Het verhaal van Martin Luther King blijft boeiend. Het gegeven van geweldloos protest blijft altijd spannend, want het roept bij mij toch altijd weer een vraag wakker : zou ik tot zo iets in staat zijn als het er echt toe doet? Jezelf laten slaan, oppakken, vernederen vanuit een overtuiging dat jij als 'mindere' wel je menselijkheid bewaart en zo de vervolger een spiegel voorhoudt : het vraagt moed. En dan is er van tijd tot tijd één man of vrouw nodig die mensen helpt om de spiraal van geweld te doorbreken, mensen als Ghandi of Martin Luther King om maar onze westerse geweldloosheidsiconen op te noemen.
Wat kan je als zwakke arme mens inbrengen tegen de machten van de gevestigde orde (politie, burgemeesters en gouverneurs...) om je rechten te kunnen gebruiken? In de film zie je dat er drie elementen ingezet werden opdat de zwarten in het stadje Selma de willekeurige afwijzingen van hun vraag naar hun (wettelijk erkende) stemrecht zouden kunnen ombuigen tot toelating om te stemmen. Er is de macht van het woord, de geweldloze protesten en de solidariteit van velen.
Tegenover de macht van de gevestige (onrechtvaardige) orde wordt het woord geplaatst. Martin Luther King was een begenadigd redenaar, gevormd in de school van zwarte protestantse kerken. Retoriek is geen poëzie maar is de taal van de macht : wie macht heeft wil die verder uitbouwen en wie er geen heeft wil mensen overtuigen en in die zin macht uitoefenen op hun denken en handelen. In de film klinken sommige toespraken in onze oren barok en overladen en soms zelfs wat drammerig. Maar ook vond ik er wat poëzie in dank zij de vele herhalingen : die zorgen voor een cadans en een ritme. In die zin hebben bepaalde delen van toespraken iets poëtisch. Het zijn boven al echter toespraken die slagen in hun opzet : mensen motiveren en een hart onder de riem steken, de positie van machthebbers aan het wankelen brengen en zo het grote doel dichterbij brengen.
Tegenover de botte macht van bestuurders die bang zijn voor de veranderingen is er het geweldloze protest. We kunnen vele redenen bedenken waarom we zouden kiezen voor geweldloosheid : politieke of religieuze of filosofische redenen. Maar als mensen zo fel gekwetst worden in hun waardigheid kunnen ze toch terugvallen op een reflexmatige reactie van tegengeweld. In de film kwam dan ook een heel pragmatische reden naar voor : als wij vijf pistolen vinden om daarmee enige agenten om te brengen, zullen zij honderd geweren en duizend politiemensen extra aanvoeren. Dus geweld inzetten tegen staatsgeweld is een straatje zonder einde. Dan is geweldloosheid veel efficiënter, zeker als er media in de omgeving zijn die vrij kunnen verslag uitbrengen.
En met de media komen we aan een derde belangrijke bouwsteen in het succes van de acties : de solidariteit van velen. We zien hoe burgers van over heel de VS zich betrokken voelen en komen om mee te betogen. We zien dat ook vele blanken en vele niet protestantse christenen komen om mee te betogen. Zo tonen ze dat de strijd om het stemrecht zich niet beperkt tot dat ene stadje en niet tot die ene rassengroep en niet tot die ene kerkgemeenschap.
Door deze elementen blijft "Selma" een verhaal met waarde voor al wie zich betrokken voelt bij het zoeken naar een wereldorde en een samenleving waar iedere mens een plaats heeft.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten