Film en poëzie: driewerf hoera! (2)

De film "Neruda" vertelt over Pablo Neruda die als gedichtenschrijvend parlementslid voor de communistische partij in Chili zijn land moet ontvluchten. Zijn inzet als flamboyante politicus en als gevierd dichter worden door het regime niet op prijs gesteld en dus gaat Neruda op de vlucht.


De film is slechts heel losjes op de realiteit geënt. De regisseur speelt een spel met de kijkers en met het verhaal. Verbeelding aan de macht, zo beleef je de film, en toch vertelt die verbeeldde realiteit iets over onze tijd.

Ook al was de periode na Wereldoorlog II ingrijpend anders in vergelijking met nu: dichters en schrijvers als Neruda of Bertold Brecht of Octavio Paz hadden invloed op het maatschappelijke gebeuren. Neruda is vooral bekend geworden met zijn hoofdwerk Canto General (Algemene gezang), waarin hij o.a. zijn geschiedenis schrijft van Chili en Latijns-Amerika doorheen de vijftien canto's (cycli van gedichten). Het doet me denken aan de eerste vormen van poëzie, nl. de lange epische gedichten uit de klassieke oudheid die verhalen over de oorsprong van de wereld en de geschiedenis van hun volk.  Veel van de gedichten uit de Canto General zijn lang en soms als een soort litanie met bezwerende of lyrische opsommingen. Zijn politieke engagement klinkt voortdurend door, o.a. ook in  het kort gedicht dat ik hier uit zijn Canto V haal.

Hoe de vlaggen ontstaan

(vlag van Chili)

Zo zijn vandaag onze vlaggen.
Het volk borduurde ze met tederheid,
naaide de lappen aan elkaar met zijn lijden.

Plantte de ster met zijn brandende hand.

En sneed, uit hemd of firmament,
blauw voor de ster van het vaderland.

Het rood, druppel na druppel, werd geboren. 

(Uit : De mooiste van Neruda, samengebracht door Koen Stassijns en Ivo van Strijtem, Uitg. Lannoo, 1998, blz. 61)

Zo toont de film het ook: vele gedichten van Neruda waren bekend, gegrift in het publieke geheugen, of zoals het in het Frans zo mooi én waar klinkt: de gedichten waren "appris par coeur", door het hart geleerd, in bezit genomen . De gedichten waren een verbindende factor en de regisseur, Pablo Larrain, mist dàt nu net in de hedendaagse politiek. Er is geen verbindend verhaal meer dat de individuele mens overstijgt en kan bezielen. Met verbeelding, met kunst proberen alternatieve vluchtwegen te vinden, weg uit de dictatuur van de cijferlogica, weg uit de cel van het kleine bange ik, dat wil de regisseur. Zijn overtuiging bracht een mooie film voort, maar kunst alleen zal de wereld wel niet redden, misschien wel een duwtje geven in de richting van een meer menswaardige samenleving.