af die wij als individu vaak niet in de hand hebben. Maar laat ons hopen dat ook die donkere dagen nu stilletjes aan voorbij zullen zijn. 

(©noodweer.be)

De nacht heeft veel van zijn pluimen verloren in onze Westerse samenleving, zeker in het overbelichte Vlaanderen. Dat besefte ik nog eens bij het lezen van een verzameling gedichten rond het thema "De Nacht", uitgegeven als nr. 18 van de reeks DICHTER, een uitgave van PLINT (eind 2020). Mooi uitgegeven met toegankelijke poëzie voor al wie jong van hart is. En ik besefte toen ook dat er nog ergens in mijn boekenkast een boek wacht om gelezen te worden rond het thema nacht. Iets voor 2021? De titel is veelbelovend: "Nacht en ontij. De geschiedenis van de nacht in de voorindustriële tijd" (Roger Ekirch).

In het voorbije jaar ontdekten we dank zij covid-19 dat de mens ook zijn nachtzijde heeft, hoe verlicht we ook denken te zijn en te leven. Dat waren sommigen ook vergeten. De dichteres Kate Schlingemann helpt om dat niet te vergeten. Een vers dat via vele beelden het wonder van de nacht als donkere plaats vol leven, moeilijkheden en mogelijkheden oproept. Een heel tactiel gedicht vol suggestie en aanzetten, gelezen in die bundel van PLINT (blz. 19). Een gedicht dat ons misschien een beetje kan helpen om ons  met onze eigen donkere zijde wat te verzoenen?

NIET TE VERGETEN

je komt met de maan, brengt de vogels tot zwijgen

woelt om in woestijnen, frommelt aan licht

blaast donker en zand in slapende kamers

sluipt over dekens, kruipt tussen wie ligt

je vult ons met toestand en wilde verhalen

verleden en toekomst vernieuwd en gewist

strooit droomkruimels rond als sporen voor later

bij het warrig ontwaken in flardige mist

om niet te vergeten wie we daar waren,

als hier in de ochtend de lijster weer zingt

Katoenplukkers aan de Schelde

 De in Kaïro geboren Armeense artieste Anna Boghiguian is momenteel te gast in het museum SMAK in Gent (expo nog tot 2 mei). Ze toont een installatie waarbij ze het textielverleden van de stad als uitgangspunt neemt. 

Ze voert je mee naar katoenplantages en de slavenarbeid, naar de verwerking van het katoen tot kledij, via de havens naar de weverijen in o.a. Gent. Ze toont het verhaal van menselijke inventiviteit, winstbejag, uitbuiting en massaproductie tot de uiteindelijke teloorgang van de textielindustrie in onze regio's. Tekeningen, scénes met uitgesneden figuren, flarden teksten (literaire of journalistieke)  zet de artieste in om haar verhaal te vertellen. Zo brengt ze, door andere ogen bekeken, een belangrijke periode van onze (industriële en economische) geschiedenis bij ons terug. 

Verfrissend en prikkelend, uitnodigend om ons meer bewust te zijn van én onze wortels én onze afhankelijkheid van vele andere mensen van de andere kant van de wereld. Een voorbije en toch niet voorbije geschiedenis zoals de titel van de tentoonstelling suggereert : A Short Long History.

Boeiend, een aanrader.

(eigen foto - 17 december 2020)

(foto Marc Deconinck - 17 december 2020)

Nieuw jaar ... nieuw begin?

 Het voorbije jaar 2020 was het warmste jaar ooit gemeten in België. Sneeuw, bevroren beken en vijvers, ijsbloemen op ruiten... het lijken fenomenen te worden uit de (goede?) oude tijd. Velen zeggen dan: beter wat warmer en goedkoper in energiekosten. Anderen missen dan de kou en de vorst, ook al voelt het leven dan soms wat harder aan. Kou en winter als beeld van de mindere kanten van het leven. Rond die idee schrijven dichters en romanciers vaak over de winter.

 We hoeven niet bang te zijn van de kou. We hoeven niet alles uit de weg te gaan wat ons leven lastig maakt, zoals contact zoeken met ons onbekende mensen of situaties... Elk begin is moeilijk, maar elk jaar begint voor ons in een ongemakkelijk seizoen. Zeker dit jaar start dubbelzinnig: we moeten elk contact argwanen maar slechts via contacten is leven mogelijk. 

De dichter Bart Moeyaert ziet mogelijkheden in een koud begin, maar dit jaar zullen we onze creativiteit moeten aanboren om er iets mee te doen. 

(©PxHere.com)

ZIE :

Niets is voor u. Niets is voor u bedoeld.

U wordt nochtans gewenkt. Onbekend is

onbemind. Dat is de naam voor alles

wat uw leven lastig maakt. Van jassen

vindt u vast de kraag het mooist. Het is

de heg die u graag hebt. Hij dient niet om

er overheen te kijken. Hij houdt uw adem

dicht bij uw gezicht. Van decemberdassen

heeft u er een paar. Het kan niet gauw genoeg

gaan vriezen. Dan mag u kop in kas het waaigat in.

