Selma : een verhaal zonder einde?

(gedenksteen nabij de baptistenkerk in Selma, foto van het internet)

De film "Selma" begint met vier kinderen die een trap aflopen op weg naar een feestelijke kerkdienst, tot er plots een ontploffing is en we de lijkjes in het puin zien liggen. Dan pas begint de openingsgeneriek van de film. Voor de Amerikaanse kijkers met enige historische achtergrond is deze openingsscène duidelijk. Wij moeten dit later invullen via wat indirecte verwijzingen in de loop van de film. De foto hiernaast van de gedenksteen voor deze vier kinderen toont ons waarover het gaat : over racisme.

In "Selma" gaat het over het stemrecht dat wettelijk ook bestond voor de zwarten maar dat via allerlei obstakels toch zeer weinig werd toegekend, vooral in de zuidelijke staten, zoals de staat Alabama waar Selma toe behoort. Op het einde van de film is er uitzicht dat de obstakels voor het uitoefenen van hun stemrecht opgeruimd zijn. Maar..de actuele situatie in vele staten van de VS toont dat er een kloof gaapt tussen de beschreven rechten en de feitelijke realisatie ervan. Ondanks vele wetten, ondanks meerdere zwarte burgemeesters en parlementsleden, ondanks een zwarte president worden zwarten blijkbaar nog al te vaak behandeld als tweederangs, als mindere mensen, als mensen zonder rechten. De cijfers over slachtoffers van politiegeweld in de VS spreken duidelijke taal en zijn onlangs overal afgedrukt. Dan weten we dat deze cijfers slechts de top zijn van de ijsberg, want dat er vele andere situaties van onrechtvaardige behandeling door agenten e.a. zijn die niet leiden tot zulk een dodelijke afloop. En dus stapelen de frustraties zich op tot ze ontploffen in weer relletjes hier of daar.

Voor mij toont het vooral aan dat een samenleving niet zomaar maakbaar is via wetten en regels. Hoeveel regels er ook zijn om bepaalde rechten uit te oefenen of te verdedigen, dat alleen volstaat niet om mensen te veranderen in hun hart en in hun denken.
En zoals dat in de VS het geval is rond racisme zo kunnen we, vind ik, gerust parallellen trekken naar andere situaties van minderheden of zwakken in elke samenleving zoals taalminderheden, holebi's, religieuze minderheden, arme mensen, mensen met een beperking... Velen denken dat het werk erop zit als er een 'goede' wetgeving is gestemd, velen denken dat alle problemen van discriminatie en (verdoken) achteruitstelling van de baan zijn door enkele regels met al dan niet sancties bij het niet naleven ervan. De huidige situatie in de VS tonen dat geen enkele minderheid mag denken dat alles 'safe' is door de aanname van een wet. Wetgeving schept een kader maar het werk begint dan pas en geen enkele minderheid kan er voor altijd gerust in zijn.


De film toont dat de strijd voor gelijke kansen voor iedereen een strijd is zonder einde. Wie 'anders' is (en wie is dat uiteindelijk niet?) wil in zijn anders-zijn gelijkwaardig behandeld worden door de samenleving en dat blijft een uitdaging altijd opnieuw.