Verzet...

 Op 8 mei heeft men zopas in het Westen de totale overgave van de Duitse strijdkrachten in 1945 herdacht, in Oost-Europa op 9 mei. Wikipedia legt uit van waar dat verschil komt...

Vanwege de ideologische strekking van het Duitse Naziregime wordt op deze dagen ook herdacht hoe vele duizenden mensen zich poogden te verzetten en vaak hun leven daarbij verloren.

Daar moest ik aan denken bij het lezen van een gedicht van de jonge dichter Mahlu Mertens (°1987) in het recente nummer van het tijdschrift "Het Liegend Konijn". En de strekking van dat gedicht deed me dan weer denken aan een tekst van Martin Niemöller (1892-1984).

Beide teksten waarschuwen voor de gelatenheid en het té laat willen/durven ingrijpen, waardoor één bepaalde visie zonder tegenstribbelen als dé visie voor allen wordt en de weg open ligt voor dictatuur. Bij Mertens lees ik de verzen als een waarschuwing voor het verlies van de verbeelding en de alleenheerschappij van de rede en de rekenkunde, van materialisme en consumptie.

CENSUUR

Eerst vijlden ze de schreven van de letters:

ook zonder konden ze blijven staan.

(Zo begon het, maar wij lazen het niet.)

Toen deden ze de punten in de ban,

verwijderden de komma's,

maakten hoofdletters een kop kleiner.

(En wij schuilden tussen de regels.)

Ze hongerden de zinnen uit,

met de klinkers legden ze de straten aan,

medeklinkers bleven staan als uitgeklede mannequins.

(En wij dachten nog: blijven lezen, lezen is verzet.)

Spaties werden alsmaar breder,

letter voor letter werd geviseerd,

tot ook de laatste was gedeporteerd.

Toen we eindelijk protesteerden

was er alleen nog een leger uitroeptekens.

(in: Het Liegend Konijn, 2021/1, blz.214)

(Martin Niemöller in 1952
©Wikipedia)

En dan de tekst die wakker werd na het lezen van voorgaande verzen, een tekst uitgesproken door Martin Niemöller in Frankfurt op 6 januari 1946 tijdens een toespraak voor verzamelde Belijdende Christenen. Niemöller was een protestantse geestelijke, een dominee dus, die eerst Hitler goed gezind was, tot deze begon met de systematische vervolging van communisten. Van dan af keerde hij zich openlijk tegen het naziregime. Zijn verzet bracht hem in de concentratiekampen van Sachenhausen en Dachau van 1937 tot 1945.

Toen de nazi's de communisten arresteerden, heb ik gezwegen;

ik was immers geen communist.

Toen ze de sociaaldemocraten gevangenzetten, heb ik gezwegen;

ik was immers geen sociaaldemocraat.

Toen ze de vakbondsleden kwamen halen, heb ik niet geprotesteerd;

ik was immers geen vakbondslid.

Toen ze de Joden opsloten, heb ik niet geprotesteerd;

ik was immers geen Jood.

Toen ze mij kwamen halen, was er niemand meer

die nog protesteren kon.

Deze tekst wordt geregeld geparafraseerd. Zo vond ik zo'n   'actualisering' terug op een postkaartje ooit gekocht ergens eind jaren 1980. Het postkaartje werd uitgegeven door Stichting De Brandnetel (Winschoten).  Daar  is te lezen :

Toen ze de buitenlanders wegstuurden

heb ik gezwegen

want ik ben geen buitenlander.

Toen vrouwen werden gediskrimineerd

heb ik gezwegen

want ik ben geen vrouw.

Toen homo's in elkaar werden geslagen

heb ik niet geprotesteerd

want ik ben geen homo.

Toen ik aan de beurt was

was er niemand die nog protesteerde.

     vrij naar M. Niemöller

Om bij stil te staan tijdens deze herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog in Europa.

(©Historicus Rob
ondertekening onvoorwaardelijke capitulatie en overgave
van Duitsland in Reims op 7 mei 1945 om 2u41; 
ingang van wapenstilstand op 8 mei 1945 om 23u01)