Waarom zo bang. Het is vergissen wat ons bindt.

Het zijn de fouten die ons op elkaar doen lijken.

Zie : de spons erover. Zand. Als u van koud houdt,

denk aan januari. Dat is wat heet een fris begin.

(uit: Bart Moeyaert, Gedichten voor gelukkige mensen, Querido's uitgeverij, 2019, blz.23)

Hygiëne tot vier keer toe

(©drweigert.com)

In het voorbije jaar werd hygiëne, zonder dat dàt woord veel werd gebruikt, 

toch een topprioriteit in de samenleving wereldwijd. 

Maar wat houdt dat woord in, wat betekent het???

Vier keer hygiëne hier... 

(of als je wilt: vijf keer dank zij Loesje) : 

ontsmet je handen alvast 

en zet je mondmasker/mondkapje maar op. 

*1*

Van Dale woordenboek (editie 1984, blz. 1150):

hygië'ne, v.(m.), gezondheidsleer; al wat een goede gezondheid vereist en de handelingen, inrichtingen en instellingen die deze bevorderen

*2*

Etymologisch woordenboek van het Nederlands  F- Ka (red.dr.Marlies Philippa) , uitg. Amsterdam University Press, 2005, blz.485-486:

hygiëne zn. 'gezondheidsleer'. Vnnl. 'gezondheidswetenschap' [...] Ontleend, in de moderne vorm via Frans hygiène, ouder hygiaine[1575; Rey], aan Neolatijn hygieina, verkort uit ars hygieina 'leer der hygiëne', leenvertaling van Griekse hugieinè met daarin het bn. hugieinos 'bevorderlijk voor de gezondheid', dat zelf is afgeleid van hugiés 'goed levend, gezond, gaaf'. [...]

In de Griekse mythologie was Hygieia de godin van de gezondheid; haar vader was Asclepios, god van de geneeskunde

(©Provincie Limburg)

*3*

Jouw zwaartekracht mijn veer (Tom Van de Voorde) , uitg. Querido, 2020, blz.32

HYGIËNE

Hygiëne is een aanval

op het leven van een hond

(©Loesje)

Hygiëne is de aanwas

van gewassen bont

Hygiëne is een vos

als weduwnaar,

de haat als kluizenaar

*4*

Grondgebied (Roger de Neef) , uitg. Poëziecentrum, 2018, blz. 26

HYGIËNE                                              

Een oester baadt zich

In haar schelp met zeewater

Gevuld tot de rand.

Beethoven in Brussel -2-

 Nog tot Valentijnsdag 2021 (14 februari dus) te zien én vooral te beleven in Brussel : Hotel Beethoven. Naast beelden en manuscripten zijn er ook enkele heel mooie video-installaties te zien.

(eigen foto 18 december 2020)

Bijzonder ontroerend vond ik de video van een project in de Engelstalige wereld (U.K. en U.S.A.) waarbij gevangenen deelnamen aan een uitvoering van de enige opera door Beethoven gecomponeerd, "Fidelio". Het verhaal situeert zich net in een gevangenis en de zucht naar vrijheid is daarin centraal. Pakkende beelden die tegelijk de kracht van muziek tonen. 

(©photo Russ Rowland)

Memling Brugge -2-

 Nog tot eind januari 2021 kan je in Brugge een kleine maar mooie thematentoonstelling bekijken over hoe hedendaagse kunstenaars ook nu nog geïnspireerd worden door Hans Memling (1430-1494), dus 500 jaar na datum.

In het Sint-Janshospitaal staat het veelluik rond de heiligen Johannes de Doper en Johannes de Evangelist. Dit grote en grootse werk werd ooit geschilderd voor het hospitaal (onder patroonschap van de heilige Johannes) waar het nu nog altijd prominent aanwezig is en altijd weer tot de verbeelding spreekt. Het rechterzijluik zoemt in op de heilige apostel Johannes die op het eiland Patmos zijn visionaire boek der Openbaring (Apocalyps) schrijft. 

(© biblioklept.org -detail rechterluik twee ruiters van de Apocalyps)

Meerdere plaatsen op dat zijpaneel tonen vuur, en die vuurscènes inspireerden de videokunstenaar David Claerbout tot een groot en groots videowerk "Wildfire (meditation on fire)". Op een reuzescherm op de Diksmuidezolder van het hospitaal kan je je overgeven aan die meditatie. Een trage video-installatie die uitnodigt om je te laten inpalmen door dat bijzondere natuurelement wat vuur is. Bij wijlen verbijsterend, bij wijlen verbluffend, altijd weer verbazend. Zoals vuur ook is, zoals bossen en bomen ook zijn.

(eigen foto 9 december 2020)